MODADA ANADOLU KÜLTÜREL MİRASI İLE KOLEKTİF FAYDA OLUŞTURMAK: TASARIMCI ASLI FİLİNTA ÖRNEĞİ

Yıl 2025, Sayı: 36, 767 - 794, 12.12.2025

Muazzez Çetiner

https://doi.org/10.56597/kausbed.1730152

Öz

Gösterge ve metaların sembolik değerleri üzerinden sürekli daha fazla tüketilmesine dayanan moda endüstrisinin geldiği nokta doğayı, toplum ve bireysel refahı tehdit etmektedir. Diğer yandan her geçen gün dönüşüm içinde olan toplumların daha iyi bir dünya için modadan (markalardan) beklentileri de artmaktadır. Bu sorunların çözümü için bütünsel bir bakış açısıyla gerçekçi sürdürülebilir uygulamalar gerekmektedir. Bu çalışma Anadolu kültürel mirasından ilham alan kolektif fayda odaklı moda tasarımının iyileştirici gücünü tartışmaya açmaktadır. Kolektif fayda odaklı moda tasarımında Anadolu kültürel mirasının (geleneksel üretim teknikleri, yerel tekstil ve moda ürünleri vb.) katalizör görevini üstleneceği düşünülmektedir. Çalışmada literatür taraması ve nitel araştırma yöntemlerinden örnek olay analizi kullanılmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı aşağıdaki sorular etrafında irdelenmektedir. Anadolu kültürel mirasından güç alarak moda endüstrisi çevresel, ekonomik ve toplumsal sorunların çözümüne katkı sağlanabilir mi? Kolektif fayda odaklı iş modellerinde tasarımcının rolü nedir? Bu anlayışın temel dayanakları nelerdir? Çalışmada kolektif fayda ve Anadolu kültürel mirası kavramları üzerine literatür taraması yapılmaktadır. Anadolu kültürel mirasını kullanarak kolektif fayda üretmeye odaklanan tasarımcısı Aslı Filinta’nın uygulamaları vaka analizi yöntemiyle bulgular bölümünde incelenmektedir. Sonuç olarak Aslı Filinta kolektif fayda odaklı iş modeliyle, sürdürülebilir modanın sadece ekoloji ile sınırlı olmadığını; sosyal, kültürel sürekliliğin ve ekonomik adaletin birbiriyle iç içe geçmiş bütüncül bir sistem olduğunu göstermektedir. Çalışma ulusal ve uluslararası literatürde moda tasarımında kolektif fayda olgusunu incelemesi ve bunu örnek bir tasarımcı ile desteklemesi yönüyle özgündür.

Anahtar Kelimeler

Kolektif fayda , Anadolu kültürel mirası , sürdürülebilir moda tasarımı , moda tasarımı , Aslı Filinta

Creating Collective Benefit with Anatolian Cultural Heritage in Fashion: The Example of Designer Asli Filinta

Öz

The fashion industry, which is based on the ever-increasing consumption of signs and commodities through their symbolic value, threatens the planet, society and individual welfare. On the other hand, the expectations of societies, which are transforming day by day, from fashion (brands) for a better world are also increasing. Realistic sustainable practices with a holistic perspective are required to solve these problems. This study discusses the healing power of collective good-oriented fashion design inspired by Anatolian cultural heritage. It is thought that Anatolian cultural heritage (traditional production techniques, local textiles and fashion products, etc.) will act as a catalyst in collective benefit-oriented fashion design. The main purpose of this study is examined around the following questions. Can Anatolian cultural heritage contribute to solving social and industrial problems? What is the role of the designer in collective benefit-oriented business models? What are the basic foundations of this understanding? In this study, a literature review is conducted on the concepts of collective benefit and Anatolian cultural heritage. The practices of Aslı Filinta, a designer who focuses on generating collective benefits by using Anatolian cultural heritage, are presented in the findings section with a case study method. As a result, Aslı Filinta demonstrates that sustainable is not limited to ecology, but rather an intertwined holistic system encompassing social, cultural continuity, and economic justice, with its collective benefit-oriented business model. The study is unique in that it examines the collective benefit phenomenon in fashion design in national and international literature and supports it with an exemplary designer.

