Son dönem Osmanlı tezkirecilerinden Çaylak Tevfik ve Siyer-i Nebîsi (inceleme-çeviri yazı)

Yıl 2022, , 76 - 113, 30.12.2022

Murat Bıyıklı , İsmail Yıldırım

https://doi.org/10.51177/kayusosder.1168100

Öz

Muasır dönem siyer müellifleri arasında kaleme almış olduğu çalışmalar ile öne çıkan isimlerden birisi de Çaylak Tevfik’tir (ö. 1893). Elli yaşlarında yazım hayatına atılan ve birçok eser yazan Çaylak Tevfik, şairlerden bahseden Kâfile-i Şu‘arâ isimli eseriyle edebiyatta haklı bir ün kazanmıştır. Yazdığı bütün eserlerde yalın bir dil kullanan müellif, çalışmalarıyla kaybolmaya yüz tutmuş geleneği gelecek nesillere aktarmayı amaçlamıştır. Bu yüzden olsa gerek İslâm medeniyetinin bânisi Hz. Peygamber’e ve onun hayatına duyarsız kalmamıştır. Hz. Peygamber’in doğumundan vefatına kadarki bütün hayatını ele alan ve “siyer” olarak isimlendirilen alanda yazdığı eserle düşüncesini gerçekleştirmeye çalışmıştır. Müellifin Levâmi‘ü’n-nûr adıyla kaleme aldığı siyeri, şu ana kadar dikkatlerden kaçmış ve tam manasıyla incelenememiştir. Muhtasar siyer tarzında yazılan bu eser, Hz. Peygamber’in gazâ ve seriyyelerini ve asr-ı saâdetin önemli isimlerini ele almasıyla öne çıkmaktadır. Bu çalışmada müellif ve siyerle ilgili genel bilgi verildikten sonra, Levâmi‘ü’n-nûr’un çeviri yazılı metni takdim edilecektir.

Anahtar Kelimeler

Siyer, Hz. Peygamber, Mehmed Tevfik, Levâmi‘ü’n-nûr.

Çaylak Tevfik and Siyer-i Nebî one of the late Ottoman collection of biographies (examination - translation)

Öz

Çaylak Tevfik (d. 1893) is one of the prominent names among contemporary sira authors with the works he has written. Çaylak Tevfik, started writing at the age of fifty and wrote many works, has gained a well-deserved reputation in literature with his work called Kâfile-i Şu‘arâ, which talks about poets. The author, who uses a simple language in all his works, has aimed to pass on the tradition that has been lost to future generations with his works. For this reason, the founder of Islamic civilization did not remain insensitive to the Prophet and his life. He also tried to realize his thought with the work he wrote in the field called “sira”, which deals with the Prophet’s entire life from his birth to his death. The author's sira, written under the name Levâmi‘ü’n-nûr, has escaped attention so far and has not been fully examined. This work, written in the concise sira style, stands out for its treatment of the Prophet’s ghaza and seriyyahs and important names of the asr-ı saadet. After general information about the author and sira is given in this study, the translated text of Levâmi‘ü’n-nûr will be presented.

Anahtar Kelimeler

Sira, Prophet Muhammad, Mehmed Tevfik, Levâmi‘ü’n-nûr.

