Necm sûresi bağlamında kummî tefsirinde mezhebî yaklaşımlar

Yıl 2024, Cilt: 6 Sayı: 2, 108 - 119, 31.12.2024

Eyüp Yiğit

https://doi.org/10.51177/kayusosder.1561884

Öz

Mezhep ekolleri görüşlerinin doğruluğunu teyit etmek için Kur’ân âyetlerinden delil sunmayı zorunlu bir yol olarak benimsemişlerdir. Şiî müfessir Kummî’de mensup olduğu mezhebi takviye etmek için bu yola tevessül etmiştir. Bu çalışmada Necm sûresi bağlamında Kummî tefsirindeki mezhebî yaklaşımlar ele alınmıştır. Kummî genelde tefsirini özelde ise Necm sûresini Şîa mezhebinin ilkelerini Kur’ânî bir zemine yerleştirmek için te’lif ettiği söylenebilir. Necm sûresi, ilk inzal olan sûrelerden olup müşriklerin Hz. Peygamber’i itham ettiği bazı şeylere cevap vermekte ve ilk secde ayetini barındırmaktadır. Aynı şekilde bu sûrenin âyetleri kısa ve bir kısım müphem ifadeler barındırmaktadır. İsmi zikredilen sûrenin âyetlerinin içerisindeki bir kısım zamirlerin anlaşılması için başka karinelere ihtiyaç duyulmaktadır. Tüm bu özellikler müellifin âyetleri kendi mezhep düşüncesi ekseninde değerlendirmesine sebebiyet vermiştir. Çalışmamızda Necm sûresinde müellifin mezhep eksenli ele aldığı âyetler tespit edilmiş akabinde müellifin bu iddiaları farklı tefsirlerle karşılaştırılmıştır. İlgili başlığın sonunda konu ile alakalı değerlendirmelere yer verilmiştir. Makalede müellifin Kur’ân âyetlerini mezhep eksenli te’vil etmek için zorlama te’villere giriştiği ve Kur’ân’ı bir mezhep kitabına dönüştürmeye çalışmıştır. Müellifin tefsirini yaptığı âyet ile tefsir veya te’vil ekseninde aktardığı bilgiler arasında neredeyse bağlantı kurmak mümkün değildir. Âyetleri ısrarla Hz. peygamber ile ilişkilendirmesinin temel sebebi, Hz. Ali’nin imametini veya halifeliğini Hz. Peygamber ile ilişkilendirme ihtiyacından kaynaklanmaktadır. Mezhep içerisindeki bazı şahıslara isnat ettiği ve âyetlerin tefsiri olarak aktardığı bilgilerin de mezhebini takviye etme amacıyla söylenmiş ve te’yide muhtaç bilgiler olduğunu aktarmamız gerekir. Müellifin bu yaklaşımı neticesinde Kur’ân’ın evrensel mesajlarının mezhebin dar sınırları içerisine sıkıştırıldığı görülmektedir. Çalışmada Kur’ân’a mezhep eksenli yaklaşmanın ve âyetleri keyfi yorumlamanın Kur’ân-ı Kerim’in doğru anlaşılmasında önemli bir engel teşkil etmektedir. Bu çalışma mezhep eksenli Kur’ân değerlendirmelerinin olumsuzluklarına işaret etmesinden dolayı önem arz etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Tefsir, Kummî, Şîa, Mezhep, İmamet, Taassup

Sectarian approaches in the interpretation of qummi in the context of surah an-najm.

Öz

The sectarian schools of thought have adopted the compulsory method of presenting evidence from the Qur'anic verses in order to confirm the correctness of their views. The Shi'ite commentator Qummī also resorted to this method in order to reinforce the sect to which he belonged. This study examines the sectarian approaches in the interpretation of Qumī in the context of Surah An-Najm. It can be said that Qumī composed his interpretation in general and Surah An-Najm in particular in order to place the principles of the Shia sect on a Quranic basis. Surah An-Najm is one of the first revealed surahs and responds to the things that the polytheists accused the Prophet of and contains the first verse of prostration. Similarly, its verses are short and contain some ambiguous expressions. Other clues are needed to understand some pronouns in the verses. All these features caused the author to evaluate the verses in terms of his own sectarian thought. In our study, the verses in Surah An-Najm that the author considered sectarian were determined and then these claims of the author were compared with different commentaries. At the end of the relevant title, evaluations related to the subject were given. In our study, the inductive method was used and first the verses related to the subject were determined and then the evaluations were made in this direction. It is almost impossible to establish a connection between the verse that the author exegetes and the information he conveys on the axis of tafsir or ta'wil. The main reason for insistently associating the verses with the Prophet is the need to associate the imamate or caliphate of Hazrat Ali with the Prophet. The information that he attributed to some people within the sect and quoted as an exegesis of the verses is also in need of confirmation and is intended to reinforce his sect. In the article, it is seen that the author has attempted forced interpretations in order to interpret the verses of the Quran in a sectarian way and has tried to turn the Quran into a sectarian book. As a result of this approach of the author, it is seen that the universal messages of the Quran are squeezed into the narrow boundaries of the sect. In the study, the sectarian approach to the Quran and the arbitrary interpretation of the verses contain the danger of removing the Quran from being the Quran. This study is important because it points out the negativities of sectarian-based Quran evaluations.

