Kavram, Sözcük ve Terim Arasındaki İlişki

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 1, 1 - 33, 30.06.2024

Duygu Kamacı Gencer Hatice Çiçek

https://doi.org/10.61694/kbbd.1480646

Öz

Kavram, sözcük ve terim yabancı ve Türkçe alanyazınında çeşitli araştırmalara konu olmuştur. Bu çalışmada kavram, sözcük ve terim ile ilgili alanyazın taraması yapılarak, ilgili ilişki hem dilbilimsel hem de disiplinlerarası bakış açısıyla ele alınmıştır. Çalışmada kavram, sözcük ve terim arasındaki ilişki dört ana başlık altında incelenmiştir. Öncelikli olarak alanyazınındaki tanımlardan hareketle kavram bilişsel, olgusal, düşünsel ve zihinsel olmak üzere dört temel bileşen eşliğinde değerlendirilmiş, ayrıca genel ve özel kavram ayrımı ile kavramlar bütünsel olarak ele alınmıştır. Sözcük de kavram gibi disiplinlerarası biçimde tanımlanarak, dilbilgisinin alt kategorileri ile ilişkilendirilmiştir. Benzer şekilde terimle ilgili de tanım bileşenleri ve terim çeşitlerine yer verilerek kavram ve sözcük arasındaki ilişkiye ayrıntılı biçimde yer verilmiştir. Kavramlar, sözcükler ve terimler arasındaki ilişki, benzerlik ve farklılık olmak üzere iki şekilde ortaya çıkmaktadır. Bunlardan ilki dilsel açıdan (gösterge boyutu bağlamında) ortaya çıkan benzerlik ilişkisi diğeri ise işlev açısından (adlandırma, bilgi aktarımı, genelleme, içerik kesinliği, sınırlandırma, mantıksal, iletişimsel bağlamda) ortaya çıkan ilişkideki farklılıklardır.

Anahtar Kelimeler

kavram, sözcük, terim, ilişki

Etik Beyan

Bu makale için etik kurul izni alınmasına gerek yoktur. Araştırma ve yayın etiğine uygun hareket edilmiştir.

Destekleyen Kurum

Araştırma herhangi bir kurum ya da kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

Relationship Between Concept, Word and Term

Öz

The concept, word, and term have been the subject of various researches both in foreign and Turkish literature. In this study, a review of the literature was conducted regarding the concept, word, and term, and the relevant relationship was examined from both a linguistic and interdisciplinary perspective. The relationship between the concept, word, and term was examined under four main headings. Initially, based on the definitions in the literature, the concept was evaluated in terms of four fundamental components: cognitive, factual, conceptual, and mental. Additionally, a distinction was made between general and specific concepts, and concepts were approached holistically. Similar to the concept, the word was defined in an interdisciplinary manner and associated with subcategories of grammar. Similarly, regarding the term, components of definition and types of terms were provided, and a detailed explanation of the relationship between concept and word was given. The relationship between concepts, words, and terms emerges in two ways: similarity and difference. The first is the similarity relationship that arises linguistically (in the context of the sign dimension), and the other is the differences in the relationship that arise in terms of function (naming, information transfer, generalization, content precision, limitation, logical, and communicative context).

