MEME TARAMA YÖNTEMLERİ HAKKINDA VERİLEN VİDEOLU EĞİTİMİN VE YAPILAN TAKİBİN FARKINDALIK DÜZEYİNE ETKİSİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 24, 67 - 77, 20.09.2020

İnci Kısa Gülten Özkan Filiz Er

Öz

Meme kanseri dünyada kadınlar arasında en sık rastlanan maling tümordür ve kadınlarda raslanan kanser türlerinin neredeyse %25’ini oluşturmaktadır. Bu çalışma Bursa İlker Çelikcan Fizik Tedavi ve Rehabilitasyon Hastanesi’ne ayaktan başvuran ya da hastanede yatarak tedavi gören kadınlara verilen videolu eğitimin kendi kendine meme muayenesi inanç modeline ve meme tarama yöntemlerini uygulama düzeylerine etkisini incelemek amacıyla başlatılmıştır. Çalışmaya gönüllü olarak katılan 74 kadın dahil edildi. Katılımcılar randomize olarak seçildi ve kontrol ve deney grubu olarak ikiye ayrıldı ve ön test ve son test uygulanarak, veriler “Hasta Tanıtım Formu”, “Champion'un Meme Kanseri Taramalarında Sağlık İnanç Ölçeği” ile toplandı. Veriler SPSS (Statistical Package for Social Sciences) paket programında, tanımlayıcı analizlerle değerlendirilmiştir. Araştırma için katılımcılardan sözel, kurumdan yazılı izin alınmıştır. Deney ve kontrol grubunda eğitim sonrası “Kendi Kendine Meme Muayensi” (KKMM) düzenli yapma da artış sağlanmış olup, bu artış deney grubunda istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p=0,028<0,05), Gruplar arası deney grubundaki KKMM yapma oranındaki artış istatistiksel olarak anlamlı bulunurken (p=0,000<0.05), kontrol grubundaki artış anlamlı bulunmamıştır. Her iki grupta da eğitim sonrası ‘Champion Sağlık İnanç Modeli Ölçeği’nin alt boyutları olan yarar algısı ve öz yeterlilik puanları eğitim sonrası puanlarına göre istatistiksel olarak yüksek ve engel puanları ise düşük bulunmuştur. Deney grubundaki öz yeterlilik ve yarar puanındaki artış kontrol grubuna oranla anlamlı derecede yükselmiştir. Araştırma kapsamına alınan kadınlarda video ile eğitim verildikten sonra takibin meme kanserine ilişkin sağlık inançlarına ve kendi kendine meme muayesini düzenli olarak yapmasına olumlu olarak katkıda bulunduğunu göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

meme kanseri, erken tanı, muayene

THE EFFECT OF VIDEO TRAINING AND TRACKING PROVIDED ON BREAST SCANNING METHODS ON AWARENESS LEVEL

Öz

Breast cancer is the most common malignant tumor among women in the world and constitutes almost 25% of cancer types found in women. This study was initiated to investigate the effect of video training given to women who applied to Bursa İlker Çelikcan Physical Therapy and Rehabilitation Hospital on an outpatient basis or who received inpatient treatment in the hospital on the self-examination breastfeeding model and the application levels of breast screening methods. 74 women who participated in the study voluntarily were included. Participants were randomly selected and divided into two as control and experimental groups, and the data were collected using the "Patient Presentation Form", "Champion's Breast Cancer Screening Health Belief Scale" by applying pre-test and post-test. The data were evaluated in SPSS (Statistical Package for Social Sciences) package program with descriptive analysis. For the research, verbal permission from the participants and written permission from the institution was obtained. After the training in the experimental and control groups, “Self Breast Examination” (BSE) was also increased regularly, and this increase was found statistically significant in the experimental group (p = 0.028 <0.05), the increase in the rate of BSE in the experimental group statistically significant (p = 0.000 <0.05), the increase in the control group was not significant. In both groups, the perception of benefits and self-efficacy scores, which are the sub-dimensions of the Champion Health Belief Model Scale, were found to be statistically higher and the disability scores were lower than the post-training scores. The increase in self-efficacy and utility points in the experimental group increased significantly compared to the control group. It has been shown that following the video training in women included in the research, follow-up positively contributed to the health beliefs related to breast cancer and to perform breast self-examination regularly.

