THE GEOMORPHOLOGY OF THE OZAN CANYON, MALATYA/ TURKEY

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 25, 116 - 128, 25.12.2020

Serkan Gürgöze Ali Uzun

Öz

In this study, the eastern part of the Hisarcık Gorge which connects Darende and Malatya basins and was formed by Tohma River has been studied. In this section, the gorge gains canyon shape and has been called "Ozan Canyon". The aim of this study is to explain the formation and geomorphological features of the Ozan Canyon and to discuss the use of geomorphosites with high touristic attraction for tourism purposes. The study is largely based on the field observations and re-searches. The maps of the study area were created using GIS software. At the base of the research area are Upper Cretaceous Ophiolites and Upper Jura Lower Cretaceous folded limestones. Horizontally bedded Eocene terrains unconformable cover them. At the top, Lower Miocene limestones are also found horizontally. Initially, the Tohma River was established following the slope over the Lower Miocene lands. Then, it epigenetically cut the Upper Cretaceous ophiolites and Upper Jurassic-Lower Cretaceous limestones at the base. The Ozan Canyon is 18 km long and 700 m deep. The slopes of the canyon have a stepped appearance. There are many geomorphosites with high tourist appeal in and around the Ozan Canyon. Using these for tourism purposes adhering to the conservation-utilization principle will support local development.

OZAN KANYONU’NUN JEOMORFOLOJİSİ, MALATYA/ TÜRKİYE

Öz

Bu çalışmada Darende ve Malatya havzalarını birleştiren ve Tohma Çayı tarafından açılmış olan Hisarcık Boğazı’nın doğu kesimi incelenmiştir. Bu kesimde boğaz, kanyon görüntüsü kazanmakta ve “Ozan Kanyonu” olarak adlandırılmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Ozan Kanyonu'nun oluşumunu ve jeomorfolojik özelliklerini açıklamak ve turistik çekiciliği yüksek jeomorfositlerin turizm amaçlı kullanımlarını tartışmaktır. Çalışma büyük ölçüde saha gözlemlerine ve araştırmalarına dayanmaktadır. Sahanın haritaları CBS yazılımları kullanılarak oluşturulmuştur. Araştırma sahasının temelinde Üst Kretase ofiyolitleri ve Üst Jura-Alt Kretase kıvrımlı kireçtaşları yer alır. Bunları yatay tabakalı Eosen arazileri uyumsuz olarak ör-ter. En üstte ise Alt Miyosen kireçtaşları yine yatay olarak bulunur. Başlangıçta Tohma Çayı, Alt Miyosen arazileri üzerinde ilksel eğime uygun olarak kurulmuştur. Daha sonra temelde yer alan Üst Kretase ofiyolitlerini ve Üst Jura-Alt Kretase kireçtaşlarını epijenik olarak yarmıştır. Ozan Kanyonu 18 km uzunluğa ve 700 m derinliğe sahiptir. Kanyonun yamaçları basamaklı bir görünüm arz eder. Ozan Kanyonu içinde ve yakın çevresinde turistik albenisi yüksek çok sayıda jeomorfosit bulunmaktadır. Bunların koruma-kullanma ilkesine bağlı kalınarak turizm amaçlı kullanılması yerel kalkınmayı destekleyecektir.

