SAMSUN’DA ÇELTİK ÜRETİMİ VE PİRİNÇ İMALAT SANAYİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 24, 324 - 349, 20.09.2020

Muhammed Akif Özçelebi Cevdet Yılmaz

Öz

Pirinç dünyada en çok tüketilen tahıllardan biridir. Samsun yöresi Türkiye’de en çok çeltik yetiştiren sahalardan biri olup, üretim Çarşamba ve Bafra ovaları olarak bilinen Yeşilırmak ve Kızılırmak deltalarında yoğunlaşmıştır. Samsun sahip oldu-ğu çeltik fabrikası sayısı ile Türkiye’de üçüncü, bu alanda yarattığı istihdam (çalı-şan sayısı) itibarıyla da beşinci sırada gelmektedir. Bu çalışmada Samsun’da çeltik üretiminin coğrafi şartları, çeltiği hammadde olarak kullanan pirinç fabrikalarının; kuruluş ve gelişim süreçleri, istihdam durumları, potansiyelleri, sorunları ve çözüm yolları sanayi coğrafyası prensipleri çerçevesinde ele alınmıştır. Ayrıca yine Samsun ölçeğinde çeltik fabrikaları ile hammadde temini arasındaki ilişkiler, üretilen pirincin mamul ve yarı mamul olarak pazarlanma şartları vd. hususlar üzerinde durulmuş, daha fazla katma değer yaratılarak il ve ülke ekonomisine faydasının arttırılması amacıyla başka neler yapılması gerektiği irdelenmiştir. Araştırmada Samsun ilinde pirinç imalatında faaliyet gösteren sanayi kuruluşları belirlenmiş, bunlarla yüz yüze anket ve mülakatlar gerçekleştirilmiş, bu amaçla SWOT ve TOWS analiz yöntemlerine başvurularak Samsun’da pirinç sanayi kuruluşlarının güçlü ve zayıf yönleri ile fırsat ve tehditleri ortaya konulmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Samsun, Çeltik Üretimi, Pirinç İmalatı, Bafra, Terme

PADDY PRODUCTION AND RICE MANUFACTURING INDUSTRY IN SAMSUN

Öz

Rice is one of the most consumed crops in the world. Samsun province is one of the most paddy growing fields in Turkey. Production is concentrated in Yeşilırmak and Kızılırmak deltas known as Çarşamba and Bafra plains in Samsun. Samsun are third and fourth respectively in terms of rice factory and the count of employees in Turkey. In this study, the geographical conditions of paddy production in Samsun, rice factories that use paddy as raw material; establishment and development pro-cesses, employment situations, potentials, problems and solutions are discussed within the framework of industrial geography principles. In addition, the relations between the rice factories and raw material supply across the Samsun scale, the marketing conditions of the were emphasized, and what else should be done with purpose increase the benefit to the economy of the province and the country by creating more added value has been examined. In the research, industrial estab-lishments were determined that operate in the production of rice in Samsun prov-ince. Face-to-face survey and interviews were conducted with them. For this pur-pose, It has been tried to prove the strengths and weaknesses, opportunities and threats of rice industrial establishments in Samsun by using SWOT and TOWS analysis methods.

