MİTANNİ EGEMENLİĞİNDEN YENİ ASUR DÖNEMİNİN SONUNA KADAR HARRAN VE ÇEVRESİ

Yıl 2024, Sayı: 34, 939 - 957, 13.12.2024

Dilek Karageçi , Burak Taşdüvenci

https://doi.org/10.56597/kausbed.1580274

Öz

Mezopotamya’nın kuzeyinde stratejik bir konumda bulunan Harran, dini ve ticari merkez olarak bölgesel güçlerin ilgi odağı olmuştur. Harran, özellikle ay tanrısı Sin'e adanmış tapınağıyla ünlüdür ve bu dönemde bölgesel siyasette önemli bir rol oynamıştır. Yeni Asur Dönemi’nde, Harran Asur İmparatorluğu’nun kontrolünde stratejik bir şehir haline gelmiştir. Bu dönemde şehirde inşa edilen yapılar ve askeri yerleşimler, Asur etkisinin belirgin işaretlerindendir. Ayrıca, Asur kralları Harran'da düzenlenen dini törenlere katılarak Sin kültüne verdikleri önemi göstermişlerdir. Ancak, Asur İmparatorluğu'nun çöküşüyle birlikte Harran da bu dönemde büyük bir dönüşüm yaşamıştır.

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, Harran, Tanrı Sin, M.Ö. I. Binyıl, Yeni Asur Dönemi

Harran and Its Sorroundings From The 1st Millennium B.C To The End Of The Neo-Assyrian Period

Öz

Located in a strategic position in northern Mesopotamia, Harran has been a focal point for regional powers as a religious and commercial center. Harran is particularly renowned for its temple dedicated to the moon god Sin, and it played a significant role in regional politics during this period. During the Neo-Assyrian period, Harran became a strategic city under the control of the Assyrian Empire. The structures and military settlements built in the city during this time are clear indicators of Assyrian influence. Additionally, Assyrian kings participated in religious ceremonies held in Harran, demonstrating their reverence for the Sin cult. However, with the collapse of the Assyrian Empire, Harran underwent a significant transformation during this period.

