Türkiye’de 1980 Sonrası Terör ve Zorunlu İç Göç Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme

Yıl 2024, Cilt: 3 Sayı: 2, 157 - 182, 30.12.2024

Mehmet Çilmi

https://doi.org/10.61694/kbbd.1600156

Öz

Bu makale Türkiye’de 1980 sonrası Doğu ve Gü-neydoğu Anadolu bölgelerinde siyasi sebeplerle meydana gelen zorunlu iç göç olgusunu ele almak-tadır. Özellikle 1990’lı yıllarda bölgede terör faali-yetleri artmış ve bu durum zorunlu göçün yaşan-masına kaynaklık etmiştir. “Devlet, terörle müca-delede ne tür politikalar benimsemiştir? Türkiye’de 1980 sonrasında Doğu ve Güneydoğu bölgelerinde zorunlu kitlesel göçün gerçekleşmesinde temel sebepler nelerdir? Göç eden kişiler gittikleri yerlerde ne tür problemlerle karşı karşıya kalmıştır? Devlet yaşanılan zorunlu göç olgusuna yönelik ne tür çalışmalar yürütmüştür?” şeklinde çalışmanın sorunsallıkları belirlenmiştir. Literatüre bakıldığında TBMM raporları, GÖÇ DER, Marcus, Açıkgöz ve Kurban gibi araştırmacıların bu konuda çalışmaları bulunmaktadır. TBMM, göçle beraber hak ihlalleri ve mağduriyetlerin giderilmesi anlamında meclise rapor sunmuştur. GÖÇ DER, göç edenlerin sayılarını tespit etmeye ve karşılaşılan sorunları araştırmaya çalışmıştır. Açıkgöz ise Van özelinden göç edenlerin mağduriyetlerini belirlemeye çalışmıştır. Yapılan çalışmalardan faydalanılarak halkın karşılaşmış olduğu zorluklar tüm etkenleriyle anlaşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Kürt sorunu,, Terör,, Zorunlu göç,, Koruculuk,, OHAL

Etik Beyan

Bu makale için etik kurul izni alınmasına gerek yoktur. Araştırma ve yayın etiğine uygun hareket edilmiştir.

Destekleyen Kurum

Araştırma herhangi bir kurum veya kuruluş tarafından desteklenmemiştir.

A Sociological Evaluation on Terrorism and Forced Internal Migration After 1980 in Turkey

Öz

This article deals with the phenomenon of forced migra-tion that occurred for political reasons in the Eastern and South eastern Anatolian region safter 1980 in Turkey. Especially in the 1990s, terrorist activities increased in the region and this situation led to forced migration. “What kind of policies has the state adopted in the fight against terrorism? What are the main reasons for the forced massmigration in the east ernand South eastern regions of Turkey after 1980? What kind of problems did immigrants face in the places they went to? What kind of studies has the state carried out on the phenomenon of forced migration? The problematics of the study were determined. When we look at the literature, there are reports of the Parliament, researchers such as GÖÇ DER, Marcus, Açıkgöz and Kurban have studies on this subject. The TGNA presented a report to the parliament in terms of eliminating rights violations and grievances with immigration. GÖÇ DER has tried to determine the number of immigrants and to investigate the problems encountered. By making use of the studies, the difficul-ties faced by the people were tried to be understood with all their factors.