Anahtar Kelimeler

Collective benefit , Anatolian cultural heritage , sustainable fashion design , fashion design , Aslı Filinta

Kaynakça

• Aakko, M., ve Koskennurmi-Sivonen, R. (2013). Designing sustainable fashion: possibilities and challenges. Research Journal of Textile and Apparel, 17(1), 13-22.
• Adorno, T. W., ve Horkheimer, M. (2007). Kültür endüstrisi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Akıncı, S. (2021). Annelikten ileri dönüşüm doğdu. https:// www.milliyet. com.tr/cumartesi/annelikten-ileri-donusum-dogdu-6499664. Erişim Tarihi: 2. 08.2024.
• Artkolik. (2023). Özgür Masur, Cumhuriyetimizin 100. yılını, ANATOLIA by ÖZGÜR MASUR koleksiyonuyla kutluyor. https://www.artkolik.net/genel/ ozgur-masur-cumhuriyetimizin-100-yilini-anatolia-by-ozgur-masur-koleksiyonuyla-kutluyor-15554 Erişim Tarihi: 2.09.2024.
• Bahrami, B., Olsen, K., Bang, D., Roepstorff, A., Rees, G., ve Frith, C. (2012). Together, slowly but surely: The role of social interaction and feedback on the build-up of benefit in collective decision-making. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 38(1), 3.
• Begiç, H. N., ve Doğan, D. (2024). Zeynep Tosun tasarımlarında giyim kuşam aracılığıyla kültür aktarımı. Folklor Akademi Dergisi, 7(1), 403–418.
• Bowen, G. A. (2009). Document analysis as a qualitative research method. Qualitative Research Journal, 9(2), 27–40.
• Braun, V., ve Clarke, V. (2021). Thematic analysis: A practical guide. New York: SAGE Publications.
• Çeğindir, N. Y. (2025). Moda tasarım ve pazarlama stratejilerinde kültürel mirasın kullanımı. Electronic Turkish Studies, 20(3).
• Çelik, A., Karakelle, A., ve İleri, B. (2013). Hatay yöresinde bitkisel örücülük. Akdeniz Sanat, 6(11), 65-74.
• Çetiner, M. (2023). Sürdürülebilir moda ve bölgesel markalama: Tokat önerisi. Folklor Akademi Dergisi, 6(1), 341–364.
• Çitak, M. (2019). Sosyal fayda odaklı tasarım yaklaşımı: Önemsiyoruz sosyal girişimi örneği. Dokuz Eylül Universitesi, İzmir.
• Creswell, J. W. (2007). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Canada: SAGE Publications.
• Davey, L. (2019). The application of case study evaluations. Practical Assessment, Research, and Evaluation, 2(1), 9.
• Değer, A., ve Üstüner, S. G. (2021). Anadolu kültürü ve sembollerinin günümüz tekstil sanatına/tasarımına yansımaları. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 6(12), 17–38.
• Durkheim, E. (1972). Sociology of knowledge. Argumentation Theory, 20.
• Elbeyoğlu, S., ve Acar, S. (2022). Yavaş modada tekstil mirası yaklaşımlarına örnek: Kumaş ve giysi tasarımında halı uygulamaları. Yedi, 28, 83–98.
• Filinta, A. (2024). Aslı Flinta tasarımları ve Anadolu’nun psiko-coğrafyası. In Açık radyo. https://apacikradyo.com.tr/. Erişim Tarihi: 2.08.2024.
• Filinta, A. (2025a). About. https://www.aslifilinta.com/about/. Erişim Tarihi: 2.07.2024.
• Filinta, A. (2025b). Asli Filinta rüyarlarda. https://www.aslifilinta.com/store/. Erişim Tarihi: 2.08.2024.
• Fletcher, K. (2009). Systems change for sustainability in textiles (pp. 369–380).. In Sustainable textiles. Cambridge.
• Heiskala, R. (2007). Social innovations: Structural and power perspectives. Social Innovations, Institutional Change and Economic Performance, 1, 52–79.
• Hethorn, J., ve Ulasewicz, C. (2008). Sustainable fashion: Why now?: A conversation about issues, practices, and possibilities. New York: Fairchild books.
• Horne, C. (2001). Sociological perspectives on the emergence of social norms. Social Norms, 3–34.
• Kipöz, Ş., ve Himam, F. D. (2014). Re-ınventing traditional textiles for the contemporary design culture. Blucher Design Proceedings, 1(5), 439–444.
• Knopf, J. W. (2006). Doing a literature review. PS: Political Science & Politics, 39(1), 127–132.
