OKUL BİNASINDAN MÜZEYE: KORUMA- YENİDEN İŞLEVLENDİRME ÖRNEĞİ OLARAK MUŞ MÜZESİ

Yıl 2024, Sayı: 33, 309 - 327, 11.06.2024

Hatice Engin

https://doi.org/10.56597/kausbed.1401541

Öz

Yeniden işlevlendirme yöntemi, Avrupa’da XVI ve XVIII. yüzyıllar arasında sarayların müzeye dönüşümü ile gerçekleştirilmiştir. O dönemlerde yalnızca belli bir kesime hitap eden müzeler, sarayların dönüşümüyle beraber halkın her kesimine hitap etmeye başlamıştır. Türkiye’de ise müzeciliğin temelleri, tarihi değere sahip olan Aya İrini Kilisesi’nin müze olarak kullanılması ile atılmıştır. Cumhuriyet Dönemi’ne bakıldığında da tarihi yapıların yoğun bir şekilde müze olarak yeniden işlev kazanması söz konusuydu. Özellikle tarihi ve mimari dokusuyla ön plana çıkmış olan Ayasofya, Kariye Kilisesi, Topkapı Sarayı, Konya Mevlana Türbesi ve Dergâhı gibi anıtlar, bu dönemde müze işlevi kazanmıştır. 2000’li yıllardan günümüze ise Anadolu’da yer alan çok sayıda tarihi yapı, yeniden işlevlendirilerek müzeye dönüştürülmüştür. Dolayısıyla tarihi değere sahip binaların, hem korunması hem de kültürel mirasın sürdürülebilirliği açısından, müze işlevinin tarih boyunca kullanılan bir yöntem olduğu açıkça anlaşılmaktadır. Zira yeni bir müze binası inşa etme yerine hem binadan tasarruf etmek hem de kent kültürüne ait maddi- manevi unsurların, tarihi hafıza mekânlarında yok olmadan koruma altına alma düşüncesi ön planda olmuştur. Söz konusu çalışmada Muş kentinde yer alan ve Cumhuriyet Dönemi’ne ait tarihi okul yapısının müzeye dönüşüm süreci ele alınmıştır. Dönüşümü sağlanan okulun, tarihi ve mimari dokusunun korunmak istenmesinin yanında Muş yöresine bir müze kazandırma amacı da taşıdığı anlaşılmaktadır. Bu anlamda köklü tarihi bir geçmişe sahip olan Muş’un, somut ve somut olmayan kültürel mirasının, okul binası içerisinde nasıl yer edindiği, yapı- müze ilişkisi üzerinden giderek konunun daha anlaşılır kılınması sağlanmıştır. Ayrıca bölgede yeni açılan bir müze olması hasebiyle Muş tarihine, kültürüne, sosyolojik yapısına sunduğu katkılara yer verilmesi çalışmanın bir diğer amacıdır.

Anahtar Kelimeler

yeniden işlevlendirme, tarihi yapı, dönüşüm, müze, Muş müzesi

Etik Beyan

-

Destekleyen Kurum

-

Teşekkür

-

Re-functioning of Historical Buildings within the Scope of Preserving Cultural Heritage: The Example of Muş Museum

Öz

The re-functionalization method was used in Europe in the 16th and 18th centuries. It was realized by the transformation of palaces into museums between the centuries. Museums, which only appealed to a certain segment of society at that time, began to appeal to all segments of the public with the transformation of the palaces. In Turkey, the foundations of museology were laid with the use of the historical Hagia Irene Church as a museum. When we look at the Republican Era, there was an intense reuse of historical buildings as museums. Monuments such as Hagia Sophia, Chora Church, Topkapı Palace, Konya Mevlana Tomb and Lodge, which stood out with their historical and architectural texture, gained the function of museums in this period. Since the 2000s, many historical buildings in Anatolia have been re-functioned and turned into museums. Therefore, it is clearly understood that the museum function is a method used throughout history in terms of both the protection of historical buildings and the sustainability of cultural heritage. Because, instead of building a new museum building, the idea of saving money on the building and preserving the material and spiritual elements of the urban culture before they disappear in historical memory places has been at the forefront. In the study in question, the transformation process of the historical school building from the Republican Era, located in the city of Muş, into a museum was discussed. It is understood that the transformed school not only aims to preserve its historical and architectural texture, but also aims to bring a museum to the Muş region. In this sense, how the tangible and intangible cultural heritage of Muş, which has a deep-rooted historical past, took its place in the school building and the relationship between the building and the museum have been made more understandable. In addition, since it is a newly opened museum in the region, another aim of the study is to include its contributions to the history, culture and sociological structure of Muş.

