GÜRCÜCE FİİL ÖN EKİ “გა- (GA-): ANLAM VE İŞLEV ANALİZİ

Yıl 2025, Sayı: 35, 131 - 144, 20.06.2025

İlkiz Şenel Uzunkaya

https://doi.org/10.56597/kausbed.1599476

Öz

Yapı ve biçim bakımından eklemeli dil grubunda yer alan Gürcü dili, her yönden zengin bir yapıya sahiptir. Gramer yapısı ve zengin kelime hazinesiyle de Gürcüce dikkat çekici bir dil olma özelliği taşımaktadır. İberya-Kafkas dil ailesine mensup olan Gürcüce, 10 sözcük türüne sahiptir. Bu sözcük türleri arasında en karmaşık yapıya sahip olan fiil kategorisidir. Fiil kategorisi zorluğu ve farklılığı sebebiyle pek çok dilbilimcinin sözlerine ve çalışmalarına konu olmuştur. Çalışmanın temelini oluşturan fiil ön eki (ზმნისწინი/zmnists’ini) fiilin kategorilerinden olmasa da fiilin anlaşılmasına zemin hazırlar. Fiile yeni anlamlar katarak fiilin önüne gelen bu ekler, Gürcü dilinin kelime hazinesinin zenginleşmesine katkı sağlar. Her fiil ön ekinin kullanım alanı ve amacı farklı olurken bu farklılık günümüz Gürcü dilinde bulunan 16 fiil ön eki (ზმნისწინი/zmnists’ini) ile sağlanmaktadır. Bu ön ekler arasından dikkat çekici olan eklerden biri de “გა- (ga-)” ön ekidir. Gürcü dilinde “გა- (ga-)” ön eki, fiillere eklenme durumunda fiilin anlam, yön veya olayın gerçekleşme biçimini değiştirir. Bu 16 fiil ön ekinin her birinin kelimeye kazandırdıkları işlev ve anlamlar belirli olsa da Gürcü diline ilgi duyanlar ve bu dili öğrenenler için bazı durumlarda yetersiz kalır. Çalışmada, Gürcü dilinde daha önce bu şekliyle incelenmemiş fiil ön eklerinden (ზმნისწინი/zmnists’ini) olan “გა- (ga-)” fiil ön ekinin farklı kullanım alanları üzerinde durulacak ve bu farklılıkta tespit edilen “გა- (ga-)” fiil ön ekinden oluşan fiiller gruplandırılarak verilecektir. Böylece “გა- (ga-)” fiil ön ekinin, diğer fiil ön eklerinden ayrımının yapılması, bu çalışma sayesinde daha kolaylaşmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Gürcü Dili , Fiil , Fiil Ön Eki , “გა- (ga-)” Fiil Ön Eki.

The Georgian Verb Prefix ‘გა- (GA-): Meaning and Function Analysis

Öz

Georgian language, which is in the agglutinative language group in terms of structure and form, has a rich structure in every aspect. Georgian is a remarkable language with its grammatical structure and rich vocabulary. Georgian, which belongs to the Iberian-Caucasian language family, has 10 word types. The verb category has the most complex structure among these word types. The verb category has been the subject of many linguists' remarks and studies due to its difficulty and diversity. The verb prefix (ზმნნისწინი/zmnists'ini), which forms the basis of the study, is not one of the categories of the verb, but it prepares the ground for understanding the verb. These affixes, which come before the verb by adding new meanings to the verb, contribute to the enrichment of the vocabulary of the Georgian language. While each verb prefix has a different usage and purpose, this difference is ensured by the 16 verb prefixes (ზმნისწინი/zmnists'ini) in today's Georgian language. One of these prefixes is the prefix ‘გა- (ga-)’. In Georgian, the prefix ‘გა- (ga-)’, when attached to verbs, changes their meaning, direction or the way in which the event occurs. Although each of these 16 verb prefixes has a specific function and meaning, they are sometimes insufficient for those who are interested in and learn Georgian. In the study, the different usage areas of the verb prefix ‘გა- (ga-)’, which is one of the verb prefixes (ზმნისწინი/zmnists ini) that has not been analysed in this form in Georgian language before, will be emphasised and the verbs consisting of the verb prefix ‘გა- (ga-)’ identified in this difference will be grouped and given. Thus, the distinction of the verb prefix ‘გა- (ga-)’ from other verb prefixes will be easier thanks to this study.

Anahtar Kelimeler

Georgian Language , Verb , Verb Prefix , ‘გა- (ga-)’ Verb Prefix

Kaynakça

• Arısoy, İ. (2010). Gürcüce-Türkçe sözlük. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Arısoy, İ. (2022), Türkçe-Gürcüce sözlük (თურქულ-ქართული ლექსიკონი). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Küçük, S., ve Koç A. (2017). İbrahim Arısoy’un Gürcüce-Türkçe Sözlüğü’nde yer alan Türkçe, Farsça ve Arapça kökenli sözcükler. Akademik Sosyal Araştırmalar Dergisi, 52,1-22.
• Peikrişvili, J. (2015). Kartvelolojiye giriş. Harun Çimke (Çev.) Ankara: Gece Kitaplığı.
• Sağinadze, R., Peikrişvili, J. ve Çimke, H. (2015). Gürcü Dili. Rize: STS.
• არისტო. ქ, (1888). პირველ-დაწყებითი ქართული გრამმატიკა. ტბილისი: შედგენილი არ ქუთათელაძისგან.
• კვანტალიანი, ე. (2010). ქართულ- თურქული ლექსიკონი (Gürcüce- Türkçe Sözlük. თბილისი.
• კვაჭაძე, ლ. (1993). ქართული ენა. თბილისი: რუბიკონი.
• მახარობლიძე, თ. (2016). ქართველური ზმნისწინების შესახებ”. ქართველური ზმნისწინების შესახებ. იკე - ინერიულ-კავკასიური ენათმეცნიერება, 44, 1-9.
• ფეიქრიშვილი, ჟ. (2010). ქართული ენის მორფოლოგია. ქუთაისი: ქუთაისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის გამომცემლობა.
• ფეიქრიშვილი, ჟ., საღინაძე, რ. (2014). ქართული ენა. თბილისი: უნივერსალი.
• შანიძე ა. (1980). თხზულებანი ტ. III, ქართული ენის გრამატიკის საფუძვლები. თბილისი: თბილისის უნივერსიტეტის გამომცემლობა.
• ჩიმქე, ჰ. (2015). ზმნისწინთა სემანტიკური ნიუანსები ახალ სალიტერატურო ქართულში. თბილისი: გამომცემლობა ინტელექტი.
• ჩიქობავა, ა. (1986). ქართული ენის განმართებითი ლექსიკონი ერთტომეული. საქართველოს სსრ მეცნიერებათა აკადემია ენათმეცნიერების ინსტიტუტი ქართული საბჭოთა ენციკლოპედია.
• ჭაბაშვილი, მ. (1989). უცხო სიტყვათა განმარტებითი ლექსიკონი. თბილისი: გამომცემლობა თბილისი.
• ჭუმბურიძე, ნ. (2011). თანამედროვე ქართული ენის მორფოლოგია სალიტერატურო ენა, გ. გოგოლაშვილი (ed.) ზმნისწინი, içinde (ss.306-311). თბილისი.