Common Elements in Toktogul Satylganov’s “Kerbez” and Âşık Veysel”s “Sazıma” Poems

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 138 - 156, 30.12.2024

Rabiahatun Türkcan

https://doi.org/10.61694/kbbd.1576056

Öz

In the Turkish dictionary, the word ünsiyet means to establish closeness, bond, harmony and rapprochement. Turkish Arabic origin of this word derived from the word uns, +iyet suffix has been added to the Turkish language has gained a different meaning and has been turned into a human-specific concept. Oct. This is related to the social structure of man from creation and his ability to live in harmony with other people. In the study, the concept of familiarity with goods will be discussed through Aşık Veysel's connection with sazı and the relationship established by Toktogul Satılganov with his kopuz, which he called “kerbez”.
The poetry of Kerbez by Toktogul Satylganov, one of the first poets of Soviet Kyrgyz Literature, and the Sazima poetry of Ashik Veysel, a saz poet who has an important place in Turkish Folk Literature, will be compared. The meanings that both poets attach to musical instruments, the emotional connection and closeness they establish with these instruments will be examined. The two poets, who grew up in different cultural environments, are similar to each other in that they express the difficulties and emotional troubles in their lives with Satylganov's kerbez and Veysel's reed. Aşık Veysel faced the difficulties of life at a young age and after losing both eyes, he formed a deep connection to his reed and saw him as a confidant, friend and partner in trouble. Similarly, in poverty and who also emotional irgatlik satilganov lute found in installations using her inner world of the interpreter is expected to be.
The familiarity with the object sometimes shows similarities in the poems of both poets, while sometimes it appears with completely different themes and images. This study examines the deep meanings that Aşık Veysel and Toktogul Satılganov attach to musical instruments in their works and the reflections of fame in two different cultures.
Keywords: Familiarity, Aşık Veysel, Toktogul Satılganov, reed, lute, Turkish folk literature, Kyrgyz literature.

Anahtar Kelimeler

Familiarity, Aşık Veysel, Toktogul Satılganov, reed, lute, Turkish folk literature, Kyrgyz literature.

Toktogul Satılganov’un “Kerbez” ve Âşık Veysel’in “Sazıma” Şiirlerinde Ortak Unsurlar

Öz

Türkçe sözlükte ünsiyet kelimesi, yakınlık kurma, bağ oluşturma, uyum sağlama ve yakınlaşma anlamlarına gelmektedir. Arapça kökenli uns kelimesinden türetilmiş olan bu sözcük, Türkçeye +iyyet eki eklenerek farklı bir anlam kazanmış ve insana özgü bir kavram haline getirilmiştir. Bu, insanın yaratılıştan gelen sosyal yapısı ve diğer insanlarla uyum içinde yaşama yeteneği ile ilgilidir. Çalışmada, eşya ile ünsiyet kavramı, Aşık Veysel’in sazı ile olan bağı ve Toktogul Satılganov’un “kerbez” adını verdiği kopuzuyla kurduğu ilişki üzerinden ele alınacaktır.
Sovyet Kırgız Edebiyatının ilk şairlerinden Toktogul Satılganov'un Kerbez şiiri ile Türk Halk Edebiyatında önemli bir yere sahip olan saz şairi Aşık Veysel'in Sazıma şiiri karşılaştırılacaktır. Her iki şairin müzik aletlerine yükledikleri anlamlar, bu aletlerle kurdukları duygusal bağ ve yakınlık incelenecektir. Farklı kültürel ortamlarda yetişen iki şairin, yaşamlarındaki zorlukları ve duygusal sıkıntıları, Satılganov’un kerbezi ile Veysel’in sazıyla ifade etmeleri bakımından birbirlerine benzemektedirler. Aşık Veysel, küçük yaşta hayatın zorlukları ile yüzleşmiş ve iki gözünü kaybettikten sonra sazına derin bir bağ kurarak onu bir sırdaş, arkadaş ve dert ortağı olarak görmüştür. Benzer şekilde, yoksulluk içinde olan ve ırgatlık yapan Satılganov da kopuzuna duygusal yüklemelerde bulunarak, ondan iç dünyasının tercümanı olmasını beklemiştir.
Eşya ile ünsiyet, her iki şairin şiirlerinde kimi zaman benzerlikler gösterirken, kimi zaman tamamen farklı temalar ve imgelerle ortaya çıkmaktadır. Bu çalışma, Aşık Veysel ve Toktogul Satılganov'un eserlerinde müzik aletlerine yükledikleri derin anlamları ve ünsiyetin iki farklı kültürdeki yansımalarını incelemektedir.
Anahtar Kelimeler: Ünsiyet, Aşık Veysel, Toktogul Satılganov, saz, kopuz, Türk halk edebiyatı, Kırgız edebiyatı.

