ROMAN KAHRAMANLARININ YENİDEN DOĞUŞU: POSTMODERN ÖZNE ve DEĞİŞKEN KİMLİKLER

Yıl 2024, Sayı: 33, 19 - 34, 11.06.2024

Hülya Bayrak Akyıldız

https://doi.org/10.56597/kausbed.1447465

Öz

Postmodern çağın hakim paradigması, bireye, kimliğe ve bunların sürekliliğine yönelik bakış açısını değiştirdi. Modernizmde birey, bireycilik ve bireysel ve tekil kimlik kavramları merkezî bir role sahipken, postmodernizmde evrensel bir kimlik düşüncesi reddedilir ve kimliklerin sürekli değişen yapılar olduğu vurgulanır. Modernizmde kimlik kategorileri daha sabit ve kesin sınırlarla tanımlanırken, postmodernizmde bu kategorilerin sosyal ve kültürel bağlamlarda şekillendiği, çoklu, değişken ve geçici olduğu görüşü hakimdir. Postmodernizmde kimlik, görünüş, imaj ve tüketim gibi faktörlere dayalı olarak teatral bir şekilde kurulan bir sahne karakteri olarak ele alınır, artık evrensel olarak geçerli, bir hayat projesi olan, tutarlı ve sürekli bir kimlikten söz edilemez. Gerçeğin anlatılarla inşa edildiği, gerçek ile kurmaca arasında bir karşıtlık kurulamayacağı görüşü, insana sabit ve tutarlı kimliklere izin vermeyecek kadar sarsıntılı bir varoluş zemini sunar. Peşinden gidilecek büyük davalara inanç azalmış ya da yıkılmış, her türlü zorluğa göğüs geren klasik kahramanın yerini bağlama, sosyal ve kültürel etkileşime bağlı olarak sürekli bir dönüşüm içinde alan bir özne almıştır. Bu makale Türk edebiyatının çok tanınmış dört romanında söz konusu postmodern öznenin görünümünü ve kimliğin süreksizliğinin nasıl öykülendiğini incelemeyi amaçlar. Bu bağlamda Orhan Pamuk’un Kara Kitap ve Beyaz Kale’si ile İhsan Oktay Anar’ın Puslu Kıtalar Atlası ve Galiz Kahraman romanları incelenmiştir. Makalenin adımları, postmodernizmin gerçeğe ve onun kurmacayla ilişkisine bakışı, bu bakışın modernizmden farkı ve özneye ve kimliğe getirdiği yeni yorum ve bunun örneklerinin açıklanması ve gösterilmesi şeklindedir. İncelemede, ele alınan romanlarda gerçek-kurmaca geçişliliğinin, belirsizliklerin, düşselliğin vurgulandığı ve yeni bir roman kahramanı kategorisinin doğduğunun iddia edilebileceği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

postmodern roman, postmodern özne, kimliğin akışkanlığı, değişken kimlik, süreksizlik, roman kişisi

Kaynakça

• Anar, İ. O. (2014). Galîz Kahraman. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Anar, İ. O. (2017). Puslu Kıtalar Atlası. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Baudrillard, J.(2003). Simülakrlar ve Simülasyon. (Çeviri: Oğuz Adanır). Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Bauman, Z. (2013). Postmodernlik ve Hoşnutsuzlukları. (Çeviri: İsmail Türkmen). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Cevizci, A. (2015). Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Paradigma Yayınları.
• Çağman, M. (2019). “İhsan Oktay Anar’da Postmodern Bakış Açısı Üzerine”. (Yayımlanmamış yüksek lisans ders ödevi)
• Jameson, F. (2005). Kültürel dönemeç. (Çeviri: Kamuran İnal). Ankara: Dost Kitabevi Yayınları.
• Karaduman, S. (2010). “Modernizmden Postmodernizme Kimliğin Yapısal Dönüşümü”, Journal of Yasar University, 17(5), 2886‐2899.
• Lucy, N. (2003). Postmodern Edebiyat Kuramı. (Çeviri: Aslıhan Aksoy) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Pamuk, O. (1994). Beyaz Kale. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Pamuk, O. (2013). Kara Kitap. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Saia, E. (2016). Orhan Pamuk’un Romanlarında Batı İmgesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi.
• Sarup, M. (1995). Post-yapısalcılık ve Postmodernizm. (Çeviri: Abdülbaki Güçlü). Ankara: Pharmakon Yayınevi.