The Şühûd-Nâme Epistle Of Hakîkî

Yıl 2019, Cilt: 1 Sayı: 1, 1 - 42, 30.12.2019

İsmail Yıldırım

Öz

The Şühûd-nâme, which was written in 1587-88 in verseby Hakîkî who was the poet and the prosaist under the realm of Sultan Murad III (1545-1595), means “a book or epistle describing the divine manifestations and declaring the world of meaning” in a sufi sense. The author, whose biographical sources and works are understood to be in relation to thesufi movement based on reproach discussed the existence and unity of God, his beauty and glory attributes, the concept of unity of existence the spiritual journey course of the disciple, the wisdom of turning away from the sins, the virtues of those who are on the right path, the characteristics of the hypocrites, etc. in his Şühûd-nâme. The author, ho expresses these issues, occasionally confirmsthe subjects he tells through the quotations from the verses and hadiths. Quoting the poems of the poets such as Kaygusuz Ahmed Sârbân, Nasîmî, and Refî‘î, the author also presents exemplary pieces from Yazıcıoğlu's Muhammediyyah.In the introduction part of this work, after focusing briefly on the Turkish-Islamic cultureliterature, whatever known about Hakîkî's life and works will be expressed. Subsequent to this part, the above-mentioned work of the poet, the Şühûd-nâme, will be introduced, and the form and content of the work will be discussed.

Anahtar Kelimeler

Turkish-Islamic literature, Melâmet, Hakîkî, Şühûd-nâme

HAKÎKÎ’NİN ŞÜHÛD-NÂME RİSÂLESİ

Öz

Sultan III. Murad (1545-1595)
devri, şair ve nâsiri Hakîkî tarafından 1587-88 senesinde manzum olarak kaleme
alınan Şühûd-nâme, tasavvufî anlamda “ilâhî tecellîleri anlatan, âlem-i
mânâyı beyan eden kitap veya risale” anlamına gelir. Biyografik kaynaklar ve
eserlerinde Melâmîlikle münasebeti olduğu anlaşılan yazar, Şühûd-nâme’sinde
Allah’ın varlığı ve birliği, O’nun cemâlî ve celâlî sıfatları, vahdet-i vücûd
anlayışı, müridin sülûk hâllerini, mâsivâdan yüz çevirmenin hikmetleri, Hak
ehli üzere olanların faziletleri, riyâ ehlinin alâmetleri vs. üzerinde durur.
Söz konusu mevzuları dile getiren yazar, yer yer âyet ve hadis iktibaslarıyla
anlattıklarını teyid etme yoluna gider. Kaygusuz Ahmed Sârbân, Nesîmî, Refî‘î
gibi şairlerin manzumelerinden alıntılar yapan yazar, Yazıcıoğlu’nun Muhammediyye’sinden
de örnek parçalar sunar.

Bu çalışmanın giriş
bölümünde kısaca Türk-İslâm kültürü-edebiyatı üzerinde durulduktan sonra
Hakîkî’nin hayatına ve eserlerine dair bilinenler ifade edilecektir. Bu kısmın
ardından şairin yukarıda mevzu bahis edilen eseri Şühûd-nâme
tanıtılacak, eserin şekil ve muhteva hususiyetleri üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