Anahtar Kelimeler

Şanlıurfa, Harran, God Sin, 1st Millennium, Neo-Assyrian Period

Kaynakça

• Albright, W. F. (1975). Syria, the Philistrines, and Phoenicia. I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, ve E. Sollberger (Ed.) Cambridge Ancient History II/2, içinde (ss. 507-536). Cambridge.
• Anthony, D. W. (2007). How Bronze-Age riders from the Eurasion steppes shaped the modern World. Princeton.
• Balkaya, T. (2009). Hurri-Mitanni devleti. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Bayram, S. (1994). Kültepe metinlerinde geçen yeni yer adları ve bunların değerlendirilmesi. XI. Türk Tarih Kongresi. 1994, 211-234.
• Beckman, G. (1996) Hittite diplomatic texts. SBL Writings from the Ancient World Series 7. Atlanta.
• Blömer, M. (2023). Sin city: Notes on the Moon God of Harran/Carrhae in the Partho-Roman period. ELECTRUM, 30, 307-338.
• Bilgiç, E. (1946). Anadolu’nun ilk yazılı kaynaklarındaki yer adları ve tayini üzerine incelemeler. Belleten, 39, 1946, 381-423.
• Bingöl, A. (2013). Hurri’lerin siyasi organizasyonları. Erzincan Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 6/1, 115-134.
• Bonatz, D. (2013). Tell Fekheriye – renewed excavations at the 'head of the spring. D. Bonatz ve L. Martin (Ed.) 100 Jahre archäologische feldforschungen in nordost-Syrien – eine bilant. Schriften der Max Freiherr von Oppenheim-stiftung 18, içinde (ss. 209-234). Wiesbaden.
• Bonatz, D. (2014). Tell Fekheriye in the Late Bronze Age: archaeological ınvestigations into the structures of political governance in the upper Mesopotamian piedmont. D. Bonatz (Ed.) The Archaeology Of Political Spaces. The Upper Mesopotamian Piedmont in the second millennium B.C.E içinde (s. 61-84). Berlin/Boston.
• Ceylan, A. (2019). Hitit kralı I. Şuppiluliuma’nın dış politikası üzerine bir değerlendirme. Bellek, 1/1, 1-15.
• Çelik, B., Güler, M. ve Güler, G. (2011). Türkiye’nin güneydoğusunda yeni bir çanak çömleksiz neolitik yerleşim: Taşlı tepe. Anadolu, 37, 225-236.
• Çelik, B. (2017). Şanlıurfa ili yüzey araştırması, 2017. Karadeniz25, 36, 52-66.
• Çelik, B. ve Bingöl, A. (2016). Şanlıurfa ili merkez ilçesi Tektek dağları 2015 yılı yüzey araştırması. Kafkas Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Ek Sayı 1, 1-20.
• Çelik, B. ve Tolon, K. (2018). Şanlıurfa’dan Neolitik dönem tuzak alanları. Karadeniz, 37, 28-36. Dassow, von E. (2008). State and society in the late Bronze Age: Alalah under the Mittani empire. David I. Owen ve Gernot Wilhelm (Ed.)., Studies on the civilization and culture of Nuzi and the Hurrians, içinde. Bethesda.
• Dassow, von E. (2014). Levantine polities under Mittanian hegemony. E. Cancik-Kirschbaum, N. Brisch ve J. Eidem (Ed.)., Constituent, Confederate, and Conquered Space, içinde (ss. 11-32). De Gruyter.
• Dassow, von E. (2022). Mittani and it’s empire. K. Radner, N. Moeller ve D. T. Potts (Ed.)., The Oxford History Of The Ancient Near East III, içinde (ss. 455-528). Oxford University Press.
• Del Monte, G. (1992). Repertoire geographique des textes cuneiformes: Die orts und gewassernamen der Hethitischen texte supplement band 6/2. Wiesbaden.
• Del Monte, G. ve Tischler, J. (1978). Répertoire Géographique Des Textes Cunéiformes VI. Wiesbaden.
• Dobel, A., Asaro, F., ve Michel, H. V. (1977). Neutron activation analysis and the location of Waššukanni. Orientalia, 46(3), 375-382.
• Ekinci, A. (2008). Harran mitolojisi ve tarihi. Şanlıurfa.
• Erinç, S. (1980). Kültürel çevrebilim açısından Güneydoğu Anadolu. H. Çambel ve R. J. Brainwood (Ed.)., Güneydoğu Anadolu Tarihöncesi Araştırmaları, içinde (s. 65-72). İstanbul.
• Finkelstein, J. J. (1957). Assyrian contracts from Sultantepe. Anatolian Studies, 7, 137-145.
• Forrer, E. (1920). Die provinzeinteilung des Assyrischen Reiches. Leipzig.
• Gadd, C. J. (1975). Assyria and Babylonia. I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, E. Sollberger (Ed.,). The Cambridge Ancient History III Edition CII/2: History of the Middle East and the Aegean Region c. 1380-1000 B.C., içinde (ss. 21-44). Cambridge.
• Garelli, P. (1963). Les Assyrians en Cappodoce. Paris.
• Genz, H. (2011). Foreign contacts of the Hittites. H. Genz ve D. P. Mielke (Ed.) Insights into Hittite History and Archaeology, içinde (ss. 313-333). Leuven.
• Grayson, A. K. (1991). Assyrian rulers of early first millennium B. C. I (1114-859 B. C.). Toronto.