Anahtar Kelimeler

Kurdish problem,, Terrorism,, Forced migration,, Village guard,, OHAL

Kaynakça

• Acar, B. ve Bekleyen, A. (2008). Köye Dönüş ve Rehabilitasyon Projesi Kapsamında Üretilen Konutların Kullanıcı Memnuniyeti Açısından İncelenmesi: İslamköy ve Tur Mezrası Örneği. Anadolu Üniversitesi Bilim ve Teknoloji Dergisi, 9(2), 241-259.
• Acun, F. (1999). Osmanlı’dan Türkiye Cumhuriyeti’ne: Değişme ve Süreklilik. Hacettepe Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 16, 155-167.
• Açıkgöz, R. (2019). Van’da Zorunlu Göç Yoksulluk ve Kente Uyum. (E. Çağlayan Ed.). Nüfus, Etnisite, Tarih ve Toplum –Dünyada Van- İçinde (s. 127-142). İstanbul: İletişim Yayınları.
• Adıgüzel, Y. (2018). Göç Sosyolojisi. Ankara, Nobel Yayınları.
• Alaca, E. (2018). Cumhuriyet Döneminde Laik-Ulusçuluk Düşüncesinin Oluşumunda Şeyh Sait ve Menemen Ayaklanmaları”. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, 9(16), 1191-1211.
• Altun, N. (2013). Modern Türkiye’de Kimlik: Kürt Kimliğinden Kürt Sorununa”. Akademik İncelemeler Dergisi, 8(2), 45-47.
• Arap, İ. ve Erat, V. (2015). Bir Kamu Politikasının Analizi: Türkiye’de Geçici Köy Koruculuğu. Mülkiye Dergisi, 39(4), 73-108.
• Bauman, Z. (2018). Iskarta Hayatlar: Modernite ve Safraları. (O. Yener Çev.). İstanbul: Can Sanat Yayınları. Beşikçi, İ. (1991). Kürt Aydınlar Üzerine Düşünceler. Ankara: Yurt Kitap.
• Bulut, E. Ç. (2015). Devletin Taşradaki Eli: Umumi Müfettişlikler. Cumhuriyet Tarihi Araştırmalar Dergisi, 11(21), 83-110.
• Ceylan, Y. ( 2012). Zorunlu Göç ve Suç İlişkisi -Muş İli Örneği-. Akademik Bakış Dergisi, 32, 1-18.
• Çilliler, Y. (2015). Modern Milliyetçilik Kurumları Açısından 19. Yüzyıl Osmanlı İmparatorluğu Fikir Akımları. Akademik İncelemeler Dergisi, 10(2), 45-65.
• Çilmi, M. (2022). Milliyetçiliğin Ortadoğu’ya Girişi Üzerine Bir Değerlendirme. Din Sosyolojisi Araştırmaları Dergisi, 2(2), 63-79.
• Duru, H. ve Yiğit, M. (2014). Terör ve Terörle Mücadeleden Doğan Zararların Karşılanması Hakkında Kanun, Uygulanma ve Etkileri. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Dergisi, 9(2), 123-149.
• Erdoğan, M. ve Coşkun, V. (2008). Türkiye’nin Kürt Meselesi. Düşünce Topluluğu Dergisi, 50, 5-18. Göç Edenler Sosyal Yardımlaşma ve Kültür Derneği. (2013). Türkiye’de Koruculuk Sistemi: Zorunlu Göç ve Geri Dönüşler. İstanbul, 1-20.
• Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü.(2006). Türkiye Göç ve Yerinden Olmuş Nüfus Araştırması. Ankara.
• İnsan Hakları Derneği.(2009). Ocak 1990 – Mart 2009 Döneminde Köy Korucuları Tarafından Gerçekleştirilen İnsan Hakları İhlallerine İlişkin Özel Rapor. 1-63.Erişim adresi: https://www.ihd.org.tr/images/pdf/ocak_1990_mart_2009_koy_koruculari_ozel_raporu.pdf.
• Karakaş, M. (2000). Türk Ulusçuluğun İnşası. Ankara: Vadi Yayınları.
• Karataşoğlu, S. ve Akpınar, M. (2011). Geçici Köy Koruculuğu Sistemi Üzerine Bir Saha Çalışması: Beytüşşebap Örneği. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(38), 367-396.
• Kaya, A., vd. (Ed.). (2009). Türkiye’de İç Göçler Bütünleşme Mi Geri Dönüş Mü? İstanbul Diyarbakır Mersin. İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Kazan, H. (2015). Türkiye’de 1980 Sonrası Bölücü Terör Faaliyetleri ve Yazılı Basında Yer Alış Biçimi. (yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Keser, İ. (2011). Göç ve Zor, Diyarbakır Örneğinde Göç ve Zorunlu Göç.Ankara: Ütopya Yayınevi.
• KİRİŞÇİ, K. ve Winrow, G. M. (2000). Kürt Sorunu, Kökeni ve Gelişimi. (A. F. Yıldırım Çev.). İstanbul: Tarih Vakfı Yurt Yayınları.