Anahtar Kelimeler

concept, word, term, relationship

Kaynakça

• Aksan, D. (1987). Anlambilimi ve Türk Anlambilimi; Ana Çizgileriyle. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Akşehirli, S. (2008). Edebiyat Öğretiminde Terim Sorunu, Basılmamış Doktora Tezi, İzmir: Ege Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Antia, B. E. (2000). Terminology and Language Planning: An Alternative Framework of Practice and Discourse. J. C.Sager (ed.), Amsterdam/Philadelphia: John Benjamins.
• Atabay vd. (1983). Sözcük Türleri. D. Aksan (ed.), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Başkan, Ö. (1974). Terimlerde Özleşme Sorunu. Türk Dili Araştırmaları Yıllığı – Belleten, 21(22), 173-184.
• Cabré, M. T. (1994). Terminologie et dictionnaires. Meta, 39(4), 589- 597.
• Cabré, M. T. (1999). Terminology: Theory, Methods, and Applications. Philadelphia & Amsterdam: John Benjamins.
• Cevizci, A. (2000). Felsefe Tarihi. İstanbul: Say Yayınları.
• Condon, J. (1995). Kelimelerin Büyülü Dünyası. (Çev. Murat Çiftkaya), İstanbul: İnsan Yayınları.
• COTSOES. (2002). Recommendations for Terminology Work. Conference of Translation Services of West European States Working Party on Terminology and Documentation (Ed. Cotsowes), Berne: Swiss Federal Chancellery.
• Çotuksöken, Y. (1992). Dil ve Edebiyat Terimler Sözlüğü. İstanbul: Cem Yayınları.
• Daşkıran, Y. (2010). Arapçada Terim ve Terim Türetme Yolları, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Demir, C. (2006). Türkçe Dil Bilgisinde Terminoloji Sorunu. Türk Dili Araştırmaları YıllığıBelleten, 54(1), 81-100.
• Demir, Ö. ve Acar M. (1997). Sosyal Bilimler Sözlüğü. Ankara: Vadi Yayınları.
• Dilâçar, A. (1982). Terim Nedir?. K. Türkay (ed.), A. Dilâçar içinde (s.143-148), Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
• Dürüşken, Ç. (2021). Antik Çağ Felsefesi. İstanbul: Alfa Yayınları.
• Ergenekon, M. (2015). Rus ve Türk Dillerinde Dilbilimsel Terminolojinin Karşılaştırmalı Analizi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Fatih Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Erkman Akerson, F. (2007). Türkçe Örneklerle Dile Genel Bir Bakış. İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Felber, H. (1984). Terminology Manual, Paris: General Information Programme and UNISIST.
• Frege, G. (2019). Kavram Yazısı. (Çev. Mustafa Özdemir). İstanbul: Külliyat Yayınları.
• Gökberk, M. (2010). Felsefe Tarihi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Göktolga, O. (2004). Bilim Terimlerinin Türkçeleştirilmesi. Abant İzzet Baysal Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 8, 103-111.
• Hançerlioğlu, O. (1979). Felsefe Sözlüğü. Ankara: Remzi Kitabevi.
• Harper, D. vd. (2024). Etymology of notion. Online Etymology Dictionary web sitesinden 20 Mart 2024 tarihinde https://www.etymonline.com/word/notion adresinden erişildi.
• Kageura, K. (2002). The Dynamics of Terminology: A Descriptive Theory of Term Formation and Terminological Growth. J. C. Sager (ed.), Amsterdam/Philedelphia: John Benjamins Publishing.
• Kahraman M. (2017). Türk dilinin terimsel gelişim sürecine tarihi bakış. Medeniyet ve Toplum, 1(1), 137-160.
• Kamacı Gencer, D. (2021). Türkçe Sözlük’teki Biçim Bilim Terimlerine Sözlük Bilimsel Bir Bakış. Türkoloji Dergisi, 25(2), 183-206.
• Karaman, B. İ. (2017). Terimbilimi. İstanbul: Bilge Kültür Sanat Yayınları.
• Kazazoğlu, G. (2009). Dilbilgisi Terimleri Sözlüklerinin Karşılaştırılması, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Elazığ: Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kocatürk, U. (1986). Açıklamalı Tıp Terimleri Sözlüğü. Ankara: Sevinç Matbaası.