Anahtar Kelimeler

re-functionalization, hictorical building, transformation, museum, muş museum

Kaynakça

• Ahunbay, Z.(2018). Tarihi Çevre Koruma Restorasyon, Yem Yayınları, İstanbul.
• Alparslan, C. &Alparslan Ö.(2019). Bir Mirasın Yönetim Merkezi Olarak Müze, Gazi Kitapevi, Ankara.
• Aydın, A. & Şahin, Ö. (2018). “Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Isparta Aya Ishotya (Yorgi) Kilisesinin Gül Müzesine Dönüşümü” TÜBA- KED, 17, 63-75.
• Biber, H. & Çavuşoğlu, R. (2013), 2010 Yılı Muş- Malazgirt Arkeolojik Yüzey Araştırması 30. Araştırma Sonuçları Toplantısı, Çorum.
• Biber, H. (2015), 2012-2014 Yılları Muş İli Arkeolojik Yüzey Araştırma Sonuçları Toplantısı, Erzurum.
• Buyurgan, S. & Büke Öztürk, G. (2021). Yeniden İşlevlendirilen Kültürel Mirasın Korunması Kapsamında Söğüt Ertuğrul Gazi Müzesi, Ulakbilge, 58, 424-435.
• Eyüpoğlu, H.& Büyükçam, S. (2022). Sosyal Sürdürülebilirliğin Yeniden İşlevlendirilen Tarihi Yapılar Üzerinden Okunması: Samsun Örneği, Journal of Humanities and Tourism Research, 12 (14), 728-739.
• Gerçek, F. (1999). Türk Müzeciliği, T.C. Kültür Bakanlığı Yayınları, Ankara.
• Gökçe, S. (2020). Muş Kent Merkezinde Erken Cumhuriyet Dönemi Kamu Yapıları, Yıldız Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
• Hıllendbrand, C.(2007). Malazgirt Muharebesi, Türklerin Efsanevi İslam’ın Simgesi Alfa Basın Yayınevi, İstanbul.
• İslamoğlu, Ö. (2018), Tarihi Yapıların Yeniden Kullanılmasında Yapı İşlev Uyumu: Rize Müzesi Örneği, Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi, 7 (5),12-31.
• Koçan, N. (2011). Tarihi Mekânlarda Kültürel Dönüşüm: Uşak Tarihi Tren Garı Örneği, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 11 (2), 130-137.
• Kurak Açıcı, F. & Konakoğlu, Z.(2019). Tarihi Yapıların Yeniden İşlevlendirilmesi: Trabzon Mimaralar Odası Örneği, Ç.Ü Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28 (2), 214-224.
• Madran, B. ve Önal, Ş. (2000). Yerellikten Küreselliğe Uzanan Çizgide Tarihin Çok paylaşımlı Vitrinleri: Müzeler ve Sunumlar, Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar Küreselleşme ve Yerelleşme Tarih Kongresi, Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Madran, E. (2000). Kent Belleğinin Oluşumunda Yapılar, Kaynaklar ve Yorumlar, Müzecilikte Yeni Yaklaşımlar Küreselleşme ve Yerelleşme Tarih Kongresi, Türkiye Ekonomi ve Toplumsal Tarih Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Mehr, S.(2019). Analysis Of 19 th. and 20 th Century Conservation Key Theories İn Relation To Contemporary Adaptive Reuse Of Heritage Buildings, Heritage, 2, 920-937.
• Mikojkovic, A. & Nicolic, M. (2012). Museum Archictecture and Conversion From Paradigm to Instıtıonalization Of Anti- museum, Facta Universitatis Architecture and Civil Engineering, 10, 69-83.
• Özfırat, A. (1999), 1999 Yılı Muş İli Yüzey Araştırması: Tunç ve Demir Çağları, 18. Araştırma Sonuçları Toplantısı, İzmir.
• San, S. (1947). Dün ve Bugün Muş, Erciyes Matbaası, Kayseri.
• Saraç, Ö. & Tanrısever, C. (2018). Kastamonu’da Yeniden İşlevlendirilen Tarihi Yapıların Sürdürülebilirliğe Etki Eden Çekicilik Faktörleri, Turizm Araştırmalar Dergisi, C.29, S.2, 151-163.
• Sevim, A. (1971). Malazgirt Meydan Savaşı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara.
• Tuncel, M. (2020). Muş, DİA, 31, 368-369, Ankara.
• Tiryaki, S.(2019). Eski çağda Muş, Iğdır Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19, 75-114.
• Yuca, İ.S. (2015). Cumhuriyet’in Kent Modernleşmesine Bir Örnek: Vali Tevfik Sırrı Gür’ün Muş’taki Faaliyetleri (1937-1943), Türk İslam Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 2(4), 79-95.
• Yücel, E. (1999). Türkiye’de Müzecilik, Arkeoloji ve Sanat Yayınları, İstanbul.