• Koyuncu, A. (2012). Türkiye’de Göç ve Kentleşme. (K. Alver Ed.). Kent Sosyolojisi İçinde (s. 379-394). Ankara: Hece Yayınları.
• Kurban, D. ve Yeğen, M. (2012). Adaletin Kıyısında – Zorunlu Göç Sonrasında Devlet ve Kürtler / 5233 Sayılı Tazminat Yasasının Bir Değerlendirmesi- Van Örneği. İstanbul: Tesev Yayınları.
• Marcus, A. (2015). Kan ve İnanç, PKK ve Kürt Hareketi. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Nergiz, B. (2019). Devletin Kürt Politikası ve Kürt Hareketi (1945-1960), (yayınlanmamış doktora tezi). İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Palabıyık, A. (2015). Toplumsal Hareketler Bağlamında PKK Üzerine Sosyolojik Bir Değerlendirme. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8(39), 511-528.
• Sambur, B. (2008). Liberal Açıdan Kürt Sorunu. Liberal Düşünce Dergisi, 13(50), 91-108.
• Sevim, Y. (2010). Terör Mağdurları: Geriye Göç Çözüm Mü?. Uluslararası Güvenlik ve Terörizm Dergisi, 1, 17-35.
• Soner, B. A., vd., (2017). PKK’nın Bölgesel Terör Ağı Yapılanması. Ankara: Polis Akademisi Yayınları.
• Sökmen, A. İ. (2012).İdeolojik Boyutu İle PKK Terör Örgütü (yayınlanmamış doktora tezi). Ankara Kara Harp Okulu Savunma Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Şeker, G. (2013). Kamu Yönetim Sisteminde Köy Koruculuğu ve Kırsal Alan Güvenliği. AİBÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 13(1), 155-187.
• Tan, A. (2009). Kürt Sorununda Çözüm: Irak’a Kürdistan, Türkiye’ye Demokrasi. Liberal Düşünce Dergisi, 13(50), 67-73.
• TBMM, (1996). Doğu ve Güneydoğu Anadolu’da Boşaltılan Yerleşim Birimleri Nedeniyle Göç Eden Yurttaşlarımızın Sorunlarının Araştırılarak Alınması Gereken Tedbirlerin Tespit Edilmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırma Komisyonu Raporu. Dönem 20, Yasama Yılı 3, 1-532. Ankara.
• Tekin, F. (2011). Kültürel Travma Olarak Zorunlu Göç. Selçuk Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Dergisi, 25, 91-100.
• TMMOB, (2003). TMMOB İnsan Hakları Komisyonu Zorunlu Göç Raporu. 566-574. Erişim adresi: https://www.tmmob.org.tr/sites/default/files/68e2298600ed16f_ek.pdf.
• Tuncel, G. ve Gündoğmuş, B. (2013). Güneydoğu’da Yaşanan Köy Boşaltma Hadiselerinin Siyasal Yansımaları ve Şırnak İl Ölçeğindeki Seçmen Tercihine Etkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 12(44), 234-254.
• Uçar, F. ve Akandere, O. (2017). Turgut Özal’ın Kürt Sorununa Yaklaşımı. Ankara Üniversitesi Türk İnkılap Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi, 61, 365-392.
• Ünalan, T., vd., (2006). Türkiye’nin Yerinden Edilme Sorunu: Sorun, Mevzuat ve Uygulama. (D. Kurban vd. Ed.). Zorunlu Göç İle Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinden Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası İçinde (s. 69-92). Ankara: Tesev Yayınları.
• Yalçın, C. (2004). Göç Sosyolojisi. Ankara: Arı Yayıncılık.
• Yüceşahin, M. M. ve Özgür, E. M. (2006). Türkiye’nin Güneydoğu’sunda Nüfusun Zorunlu Yerinden Oluşu: Süreçler ve Mekânsal Örüntü. Ankara Üniversitesi Coğrafi Bilimler Dergisi, 4(2), 15-35.
• Yükseker, D. (2006). Diyarbakır’da Yerinden Edilme Sorunu: Geri Dönüş, Kentsel Sorunlar ve Tazminat Yasasının Uygulamaları. (D. Kurban vd. Ed.). Zorunlu Göç İle Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinden Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası İçinde (s. 148-176). Ankara: Tesev Yayınları.
• Yükseker, D. (2006). Türkiye’de Yerinden Edilme Olgusu Hakkında Yapılan Bazı Araştırmanın Bulguları, (D. Kurban vd. Ed.). Zorunlu Göç İle Yüzleşmek: Türkiye’de Yerinden Edilme Sonrası Vatandaşlığın İnşası İçinde (s. 125-135). Ankara: Tesev Yayınları.