Kaynakça

• Göçgeldi, E., Açıkel, C.H., Hasde, M., Aygut, G., Çelik, S., İlkay, G., Karadeniz, Y., Ayas, R., Şahin, E., Deniz, C. (2008). Ankara-Gölbaşı İlçesinde Bir Grup Kadının Kendi Kendine Meme Muayenesi Yapma Konusundaki Tutum ve Davranışlarının Belirlenmesi. Fırat Tıp Dergisi 13 (4): 261-265.
• Aydoğan, T., Cakcak, E., Şimşek, O. ve ark. (2013). Güncel Çevresel Risk Faktörlerinin Meme Kanserine Etkisi. Bakırköy Tıp Dergisi 9: 176-182
• Akyolcu, N., Altun, U. G. (2011). Kendi kendine meme muayenesi: Erken tanıda ne kadar önemli? The Journal of Breast Health 7 (1): 10-14.
• Olgun, Ş. (2015). Meme Kanseri Olan Kadınların Birinci Derece Yakınlarına Verilen Eğitimin Sağlık İnançlarına Olan Etkisinin Belirlenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ordu Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• Yeşil, G.S., Günal, A.D. (2000). 25-55 Yaş Çalışan Kadınların Meme Kanserine Yönelik Davranışları. Sağlık ve Toplum 10: 21- 24.
• Alam, A.A. (2006). Knowledge Of Breast Cancer And its Risk and Protective Factors Among Women in Riyadh. Ann Saudi Med 26: 272-277.
• Secginli, S., Nahcivan, N.O. (2006). Factors Associated with Breast Cancer Screening Behaviours in a Sample of Turkish Women: A Questionnaire Survey. Int J Nurs Stud 43: 519-520.
• Nahidi, F., Dolatian, M., Roozbeh, N., Asadi, Z., ve Shakeri, N. (2017). Effect of health-belief-model-based training on performance of women in breast self-examination. Elektron Hekimi. 9 (6): 4577-4583.
• Öztürk, M., Engin, V.S., Kisioglu, A.N., Yılmazer, G. (1998). Effects of education on knowledge and attitude of breast self examination among 25 + years old women. East J Med. 5 (1): 13-17.
• Karayurt, Ö., Coşkun, A., Cerit, K., (2008). Hemşirelerin Meme Kanseri ve Kendi Kendine Meme Muayenesine İlişkin İnançları ve Uygulama Durumu. Meme Sağlığı Dergisi. 4 (1): 15-20
• Kılıç, S., Uçar, M., Seymen, E., İnce, S., Ergüvenli, Ö., Yıldırım, A., Portakal, N., Kuru, N. (2006). Kendi kendine meme muayenesi bilgi ve uygulamasının GATA Eğitim Hastanesinde görevli hemşire, hemşirelik öğrencileri ve hastaneye müracaat eden kadın hastalarda araştırılması. Gülhane Tıp Dergisi. 48: 200-204.
• Gozum, S., Aydın, I. (2004). Validation Evidence For Turkish Adaptation Of Champion’s Health Belief Model Scales. Cancer Nurs. 27: 491-498. (PMID:15632789).
• Gür, K., Kadıoğlu, H., Sezer, A. (2014). İstanbul’da Bir Mahallede Yaşayan Kadınların Meme kanseri Riskleri ve KKMM Eğitimin Etkinliği. J.Breast Health. 10: 154-160.
• Avcı, İ.A., Atasoy, A., Sabah, E. (2007). Video ile eğitimin kadınların kendi kendine meme muayenesine yönelik inanç, bilgi ve uygulamalarına etkisi. İ.Ü.F.N.Hemşirelik Dergisi. 15 (60): 119-128.
• Nahidi, F., Dolatian, M., Roozbeh, N., Asadi, Z., and Shakeri, N. (2017). Effect of health-belief-model-based training on performance of women in breast self-examination. PMCID. 9 (6): 4577-4583.
• Koltuk, R., Avcı, A.İ. (2015). Eğitim ve Evde İzlemin, Evli Kadınların Meme ve serviks kanseri ile ilgili bilgi düzeylerine ve uygulamalarına etkisi. J.Breast Health. 11: 155-62.
• Gölbaşı, Z., Kutlar, Z. (2007). Akdeniz H. Öğrenci hemşireler tarafından bir halk eğitim merkezinde verilen eğitimin kadınların meme kanseri/kendi kendine meme muayenesine yönelik bilgi ve uygulamalarına etkisi. Meme Sağlığı Dergisi. 3 (2): 53-57.
• Güçlü, S., Tabak, R.S. (2013). Impact of Health education on improving women’s knowledge and awareness of breast cancer and breast self examination. The J.Breast Health. 9 (1): 18-22
• Karayurt, Ö., Dicle, A., Malak, A.T. (2009). Türkiye’de Üniversite Öğrencilerinde Akran ve Grup Eğitiminin Meme Kanseri ile İlgili, Bilgi ve Kendi Kendine Meme Muayenesine Etkisinin İncelenmesi. Turk J Med Sci. 39 (1): 59-66
• www.who.int/cancer/prevention/diagnosis-screening/breast-cancer/en/ (Erişim Tarihi: 31.05.2018).
• https://hsgm.saglik.gov.tr/depo/birimler/kanser-db/istatistik/2014/RAPOR._uzuun.pdf (Erişim Tarihi: 31.05.2018).