• Koçak, D. (2005). Toplumsal Boyutta Terimbilim Çalışmaları: Fransa’daki Afnor Terim Birliği’nden Yola Çıkarak Türkiye’de Terimlerde Standartlaştırma Modeli Oluşturmak, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul: Yıldız Üniversitesi.
• Kültüral, Z. (2009). Dil Bilgisi Terimleri Sözlükleri ve Terimlerin Kullanımında Görülen Aksaklıkları. Turkish Studies-International Periodical for the Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, 4(3), 2378-2389.
• Lyons, J. (1983). Kuramsal Dilbilimine Giriş. (Çev. Ahmet Kocaman), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Minsafina, A. (2020). Çağdaş Türk Dilleri için Ortak Terminoloji Geliştirme İmkân ve Yöntemleri, Doktora Tezi, İstanbul: İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Moseley, A. (2013). A’dan Z’ye Felsefe. (Çev. Ali Süha). İstanbul: NTV Yayınları.
• Öner, N. (1991). Klasik Mantık. Ankara: İlahiyat Fakültesi Yayınları.
• Özdemir, E. (1973). Terim Hazırlama Kılavuzu, Ankara: TDK Yayınları.
• Özkul, F. K. (2003). Dilbilgisi Terimleri Sözlükleri. Türk Dili, 621, 238- 244.
• Packeiser, K. (2009). The General Theory of Terminology: A Literature Review and a Critical Discussion, Yüksek Lisans Tezi, Denmark: Copenhagen Business School.
• Pavel, S. & Diane, N. (2001). Handbook of Terminology. Ottawa: Minister of Public Works and Government Services.
• Pilav, S. (2008). Terim Sorunu ve Eğitim Öğretimde Terimlerin Yeri ve Önemi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 16(1), 267-276.
• Rey, A. (1995). Essays on Terminology. J. C. Sager (ed.), Amsterdam & Philadelphia: John Benjamins.
• Sager, J. C. (1990). A Practical Course in TerminologyProcessing. Amsterdam/Philadelphia: John Benjamin.
• Salgado, A. M. C. F. (2021). Terminological Methods in Lexicography: Conceptualising, Organising and Encoding Terms in General Language Dictionaries, Doctoral Thesis, Portugal: Universidade Nova de Lisboa.
• Saussure, F. D. (1985). Genel Dilbilim Dersleri. (Çev. Berke Vardar). İstanbul: Birey ve Toplum Yayınları.
• Sert, G. (2021). Sözlükbilim Terimleri Üzerine Bir Değerlendirme. Uluslararası Disiplinler Arası Dil Araştırmaları (DADA) Dergisi, 3(3), 61-78.
• Suonuuti, H. (2001). Guide to Terminology. Helsinki: Nordterm Series/Tekniikan Sanastokeskus.
• Şahin, H. (2006). Terimlerin Genel Dile Yansımasına Dair Bazı Gözlemler. Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 20, 123-129.
• Tarikdaroğlu, A. (1994). 1928 Sonrası Türk Dilbilgisi Kitaplarında Terimler Sorunu ve Çözüm Yolları, Yayımlanmamış Doktora Tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• TDK. (2011). Türkçe Sözlük. Ş. Akalın ve vd. (ed), Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları. Temmerman, R. (2000). Towards New Ways of Term Rita inology Descripti on: The Sociocognitive-Approach. H. Sonneveld, S. E. Wright (ed.), Philadelphia: John Benjamins Publishing.
• Timurtaş, F. K. (1996). Terimlerin Türkçeleştirilmesi. M. Özkan (ed.), Diller ve Türkçemiz içinde (s. 317-320). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Tural, S. (2002). Kavramlar ve Terimler Ortak Düşünüşün Ürünü ve Anahtarlarıdır. Türk Dili, 607, 59-66.
• TÜBA (2011). Türkçe Bilim Terimleri Sözlüğü. Ankara: Türkçe Bilim Akademisi.
• Vardar, B. (2005). Terimbilim ve Yeni Sözcükleme: Terimden Anlama, Dilbilim Yazıları. M. Durak (ed.), İstanbul: Multilingual Yayınları.
• Yavuz, S. ve Gürlek, M. (2012). İlköğretim-Ortaöğretim ve Yükseköğretimde Türk Dili Alanındaki Terim Farklılıkları I- Ses Bilgisi. Turkish Studies-International Periodical for the Languages Literature and History of Turkish or Turkic, 7(4), 3235-3252.
• Zülfikar, H. (2011). Terim Sorunları ve Terim Yapma Yolları. Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Алексеева Л.М. (1998). Проблемы термина и терминообразования: Учеб. Пермь: Перм. ун-т.