Anahtar Kelimeler

Tafsir, Qomi, Shia, Sect, Imamate, Bigotry

Kaynakça

• Beyzâvî’, N. (1418). Envârü’t-tenzîl ve esrârü’t-teʾvîl. Dâru’l- İhyai’t-Türasi’l-Arabî.
• Elmalılı, M. H. Y. (1996). Hak Dîni Kur’ân Dili. Emir Basın Yayım Dağıtım.
• Emel Bint İbrahim eş-Şeyh. (1432). Menhecu Ali b. İbrahim el- Kummî fi Tefsirihi Ard ve-Nakd. Camia’tu Ummi’l -Kura.
• Karaman, H. vd. (2007). Kur’ân yolu Türkçe Meâl ve Tefsir. DİB Yayınları.
• İbn Atıyye, E. M. (1422) el-Muḥarrerü’l-vecîz fî tefsîri’l-kitâbi’l-ʿazîz. thk. Abdüsselâm Abdüşşâfî Muhammed (6 Cilt). Beyrut: Daru’l-Kütübi’l-İlmiyye.
• İbn Kesir, İ. (1999). Tefsîrü’l-Kur’âni’l-Azîm. y.y.: Dâru’t-Tayyibe li’n-Neşr ve’t-Tavzi,
• İbnu’n-Nedim, F. M. (1997). el-Fihrist. thk. Ramazan İbrahim. Dâru’l-Marife.
• İhsan Emin. (2000).et-Tefsir bi’l-Me’sûr ve Tatviruhu İnde Şiati’l-İmâmiyye. Dâru’l-Hadiy.
• Kuleynî, R. (ts.) el-Usûl Mine’l-Kâfî. y.y.: Daru’l-Kutubi’l-İslâmiyye.
• Kummî, A. İ. (2014). Tefsîru’l-Kummî (1. Baskı). Kum: Müessesetü İmâm Mehdî.
• Kummî, Ş. A. (ts.) el Kunye ve’l-Elkab. Mektebet’u-Sadr.
• Mâtürîdî, E. M. (2018). Te’vîlâtü’l-Kur’ân Tercümesi. Ensar Yayınları.
• Nesefî, M. H.(ts.). Tefsîrü’n-Nesefî (Medârikü’t-tenzîl ve hakāiku’t-teʾvil). thk. Yusuf Ali Bedîvî (3 Cilt, 3. Basım). Daru’l-Kelimi’t-Tayyib.
• Razî, M.Ö. (1999). Mefatihu’l-gayb. Beyrut: Dâru İhyai’t-Türasi’l-Arabî.
• Şevkânî, A. M. (1414). Fetḥu’l-ḳadîr. Dımeşk-Beyrut: Dâru’l-İbn Kesîr.
• Taberî, C. M. (2000).Câmiu’l-beyân. y.y.: Müessesetü’r-Risâle.
• Yiğit, E. (2023). Kummî Tefsirinde Hz. Ali ile ilişkilendirilen bazı âyetler ve kavramlar. Uluslararası Sosyal Araştırmalar ve Ulusal Eğitim Dergisi 4, 59-74.
• Yiğit, E. (2024). Mezhebî Tassubun Kur’ân Tefsirindeki Yansımaları (Şiî-Kummî Örneği). Kitap Dünyası Yayınları.
• Yurdagür, M. (1998). Ahbârîyye. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi. 1/490-491. TDV Yayınları.
• Yüksel, M.B. (2017). Kur’an’ı farklı anlama ve nedenleri. Ankara Okulu Yayınları.
• Yüksel, M. B. (2018). Bir tefsir sorunu olarak mübhemât üzerinden kendini ve ötekini okumak. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, sy 13, 131-73.
• Zehebi, M.H. (ts.) et-Tefsir ve’l-Müfessirun. Kahire: Mektebetu’l-Vehbe.Zemahşerî, K.M. (1987). el-Keşşâf ʿan ḥaḳāʾiḳı ġavâmiżi’t-tenzîl ve ʿuyûni’l-eḳāvîl fî vücûhi’t-teʾvîl. (4 Cilt, 3. Basım). Daru’l-Kitabi’l-Arabi.