Memetik Kuramın Sembolik Şehir Silüetlerine Yansıması

Yıl 2022, Cilt: 15 Sayı: 3, 1087 - 1108, 26.09.2022

Cem Doğan Bade Kanatlı

https://doi.org/10.35674/kent.982028

Öz

Şehirler için görsel bilginin sembolik tanımı diyebileceğimiz silüetler, morfolojik özellikleriyle birlikte şehrin kimliğini ortaya koymaktadır. Dolayısıyla tarihsel süreç içerisinde oluşan şehirlerin değişimlerini, sembolik silüetler üzerinden gözlemlenebilir. Sembolik silüetler, şehirler için değişimin anlamsal tanımıdır ve kültürel evrimle doğrudan bağlantılıdır. Çünkü şehirlerin sembolik silüetlerindeki değişim kültür tabanlıdır. Kültürel evrimin kuramsal tanımı olan memetik kuram ise, nesiller boyunca insanlar arasında aktarılan kültürel bilgiyi nitelemektedir. Bu bilgiler ışığında çalışmada, kültürel evrimin eşleyici bir yansımasını görebileceğimiz metropol şehirlerdeki sembolik silüetler incelenerek, şehir silüetlerinde oluşan evrimsel yansımaya dair bir bakış açısı geliştirmek amaçlanmaktadır. Bu sebeple, ilk olarak çalışmanın kuramsal çerçevesini oluşturmak için kültürel evrim, memetik kuram, şehir silüetleri ve sembolik silüet konulu çalışmaların alan yazın taraması yapılmıştır. Taramalar sonucu ulaşılan bilgiler doğrultusunda Heylighen’in ortaya koyduğu memetik kuram ölçütleri detaylandırılarak açıklanmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında, alan çalışması olarak seçilen İstanbul şehrinin sembolik silüetini bölgesel olarak ortaya koymak için Üsküdar, Beşiktaş-Kadıköy vapur hattı Avrupa ve Asya yakası bakış açıları ile Fındıklı-MSGSÜ noktalarından çekilen fotoğraflar, dijital çizim teknikleriyle analiz edilerek ortaya koyulmuştur. Ardından, İstanbul şehri ile metropol ve kıyı şehir olması açısından benzer özelliklere sahip New York ve Dubai şehirlerinin sembolik silüetleri, dijital çizim teknikleriyle analiz edilmiştir. Böylece üç şehir memetik kuram ölçütleri çerçevesinde karşılaştırılmıştır. Bu bağlamda, kültürel evrim ve şehirlerin sembolik silüetleri arasındaki değişimin birbirlerine paralel olarak gelişim gösterdiği tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kültürel Evrim, Memetik Kuram, Şehir Silüeti, Sembolik Silüet.

Reflection Of Memetic Theory On Symbolic City Silhouettes

Öz

Silhouettes, which we call the symbolic definition of visual information for cities, reveal the city’s identity with their morphological features. Therefore, the change in the cities formed in the historical process can be observed through symbolic silhouettes. Symbolic silhouettes are the semantic definition of change for cities and are directly related to cultural evolution. Because the change in the symbolic silhouettes of cities is culture-based. The memetic theory, the theoretical definition of cultural evolution, describes the cultural knowledge transferred between people for generations. In the light of this information, it is aimed to develop a perspective on the evolutionary reflection in city silhouettes by examining the symbolic silhouettes of metropolitan cities, where we can see a matching reflection of cultural evolution.

For this reason, firstly, a literature review of studies on cultural evolution, memetic theory, city silhouettes and symbolic silhouettes was conducted to create the theoretical framework of the study. In line with the information obtained because of the scans, the criteria of the memetic theory revealed by Heylighen are explained in detail. In the second stage of the research, the photographs were taken from Üsküdar, Beşiktaş-Kadıköy ferry line European and Asian side points of view, and Fındıklı-MSGSU points were analyzed with digital drawing techniques to reveal the symbolic silhouette of the city of Istanbul, which was chosen as a field study, regionally. Then, the symbolic silhouettes of the cities of Istanbul, New York, and Dubai, which have similar characteristics in terms of being metropolitan and coastal cities, were analyzed with digital drawing techniques. Thus, three cities were compared within the framework of memetic theory criteria. In this context, it has been determined that the cultural evolution and the change between the symbolic silhouettes of cities develop in parallel with each other.

Anahtar Kelimeler

Cultural Evolution, Memetic Theory, City Silhouette, Symbolic Silhouette.