Kaynakça

• Akün, Ö. F. (1993). Çaylak Tevfik. TDV İslâm Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt 8, ss. 242-244).
• Çaylak, T. (1308). Levâmi‘ü’n-nûr. Matbaa-i Ebuzziyâ.
• Donuk, S. (2015). Siyer-i Veysî’ye yazılan zeyiller ve Nev‘î-zâde Atâyî’nin Zeyl-i Siyer-i Veysî’si. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8 (38), 103-141. https://www.sosyalarastirmalar.com /articles/the-appendixes-to-the-syer-veys-and-zeyl-syer-veys-of-nevzde-aty.pdf
• Erşahin, S. (2003). Türklerin Hz. Muhammed hakkındaki ilk bilgi kaynaklarından kısas-ı enbiyalar: Kısas-ı Rabguzî örneği. Diyanet-İlmî Dergi, 197-224. http://isamveri.org/pdfdrg/D00033/2003_HMOS/2003_HMOS_ERSAHINS.pdf
• Fayda, M. (1985, 16-18 Eylül). Siyer sahasındaki ilk telif çalışmaları [Konferans sunumu]. Uluslararası Birinci İslâm Araştırmaları Sempozyumu. Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Fayda, M. (1999a). İbn Sa‘d. TDV İslâm Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt, 20, ss.294-297).
• Fayda, M. (1999b). İbn Hişâm. TDV İslâm Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt, 20, ss. 71-73).
• Fayda, M. (2009). Siyer ve Megâzî. TDV İslâm Ansiklopedisi. (1. Baskı, Cilt, 37, ss. 319-324).
• İbnü’l-Cevzî. (1992). el-Muntazam fî tarihi’l-mülûk ve’l-ümem. Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbnü’l-Esîr. (1417/1997). el-Kâmil fi’t-târîh. Dârü’l-Kitâbi’l-Arabiyye.
• İbn Kesîr, Ebü’l-Fida İmadüddin İsmail b. Ömer. (1407/1986). el-Bidâye ve’n-nihâye. Dâru’l-Fikr.
• İbn Sa‘d el-Bağdâdî (1410). et-Tabakâtü’l-kübrâ. Dâru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• Kutlar Oğuz, F. S. (2012). Mehmed Tevfik’in Nevâdirü’z-Zarâ’if’i. Turkish Studies, 7(4), 443-465. https://turkishstudies.net/turkishstudies?mod=tammetin&makaleadi=&makaleurl=1204171628_KutlarO%C4%9Fuz%20Fatma%20Sabiha_S-do%C3%A7-443-465.pdf&key=16043
• Makdisî, Mutahhar b. Tâhir. (t.y). el-Bed’ ve’t-târîh. Mektebetü’s-Sekâfeti’d-Dîniyyeti.
• Öz, Ş. (2006). İlk siyer kaynakları ve müellifleri (Tez No: 191365) [Doktora tezi, Ankara Üniversitesi]. Yükseköğretim Kurulu Ulusal Tez Merkezi’nden edinilmiştir.
• Özdemir, M. (2007). Siyer yazıcılığı üzerine. Milel ve Nihal-İnanç Kültür ve Mitoloji Araştırmaları Dergisi, 4(3), 129-162. https://dergipark.org.tr/en/download/article-file/109475
• Özfırat, B. (2014). Türk edebiyatının manzum ilk siyeri: Velî’nin Sîretü’n-Nebî’si. Divan Edebiyatı Araştırmaları Dergisi, 12, 93-134. http://isamveri.org/pdfdrg/D03349/ 2014_12/2014_12_OZFIRATB.pdf
• Taberî. (1387). Târîhu’t-Taberî: Târîhu’r-rusul ve’l-müluk. Dâru’t-Türâs.
• Tergip, A. (2010). Siyer yazıcılığı ve Türklerin siyer ilmine katkıları. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 3(15), 221-232. https://www.sosyalarastirmalar.com/ articles/siyer-writing-and-contribution-of-turks-in-siyer-discipline.pdf
• Yıldırım, İ. (2020). Tezkire yazarı Mehmed Tevfik’in göz ardı edilmiş siyer-i nebîsi: Levâmi‘ü’n-nûr. Akademik Dil ve Edebiyat Dergisi, 4(2), 244-264. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1267506
• Yılmaz, N. (1999). Veysî’nin Dürretü’t-Tâc adlı siyeri ve nüshalarının tanıtımı. Erciyes Üniversitesi SBE Dergisi, 8, 35-43, http://isamveri.org/pdfdrg/D00199/1999_8/1999 _8_YILMAZN.pdf
• Zirikli. (2002). el-A’lâm. Dârü’l-İlm li’l-Melâyîn.