• Grayson, A. K. (1987). Assyrian rulers of the third and second millennia B. C. (To 1115). Toronto.
• Goetze, A. (1953). An old Babylonian ıtinerary. JCS, VII/2, 51-72.
• Güler, M. ve Çelik, B. (2015). Şanlıurfa bölgesi Neolitik dönem araştırmaları. BELGÜ, 1, 75-102.
• Hallo, W. W. (1964). The road to Emar. JCS 18, 57-88.
• Hatinen, A. (2021). The Moon God Sin in Neo-Assyrian and Neo-Babylonian times. Münster.
• HGM (2023). Şanlıurfa Mülki İdare Haritası. (https://www.harita.gov.tr/urun/ sanliurfa-mulk-idare-il-haritasi/331).
• Kahn, D. (2011). One step forward, two steps backward: The relations between Amenhotep III, king of Egypt and Tushratta, king of Mitanni. S. Bar, D. Kahn ve J. J. Shirley (Ed.) Egypt, Canaan and Israel: History, Imperialism Ideology And Literatüre, içinde (ss. 136-154). Brill.
• Kessler, K. B. (1980). Untersuchungen zur historischen topographie Nordmesopotamiens. Wiesbaden.
• Kuhrt, A. (2010). Eskiçağ’da Yakındoğu Cilt I-II. İstanbul. Türkiye İş Bankası.
• Kuzuoğlu, R. (2007). Eski Asurca metinlerde geçen coğrafya adları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gazi Üniversitesi. Ankara.
• Lloyd, S. (1957) Excavations in the Harran region. Proceedings of the Twenty-Second Congress of Orientalists, ll, 73-82.
• Lloyd, S. ve Brice, B. (1951). Harran. AS. 1, 77-111.
• Lipiński, E. (2000). The Aramaeans: Their ancient history, culture, religion. Peeters Publishers.
• Luckenbill, D. D. (1926). Ancient records of Assyria and Babylonia I. Chicago.
• Luckenbill, D. D. (1927). Ancient records of Assyria and Babylonia II. Chicago.
• Luckenbill, D. D. (1968). Ancient records of Assyria and Babylonia I-II. New York.
• Morris, I. ve Scheidel, W. (2009). The dynamics of ancient Empires: State power from Assyria to Byzantium. Oxford.
• MTA. Şanlıurfa İli Maden ve Enerji Kaynakları.
• Munn-Rankin-J. M. (1975). Assyrian military power 1300-1200 B. C. I. E. S. Edwards, C. J. Gadd, N. G. L. Hammond, ve E. Sollberger (Ed.) Cambridge Ancient History II/2, içinde. Cambridge.
• Mutlu, S. İ. (2019). Yeni kazılar ışığında Harran höyük Erken Tunç Çağı mimarisi ve çanak çömlek verileri. M. Önal,
• S. İ. Mutlu, S. Mutlu (Ed.). Harran ve Çevresi Arkeoloji, içinde (s. 151-167). Şanlıurfa
• Nashef, K. (1991). Réportoire géographique des textes cunéiformes IV. Wiesbaden.
• Novak, M. (2013). Upper Mesopotamia in the Mittani period. W. Orthmanni O. Matthiae, M. al-Maqdissi (ed.). Archeologie et Histoire de la Syrie I: La Syrie de l’epoque Neolithique a l’age du fer, içinde (ss. 345-356). Wiedbaden.
• Novak, M. ve Schmid, J. (2019). The palaces of Gōzāna (Tall Ḥalaf). Der palast im antiken und islamischen orient. Colloquien der Deutschen Orientgesellschaft, 9, 215-234.
• Oates, D. (1968). Studies in the ancient History of northern Iraq. London.
• Özfırat, A. (1988). Harran tarihi (Başlangıcından Yeni Babil döneminin sonuna kadar). Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Özfırat A. (2005) Eskiçağ’da Harran. İstanbul. Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Postgate, J. N. (1972-1975a). Huzirina. Michael J. Streck (Ed.) Reallexikon Der Assyriologie Und Vorde"Rasiatischen Archäologie IV, içinde (ss. 535-536). Berlin.
• Postgate, J. N. (1972-1975b). Harran. Michael J. Streck (Ed.) Reallexikon Der Assyriologie Und Vorderasiatischen Archäologie IV, içinde (ss. 122-125). Berlin 125.
• Rice, D. S. (1952) Medieval Harran; Studies on its topography and monuments, I. Anatolian Studies, 2, 36-84.
• Stefano, De M. (2018). Political and cultural relations between the kingdom of Mittani and its subordinated polities in Syria and southeast Anatolia. A. Gianto ve P. Dubovsky (Ed.). Changing faces of kingship in Syria-Palestine 1500-500 BCE. Ugarit Verlag.
• Serife, Y. G. (2001). Kervan güzergâhlarına ışık tutan Kültepe metinleri ve bunlardan elde edilen sonuçlar. Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Tenu, A. (2015). Building the empire. Settlement patterns in the middle Assyrian Empire. B. S. Düring (Ed.) Understanding hegemonic practices of the early Assyrian empire. Essays dedicated to Frans Wiggermann, içinde (ss. 75-87). Leiden.
• Veenhof, K. R. (1972). Aspects of old Assyrian trade and ıts terminology. Leiden.
• Younger, Jr. L. K. (2016). A political history of the Arameans. SBL Press.