Türk-İslâm edebiyatı, Melâmîlik, Hakîkî, Şühûd-nâme

Kaynakça

• Alşan, M. H. (2012), Anadolu Erenleri Melâmet Hırkası,İstanbul: Kurtuba Kitap, s. 22.
• Ayan, H. (1990), Nesîmî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 109.
• Azamat, N. (2004), “Melâmet”, TDV İslâm Ansiklopedisi, Ankara: TDV Yayınları, s. 24-35.
• Cebecioğlu, E. (2009), Tasavvuf Terimleri ve Deyimleri Sözlüğü, İstanbul: Ağaç Kitabevi Yayınları.
• Çavuşoğlu, A. (2002), “Türk-İslam Kültüründe İrşâd ve İrşâd-nâme”, Türk Dili ve Edebiyat Makaleleri, S.: 2, ss. 323-362.
• Çelebioğlu, Â. (1996), Yazıcıoğlu Mehmed, Kitab-ı Muhammediyye, İstanbul: Tercüman 1001 Temel Eser, s. 191.
• Er, Ş. (2015), Melâmîlik ve Osmanlı Devri Melâmîleri, İstanbul: Kutup Yıldızı Yay.
• Ergin, M. (1971), Azerî Türkçesi,İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi, s. 91.
• Gölpınarlı, A. (1931), Melâmilik ve Melâmiler, İstanbul: İstanbul Devlet Matbaası, s. 90, 211-214.
• Güzel, A. (2012), Dinî-Tasavvufî Türk Edebiyatı El Kitabı, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 45.
• Hakîkî, Ma‘rifet-nâme, Süleymâniye Yazma Eserler Kütüphânesi, Kasidecizâde 704, vr. 186a-202a.
• Hakîkî, Ma‘rifet-nâme, Manisa Yazma Eserler Kütüphânesi, 45 Ak Ze 816/2.
• Hakîkî, (1587-88), Şühûd-nâme, Manisa Yazma Eserler Kütüphânesi, 45 Ak Ze 816.
• Kayabaşı, A. (1995). Sârbân Ahmed Divanı. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, İnönü ÜniversitesiSosyal Bilimler Enstitüsü, Malatya.
• Melâmî (t.y.). Web: http://lugatim.com/s/melamet adresinden 10 Ekim 2019’da alınmıştır.
• Müstakim-zâde S. S., (2000),Mecelletü’n-nisâb,Ankara: Kültür Bak. Yay., Süleymâniye Kütüphânesi, Hâlet Efendi No: 628, vr. 186b.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Süleymâniye Kütüphânesi, Nafiz Paşa 1164, vr. 38a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Süleymâniye Kütüphânesi Yazma Bağışlar 7463, vr. 36a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osman Ergin Yazmaları 1265, vr. 33a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, İstanbul Üniversitesi Nadir Eserler Kütüphânesi, İbnü’l-Emin 3357, vr. 41a-41b.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Alî Emîri Efendi Şry. 1050, vr. 31a.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, İstanbul Büyükşehir Belediyesi Atatürk Kitaplığı, Osmân Ergin Yazmaları 481, vr. 41b.
• Müstakim-zâde, Risâle-i Bayrâmiyye, Alî Emîri Efendi Şry. 1050, vr. 31a.
• Pala, İ. (2012), Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü, İstanbul: Kapı Yayınları, s. 139, 392.
• Sunar, C. (2003), Melâmîlik ve Bektaşîlik, İstanbul: Anadolu Aydınlatma Vakfı Yayınları.
• Tarlan, A. N. (1992), Hayâlî Divanı, Ankara: Akçağ Yayınları, s. 107.
• Tek, A. (2007), Melâmet Risâleleri, Bursa: Emin Yayınları, s. 271-272.
• Tuğluk, H. İ., (2001). Lâ-mekânî Şeyh Hüseyin, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, s. 16.
• Uludağ, S. (2016), Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Kabalcı Yayınları.
• Yazıcı, M. Y. (2017). “III. Murad’ın Lugazına Hakîkî’nin Verdiği Cevaplar: Ma‘rifet-nâme”, Bartın Üniversitesi İslami İlimler Fakültesi Dergisi, C. : 4, S. 8, ss. 142-181.
• Yıldız, A. (2007). “İlahiyat Fakülteleri Türk-İslâm Edebiyatı Bilim Dalları’nda Yapılan Çalışmalar”, TALİD, C.:5, S. 9, ss. 549-588.
• Yılmaz, M. (2013), Kültürümüzde Âyet ve Hadisler, İstanbul: Kesit Yayınları, s. 32, 196-197, 351-352, 396, 456, 474, 492, 527, 602