Anahtar Kelimeler

Ünsiyet, Aşık Veysel, Toktogul Satılganov, saz, kopuz, Türk halk edebiyatı, Kırgız edebiyatı.

Kaynakça

• Akın, B. (2020). Kopuzdan Telli Kur’an’a Türklerde Sazın Kültürel Serüveni ve Kutsallığı. Türk Dünyası İncelemeleri Dergisi, İzmir.
• Akın, C. (2023). Yunus Emre ve Âşık Veysel’de Bazı Ortak Unsurlar Üzerine. Cumhuriyet Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 47, 61-65.
• Aksoy, H. (2023). Âşık Veysel’in Vasiyeti: “Sazım Sen Kal Dünyada”. Folklor Akademi Dergisi, 6(2), 815-823. https://doi.org/10.55666/folklor.1318837
• Artun, E. (2014). Ansiklopedik Halkbilimi/Halk edebiyatı sözlüğü: Terimler-Motifler-Kavramlar. Adana: Karahan Kitabevi.
• Ceylan, Ö. (2003). Klâsik Türk Şiiri’nde Turna’ya Dâir. Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Velî Araştırma Dergisi. Erol, A. (Der.). (2007). Âşık Veysel Şatıroğlu. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayınları.
• Gedik, S. (2020). Âşık Veysel’in Şiirlerinde Vefa. Uluslararası Sosyal Bilimler Akademi Dergisi, 3, 193-212.
• Korkmaz, E. (2005). Alevilik ve Bektaşilik Terimleri Sözlüğü. İstanbul: Anahtar Kitaplar Yayınevi.
• Kökver, M. (2018). “Hatırlama” ve Kur’an’i Bağlamda “Zikir”. Journal of Analytic Divinity, 2(3), 48-62.
• MEB (2011). Müzik Aletleri Yapımı Bağlama Ailesi Perde ve Genel ayarları. Ankara: MEB Yayınları.
• Ögel, B. (1995). Türk Mitolojisi (Cilt 2). Ankara: Türk Tarih Kurumu Basımevi.
• Özçelik, B. (2023). Anadolu Sahası Türk Halk Şiirinde Turna: Derdiçok Örneği. Motif Akademi Halkbilimi Dergisi, 16(43), 1077-1099.
• Önal, M. (2007). İslam Düşüncesinde ‘Hikmet’ Kavramları. Felsefe ve Sosyal Bilimler Dergisi, 4, 113-122.
• Özdemir, C. (2019). Âşık-Saz İlişkisinde Geleneği Okumak: Âşık Veysel Örneği. CUJOSS, 43(2), 175-192.
• Şimşek, E. (2016). Âşık Veysel’in Aşıklık Geleneğindeki Yeri Üzerine Bir Değerlendirme. Akra Kültür Sanat ve Edebiyat Dergisi, 9, 117-126.
• Türk Dil Kurumu. (2023). Güncel Türkçe Sözlük. https://sozluk.gov.tr
• Türkhan, İ. (2014). Kırgızların Ünlü Halk Ozanı Toktogul Satılganov’un Doğumunun 150. Yılı Anısına. Kardeş Kalemler Aylık Avrasya Edebiyat Dergisi, 8(87).
• Yudahin, K. K. (2011). Kırgız Sözlüğü (Çev. A. Taymas). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.