Anahtar Kelimeler

Ozan Kanyonu, Jeomorfoloji, Jeomorfosit

Kaynakça

• Akkan, E. (1996). Şahinkaya Yarmavadisi. Ankara Üniversitesi, Coğrafya Araştırmaları Dergisi, 271-296.
• Akbulut, G. ve Ünsal, Ö. (2012). Levent Vadisi’nin (Malatya) Jeopark ve Jeoturizm Potansiyeli. I. Ulusal Coğrafya Sempozyumu, 28-30.
• Akkuş, M.F. (1971). Darende-Balaban Havzasının Jeolojik ve Stratigrafik İncelemesi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 76: 1-60.
• Ardos, M. (1979). Türkiye Jeomorfolojisinde Neotektonik. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Atalay, İ. (2017). Türkiye Jeomorfolojisi. İzmir: Meta Basım Matbaacılık Hizmetleri.
• Ayan, T. ve Bulut, C. (1964). Balaban, Yazıhan, Kurşunlu ve Levent Bucakları (Malatya) Arasın-daki Alanın Genel Jeolojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 62: 58-71.
• Aylar, F. ve Çoban, A. (2006). İncesu Yarmavadisi (Çorum-Ortaköy). Marmara Coğrafya Dergisi, 14: 121-136
• Božić, S. and Tomić, N. (2015). Canyons and Gorges As Potential Geotourism Destinations İn Serbia: Comparative Analysis From Two Perspectives–General Geotourists and Pure Ge-otourists’. Open Geosciences, 7 (1): 531-546.
• Elibüyük, M. (1978). Malatya Çevresinde Coğrafi Olayların Kartografik Çizimi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Dil Tarih Coğrafya Fakültesi, Coğrafya Bölümü, Ankara.
• Erinç, S. (2010). Jeomorfoloji I. İstanbul: Der Yayınları.
• Gedik, F. (2010). Malatya Havzasındaki Sığ Denizel Sedimanların Oligo-Miyosen Bentik Fora-minifer Tanımlaması ve Biyostratigrafisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversi-tesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Günek, H. (1995). Darende Ovası ve Gürün Çevresinin Fiziki Coğrafyası, Yayınlanmamış Dok-tora Tezi, Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Elazığ.
• Gürgöze, S. (2016). Ozan Kanyonunun (Malatya) Jeomorfolojisi, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Gürgöze, S. ve Uzun, A. (2017). “Ozan Kanyonu’nun (Malatya) Jeomorfolojisi”, Uluslararası Jeomorfoloji Sempozyumu 12-14 Ekim 2017, Bildiriler Kitabı: 125-126, Elazığ.
• İbret, B. Ü. ve Cansız, E. (2016). Kanyon Turizmi ve Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi Gereken Bir Yöre: Küre- Ersizlerdere- Karacehennem Kanyonu. Marmara Coğrafya Dergisi, 107-117.
• Örçen, S. (1986). Medik-Ebreme (KB Malatya) Dolayının Biyostratigrafisi ve Paleontolojisi. Maden Tetkik ve Arama Dergisi, 105/106: 36-69.
• Özçelik, O. (1992). Levent (Akçadağ-Malatya) Kuzeybatısında Ulupınar Formasyonunun (Ma-estrihtiyen) Organik Fasiyes İncelemeleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 41: 63- 65.
• Özçelik, O. ve Altunsoy, M. (1993). Levent (Akçadağ-Malatya) Kuzeybatısında Ulupınar For-masyonu (Üst Kretase) Kumtaşlarının Petrofasiyes Özellikleri. Jeoloji Mühendisliği Dergisi, 42: 15-20.
• Özdemir, M.A. ve Tonbul, S. (1996). “Kömürhan Boğazı (Malatya-Elazıg)”. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi 8(1): 239–262.
• Sançar, T., Zabcı, C., Akçar, N., Karabacak, V., Yeşilyurt, S., Yazıcı, M., Serdar Akyüz, H., Öztü-fekçi Önal, A., Ivy-Ochs, S., Christl, M. and Vockenhuber, C. (2019). Geodynamic İmpor-tance Of The Strike-Slip Faults At The Eastern Part Of The Anatolian Scholle: Inferences From The Uplift and Slip Rate Of The Malatya Fault (Malatya-
• Ovacık Fault Zone, Eastern Turkey). Journal of Asian Earth Sciences (2019), doi: https://doi.org/10.1016/j.jseaes.2019.104091.
• Sevimli, U.İ. (2009). Yazıhan (Malatya) Batısının Tektono-Stratigrafisi, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Çukurova Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Adana.
• Solak, S., Ünlügenç, U. ve Akınca, A.C. (2016). Levent (Akçadağ-Malatya) Bölgesinin Tektono-Stratigrafisi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik-Mimarlık Fakültesi Dergisi, 31(2): 379-390.
• Şengör, A.M.C. (1980). Türkiye’nin Neotektoniğinin Esasları. TSK Konferansı Serisi, No: 2, Ankara.
• Uzun, A. (1993). Nişantaşı Yarmavadisi (Bayburt). Türk Coğrafya Dergisi, 28: 165-179.
• Yalçınlar, İ. (1996). Strüktüral Jeomorfoloji, Cilt: 1, Genişletilmiş 4. Baskı. Konya: Öz Eğitim Yayınları.