DEDE KORKUT OĞUZNAMELERİNDE AİLE

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 24, 256 - 273, 20.09.2020

Salih Demirbilek

Öz

Bu çalışmada Dede Korkut’un Dresden ve Vatikan nüshaları esas alınmış; Türkmen Sahra nüshası ise aile kavramı geçmediğinden çalışmaya dâhil edilmemiştir. Bilindiği üzere aile bir toplumun çekirdek yapısıdır. Toplum aile üzerinden temellenir, oluşur. Dolayısıyla aile içi ilişkiler ortaya çıkarıldığında o toplumun kültürü de daha iyi anlaşılır. Bu düşüncelerden hareketle, göçer evli Oğuz Türklerine ait bu destanlardaki aile yapısını incelendi. Böylece Oğuz Türklerinin aile bireyleri ve bireyler arasındaki sıcak ilişkiler Oğuz toplumuna nasıl yansıdığını görmeye çalıştık. Ayrıca aile yapısının ve bireyler arası ilişkilerin günümüz aile yapısına ve bireyler arası ilişkilere ne oranda yansıdığını görmeye çalıştık. Burada yapılacak ilk tespit, Oğuzlarda canlı ve sıcak bir aile yapısı mevcut olduğudur. Ayrıca bu aile yapısında bireylerin birbirlerine asla şiddet uygulamadıkları ve birbirlerine düşkün oldukları görülmüştür. Bu haliyle Dede Korkut Oğuznamelerinde geçen aile içi ilişkiler günümüz modern aile tipi için rol model görülebilir.

Anahtar Kelimeler

Dede Korkut Oğuznameleri, Aile, Eski Türklerde Aile, Akrabalık Terimleri

FAMILY IN DEDE KORKUT OGUZNAMES

Öz

The Dresden and Vatican munuscripts of Dede Korkut were based on this study; the Turkmen Saharan munuscript were not included in the study as the concept of family did not mention. As is known, family is the core structure of a society. Society is based on the family, it is formed. Therefore, the culture of that society is better understood when domestic relations are revealed. Moving from these ideas, we examined the family structure of nomad Oguz Turks in these epics. So we tried to see how the warm relations between family members and individuals of Oghuz Turks reflected on the Oghuz society. We also examined how much family structure and interpersonal relationships are reflected in today's family structure and interpersonal relationships. The first determination to be made here is that there is a living and warm family structure in the Oghuz. It was also observed that individuals in this family structure were never violent to each other and were fond of each other. In this case, Domestic relationships in Dede Korkut Oghuznames can be seen as a role model for modern family type.

Kaynakça

• (DKO) Tezcan, Semih - Boeschoten, Hendrik; Dede Korkut Oğuz-nameleri (2001), Yapı Kredi yay., İstanbul.
• (TS) Türkçe Sözlük (2005); Türk Dil Kurumu yay., s. 45, Ankara.
• Aksoy, İlhan (2011). “Türklerde Kadın ve Çocuk Eğitimi”. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. C.4. s.16. www.sosyalarastırmalar.com.tr 11-19 s.
• Aksoy, Mustafa; “Türklerde Sosyal Yapı”(2004), Türk Tarihi ve Kültürü, Pagem yay., s. 255-265. Ankara.
• Balaman, Ali Rıza; Evlilik Akrabalık Türleri (2002), Kültür Bakanlığı yay., Ankara.
• Baykara, Tuncer; Türk Kültür Tarihine Bakışlar (2001), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yay., Ankara.
• Binyazar, Adnan; Dede Korkut (1991), Cem yay., İstanbul.
• Cemşidov, Şamil; Kitab-ı Dede Korkut (1990), Haz.: Üçler Budak, Kültür Bakanlığı yay., İstanbul.
• Demirbilek, Salih; “Ahi Kelimesinin Kökenine Dair” (2005), I.Ahi Evran-ı Veli ve Ahilik Araşrtırmaları Sempozyum Bildirileri, Gazi Üni., Ahilik Kültürünü Araştırma Merkezi yay., c.I, s.277-283, Kırşehir.
• Doğan, İsmail; “Türklerde Aile” (2004), Türk Tarihi ve Kültürü, Pagem yay., s. 267-285, Ankara.
• Ekici, Metin; “Dede Korkut Kitabı’nda Kadın Tipleri” (1999), Uluslararası Dede Korkut Bilgi Şöleni, AKM yay., s.123-139, Ankara.
• Ekiz, Osman Nuri; Dede Korkut Hikayeleri (1992), Engin yay. İstanbul.
• Ercilasun, A. Bican; “Salur Kazan Kimdir?” (2002), Milli Folklor Dergisi, S. 56, s. 22-33, Ankara.
• Ergin, Muharrem; Dede Korkut Kitabı –Metin, Sözlük- (1986), Ebru yay., İstanbul.
• ______________; Dede Korkut Kitabı-I (1989), Türk Dil Kurumu yay., Ankara.
• ______________;Dede Korkut Kitabı-II (1991), Türk Dil Kurumu yay., Ankara.
• Gökyay, Orhan Şaik; Dede Korkut Hikayeleri (1995), Dergah yay., İstanbul.
• _______________;Dedem Korkudun Kitabı (2000), Milli Eğitim Bakanlığı yay., İstanbul.
• Gönen, Sinan (2006). “Dede Korkut Hikâyeleri’nden Günümüze Yansıyan Evlilik Âdetleri”. Milli Folklor Dergisi. S.69. Ankara. 62-71 s.
• Kafesoğlu, İbrahim; Türk Milli Kültürü (2003), Ötüken yay., İstanbul.
• Kaplan, Mehmet; “Dede Korkut Kitabında Kadın” (1992), Türk Edebiyatı Üzerinde Araştırmalar-I, Dergah yay., s.41-54, İstanbul. (Türkiyat Mecmuası, c.9, s.99-112, İstanbul)
• Kırbaç, Selçuk; Dedem Korkut (1999), Şule yay., İstanbul.
• Kırzıoğlu, M. Fahrettin; Dede Korkut Oğuznameleri (2000), Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı yay., Ankara.
• Li, Yong-Song; Türk Dillerinde Akrabalık Adları (1999), Simurg yay., İstanbul.
• Nirun, Nihat; Sistematik Sosyoloji Yönünden Aile ve Kültür (1994), AKM yay., Ankara.
• Ortaylı, İlber; Osmanlı Toplumunda Aile (2006), Pan yay., İstanbul.
• Sakaoğlu, Saim; Dede Korkut Kitabı –İncelemeler-Derlemeler-Aktarmalar- I, II (1998), Selçuk Üniversitesi yay., Konya.
• Savran, Hülya; “Dede Korkut Kitabında Anne Çocuk İlişkisi” (2004), Balıesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, c.: 7, S. 12, s. 89-103, Balıkesir.
• Şişman, Bekir (2017). Türk Kültüründe Evlilik. (Geleneğin Son Yüzyılı – Samsun Örneği). Ankara: Kurgan Edebiyat Yayınları.
• Uç, Himmet; “Dirse Han Oğlu Buğaç Han Hikayesi” (2003), Milli Folklor Dergisi, S. 60, s. 47-57, Ankara.
• Tezcan, Semih; Dede Korkut Oğuznameler Üzerine Notlar (2001), Yapı Kredi yay.,İstanbul.