Kaynakça

• Bahadır, M. (2013). Samsun ili iklim özelliklerinin enterpolasyon teknikleri ile analizi. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, C/S 4(1), (ss. 28-46).
• Doğanay, H.- Coşkun, O. (2019). Tarım Coğrafyası. Ankara: Pegem Akademi Yayınevi.
• Emecen, F. (1993). Çeltik. TDV İslâm Ansiklopedisi C 8. (ss. 265-266).
• Food and Agriculture Organization Corporate Statistical Database (FAOSTAT). (2017). Trade, Crops and livestock products. Data, Erişim: 12.04.2020, http://www.fao.org/faostat /en/#data/TP.
• Food and Agriculture Organization Corporate Statistical Database (FAOSTAT). (2020). Crops Data, Erişim: 12.04.2020, http://www.fao.org/faostat/en/#data/QC.
• Göney, S. (1980). Sıcak Bölgelerde Ziraat Hayatı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayını (No. 116).
• Halil , M. (1934). Samsun Albümü. Samsun: Selamet Matbaası.
• Hekimoğlu, B. ve Altındeğer, H. (2019). Çeltik Sektör Raporu Sorunları ve Çözüm Önerileri. Samsun: T.C. Samsun Valiliği İl Tarım ve Orman Müdürlüğü. Erişim: 1.04.2020, shor-turl.at/dpCHT.
• Hill, T., and Westbrook, R. (1997). SWOT Analysis: İt's Time For A Product Recall. Long Range Planning, 30 (1), 46-52. ISSN S0024630196000957 Erişim: 1.04.2020, https://www. scien-cedirect.com/science/article/abs/pii/S0024630196000957
• Holder, S. H., and Grant, W. R. (1979). US Rice Industry . Washington: Department of Agriculture, Economics, Statistics, and Cooperatives Service (No. 433). Erişim: 11.04.2020 https://play.google.com/books/reader?id=7wPvtqKQDOIC&pg=GBS.PT3.
• Köksal, A. (1972). Bafra Ovası'nın Coğrafya Etüdü. Ankara: Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih - Coğrafya Fakültesi Yayınları no. 220.
• Latham, A. J. H. (2013). Rice: The primary commodity. Newyork: Routledge. ISBN 0-415-15153-8. Erişim: 12.04.2020, shorturl.at/fuFP7.
• Öz, M. (1999). XV. yüzyıldan XVII. yüzyıla Samsun Yöresi. Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları 28 (3).
• Özçelebi, M. A. (2013) Bafra ve Kavak Organize Sanayi Bölgeleri’nin Karşılaştırmalı Coğrafi Analizi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Sosyal Bilimler. Enstitüsü, Samsun.
• Özçelebi, M. A. - Yılmaz, C. (2017). Terme’de Sanayi Faaliyetleri. C.Yılmaz (Ed.), Terme Araştırmaları, (s. 341-374). Trabzon: Serander Yay.
• Pereira, J. A., and Guimarães, E. P. (2010). History of rice in Latin America. S.D. Sharma (Ed), Rice: origin, antiquity and history (ss. 432-452). Cuttack, İndia: Taylor ve Franci Group CRC Press Erişim: 12.04.2020, shorturl.at/tIW26
• Samsun İl Yıllığı (1973). Cumhuriyet’in 50. Yılında. Samsun: Samsun Valiliği.
• Samsun Ticaret ve Sanayi Odası (TSO). (1986). Samsun iktisadi raporları.
• Samsun Ticaret ve Sanayi Odası (TSO). (1992). Samsun iktisadi raporları.
• Samsun Ticaret ve Sanayi Odası (TSO). (2006). Samsun iktisadi raporları.
• Tanrıkulu, M. (2019). Tosya’da Pirinç Üretiminin Dünü, Bugünü ve Geleceği. Akademik Bakış Uluslararası Hakemli Sosyal Bilimler Dergisi, (71): 229-250.
• Taşlıgil, N., ve Şahin, G. (2011). Türkiye'de Çeltik (Oryza Sativa L.) Yetiştiriciliği ve Coğrafi Dağılımı. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4 (6): 182-203.
• Trabzon Vilayeti Salnâmesi (1869-1901). (Haz. Kudret Emiroğlu, 1993). Ankara: Trabzon İli ve İlçeleri Eğitim, Kültür ve Sosyal Yardımlaşma Vakfı.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) (2020). Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi. Ankara, Erişim: 12.04.2020, http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1059.
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2004-2019). Bitkisel Üretim İstatistikleri. Ankara, Erişim: 12.03.2020. http://www.tuik.gov.tr/PreTablo.do?alt_id=1001
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2008-2020). Dış Ticaret İstatistikleri. Ankara, Erişim: 2.04.2020, https://biruni.tuik.gov.tr/disticaretapp/menu.zul
• Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK). (2016). NACE Rev.2 – Altılı Ekonomik Faaliyet Sınıflaması, Ankara, Erişim: 12.04.2020, https://biruni.tuik.gov.tr/yayin/views/visitorPages/index.zul.
• Türkiye Odalar ve Borsalar Birliği (TOBB), (2020). Sanayi Kapasite Raporu İstatistikleri, Ankara, Erişim: 1. Nisan 2020, http://sanayi.tobb.org.tr/index. php.
• Türkoğlu, N. (1999). Türkiye’de çeltik alanlarının dağılışı. Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, (7): 209-240.
• Uzun, A. (2007) “Samsun İlinin Başlıca Coğrafi Özellikleri”, C.Yılmaz (Ed.), Geçmişten Geleceğe Samsun 2. Samsun: Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür ve Eğitim Hizmetleri Daire Başkanlığı Yay. (ss. 269-293).
• Yılmaz, C. (2007). Bafra Ovası'nın Beşeri ve İktisadi Coğrafyası, Samsun: Kızılırmak Ofset Matbaacılık.
• Yolalıcı, M. E. (1998). XIX. yüzyılda Canik (Samsun) Sancağı'nın sosyal ekonomik yapısı (Vol. 20). Turk Tarih Kurumu Basmevi.
• Zaman, M. (2011). Çarşamba Ovasında Çeltik Tarımı. Doğu Coğrafya Dergisi, 7 (5): 449-479.
• Zaman, M. (2017). Terme İlçesinde Çeltik Tarımı. C.Yılmaz (Ed.), Terme Araştırmaları, (ss. 375-410). Serander Yay., Trabzon.