Kaynakça

• Akıner, İ., Yitmen, İ., Akıner, M. E., & Akıner, N. (2021). The Memetic Evolution of Latin American Architectural Design Culture. Buildings, 11(7): 288. https://www.mdpi.com/2075-5309/11/7/288.
• Alberti, L.-B. (1937). Desyat' Knig ob Arkhitekture (Ten books on architecture). Izdatel'stvo Vsesoyuznoy Akademii Arkhitektury. (in Russ.).
• Bayraktaroğlu, E. (2016). Turizmi Anlamak: Memetik Bir Yaklaşım, 17. Ulusal Turizm Kongresi “Akademi Sektör Buluşması”, 20-23 Ekim 2016, Bodrum-Muğla, Detay Yayıncılık, ISBN: 978-605-9440-07-3, s.1580-1588.
• Blackmore, S. (2010). Memetics Does Provide a Useful Way of Understanding Cultural Evolution. Contemporary Debates in Philosophy of Biology, p:255-272.
• Blackmore, S. (2011). Mem Makinesi: Genetik Evrimin Devamı Olarak Kültürel Evrim. (İngilizceden Çeviren: Nil Şimşek). İstanbul: Alfa Yayıncılık. (Orijinal çalışma basım tarihi 1999).
• Daria, G. (2020). Identification Of The City and Stages of Reading the Urban Environment. Amurcon 2020- International Scienctific Conference, European Proceedings of Social and Behavioural Sxiences EpSBS, e-ISSN: 2357-1330, DOI:10.15405/epsbs.2021.06.03.124.
• Dawkins, R. (2007). Gen Bencildir. (İngilizceden Çeviren: Asuman Ü. Müftüoğlu), Ankara: Tübitak Popüler Bilim Kitapları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1995).
• Dennett, D. C. (1999) Aklın Türleri: Bir Bilinç Anlayışına Doğru, (Çev. Handan Balkara), İstanbul: Varlık Yayınları (Orijinal çalışma basım tarihi 1999).
• Demirkan, Ö. ve Usta, A. (2021). Modernin Ulusal Memleri: Arkitekt Üzerinde Kira Evlerine Evrimsel Bir Bakış, Mimarist Dergisi, 70 (1):27-37.
• Demirkan, Ö. ve Usta, A. (2020). Mimari Tasarım Sürecinde Bellek ve Mimesis: Archiprix Projeleri Üzerine Bir Değerlendirme, Megaron Dergisi, 15(2):192-203, DOI: 10.14744/MEGARON.2020.32548
• Dokuzer, E. (2018). Mimarlığın Teknolojik Evrimi. Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi. Mimari Tasarım Programı. İstanbul.
• Hegel, G. W. (1970). Hegel's Philosophy Of Nature (Vol. I). (M. Petry, Trans.) New York: Humanities Press.
• Hegel. (2009). Tinin Fenomenolojisi. In Hegel (N. Bozkurt, Trans., 3.Baskı ed., pp. 52-53). İstanbul: Say Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1970).
• Herakleitos. (2013). Kırık Taşlar (Bütün Parçalar). (Çeviren: Alova), İstanbul, Bordo – Siyah Yayınevi.
• Herakleitos. (2020). Fragmanlar. (Yunanca ve Latinceden Derleyerek Çeviren: C. Cengiz Çevik), İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları. (Orijinal çalışma basım tarihi 1788).
• Heylighen, F. (1997) “Objective, Subjective and Intersubjective Selectors of Knowledge”, Evolution and Cognition, 3, p.63-67.
• Heylighen, F., Chielens K. (2009) “Evolution of Culture, Memetics”, Encyclopedia of Complexity and Systems Science, p.3205-3220.
• Huskinson, L. (2018). Architecture and the Mimetic Self: A Psychoanalytic Study of How Buildings Make and Break Our Lives (1st ed.). Routledge. https://doi.org/10.4324/9781351247320 .
• Langrish, J.Z. (2004). Darwinian Design: The Memetic Evolution of Design Ideas, Design Issues, 20(4): 4-19.
• Martyshova, L. S. (2020). Information Field of the Modern City Silhouette. Innovative Technology in Architecture and Design (ITAD 2020), In IOP Conference Series: Materials Science and Engineering, 907 (4): 1-10, DOI: 10.1088/1757-899X/907/1/012006.
• Matlovıčová, K., Tırpáková, E., & Mocák, P. (2019). City Brand İmage: Semiotic Perspective A Case Study Of Prague. Folia Geographica, 61(1): 120-142.
• Moritz, C. (1990). Cytology and Evolution in Parthenogenesis, Evolution, 44(4): 1120-1121.
• Özgür, F. S. (2019). Bir Mimesis Olarak Mimarlık ve Emsal Bilgisi, Doktora Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi, Mimari Tasarım Programı, İstanbul.
• Özgür, S. (2020). Mimarlıkta Taklit Olgusu İçin Bir Öneri: Mem Örüntüleri ve Mimari Emsal Hikâyesi Kavramı, Megaron Dergisi, 13(2): 192-200, DOI: 10.5505/MEGARON.2018.69926.
• Pauls, E. P. (2020). Cultural Evolution. Encyclopedia Britannica. https://www.britannica.com/topic/cultural-evolution
• Sakıcı, Ç. (2017). Kentsel Silüet Tasarımı: Kastamonu Örneği, Kastamonu Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 17(4):652-659, DOI:10.17475/kastorman.292587
• Suznjevic, I. M., & Smit, K. (2020). Godine / Defining The City Skyline: Urban and Architectural Approach Between 1960 And 2020. Prostor, 28(2), 390-402. https://link.gale.com/apps/doc/A649314745/AONE?u=anon~9000a869&sid=googleScholar&xid=51ba9dd6
• Şevkin, E. ve Gül, M. (2017). İstanbul Silüetindeki Değişim, Tasarım Kuram Dergisi, 12(23): 1-14.
• Şevkin, E. (2017). Transformation of The Istanbul Skyline Since The 1950s, Yüksek Lisans Tezi, Mimarlık Tarihi Programı, İstanbul.
• Suznjevic, I. M., & Smit, K. (2020). Godine / Defining The City Skyline: Urban and Architectural Approach Between 1960 And 2020. Prostor, 28(2), 390-402.
• https://link.gale.com/apps/doc/A649314745/AONE?u=anon~9000a869&sid=googleScholar&xid=51ba9dd6
• URL 1. https://cdn.europosters.eu/image/750/posters/manhattan-skyline-i766.jpg
• URL 2. https://www.6sqft.com/mas-new-accidental-skyline-report-offers-10-point-plan-to-keep-supertalls-in-check/
• URL 3. https://image.shutterstock.com/image-photo/dubai-uae-march-29-2017-260nw-676113727.jpg