• Kretschmer, M. (2013). A design perspective on sustainable innovation. In Management of the fuzzy front end of innovation (pp. 179–191). Switzerland.
• Lang, M. (2019). The evolutionary paths to collective rituals: An interdisciplinary perspective on the origins and functions of the basic social act. Archive for the Psychology of Religion, 41(3), 224–252.
• Mazzarella, F., ve Black, S. (2023). Fashioning change: Fashion activism and its outcomes on local communities. Fashion Practice, 15(2), 230–255.
• Melucci, A. (1996). Challenging Codes: Collective action in the information age. Cambridge: Cambdridge University Press.
• Merriam, S. B. (2013). Nitel arastirma desen ve uygulama icin bir rehber. Çev. Ed. Sellahattin Turan). Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Mills, A. J., Durepos, G., ve Wiebe, E. (2010). Multiple-case designs. In Encyclopedia of case study research (pp. 583–584). Canada.
• Özdemir, N. (2009). Kültür ekonomisi ve endüstrileri ile kültürel miras yönetimi ilişkisi. Milli Folklor, 21(84), 73–86.
• Özüdoğru, Ş., ve Yüksel, A. H. (2020). Kültür ve endüstrinin arakesitinde ulusal modayı yeniden düşünmek. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 39, 327–338.
• Paralı, A. (2023). Moda tasarımında kültürel sürdürülebilirlik ve kültür odaklı tasarım süreci. New Era International Journal of Interdisciplinary Social Researches, 8(17), 125–146.
• Pol, E., ve Ville, S. (2009). Social innovation: Buzz word or enduring term? The Journal of Socio-Economics, 38(6), 878–885.
• Portalı, T. H. (2024). Skin ceuticals ve Aslı Filinta iş birliğiyle sürdürülebilirlik ve kadın gücüne destek projesi. https://www.turkiyehaberportali.com/ skinceuticals-ve-asli-filinta-is-birligiyle-surdurulebilirlik-ve-kadin- gucune-destek-projesi/. Erişim Tarihi: 05.02.2025.
• Saatçıoğlu, K., Bıyıklı, N. E., ve Sezgin, S. E. Y. (2021). Tasarımda sürdürülebilirlik anlayışı ile bir değer yaratmak: Kültürel miras kavramı. STAR Sanat ve Tasarım Araştırmaları Dergisi, 2(3), 138–156.
• Şahin, Y. (2016). Geleneksel Türk giyim kültürü ve 20. yüzyıl modasının kesişme noktası: Geometrik kesim. Art-e Sanat Dergisi, 9(17), 376–390.
• Sanders, E. B.-N., ve Stappers, P. J. (2008). Co-creation and the new landscapes of design. Co-Design, 4(1), 5–18.
• Strauss, A., ve Corbin, J. (1990). Basics of qualitative research. Berlin: Atlas.ti.
• Tatlıdil, Ü., ve Şahin, Y. (2022). Moda Tasarımında geleneğin yorumlanması ve ulusal moda kimliği oluşturulması üzerine bir inceleme. Millî Folklor, 17, 134.
• Textile, K. (2023). Collaborate. https://www.keptextileatelier.org/collaborate
• Tosun, Z. (2022). The city of the mother goddess: Apasas. https:// tr.zeynep tosun.com/pages/apasas-haute-couture. Erişim Tarihi: 06.01.2025.
• Twamley, G., ve Mazzarella, F. (2022). The benevolent future of fashion: A framework for business partnerships with a social purpose. DISCERN: International Journal of Design for Social Change, Sustainable Innovation and Entrepreneurship, 3(2), 38–57.
• Wegner, D. M., Giuliano, T., ve Hertel, P. T. (1985). Cognitive interdependence in close relationships. In Compatible and incompatible relationships (pp. 253–276). New York.
• Yaşar, N. Ş., ve Önlü, N. (2022). İzmir’in gelecek kuşaklara mirası Ödemiş ipeklileri ve Tire Beledi dokumalarının son durumu. Yedi, 111–122.
• Yetmen, G. (2022). Geleneksel Şile Bezi’nin sürdürülebilir tasarım anlayışı ile yeniden markalaşması önerisi. Art-e Sanat Dergisi, 15(30), 1306–1333.
• Yıldız, D. (2024). Geleneksel Türk oyalarının günümüz moda algısındaki çağdaş yorumu. Folklor Akademi Dergisi, 7(1), 237–255.
• Yıldız, Ş., ve Mermerci, Ü. G. (2024). Kültür etkisinden yansıyan modaya bir bakış. Turkish Journal of Fashion Design and Management, 6(2), 141–166.