GÖLGESİZLER ADLI ROMANIN ARKETİPSEL SEMBOLİZM AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 25, 161 - 180, 25.12.2020

Sıtkı Nazik

Öz

Hasan Ali Toptaş’ın Gölgesizler adlı romanı yazıldığı ilk zamandan itibaren oldukça dikkat çekici bir eser olmuş ve hakkında birçok çalışma yapılmıştır. Çeşitli yönlerden incelenen eserin, bilinç ve bilinçdışıyla ilgili hususlara sıklıkla atıfta bu-lunduğu görülmüş, kolektif bilinçdışına ait yapısal ögeleri ifade eden arketipler bağlamında da değerlendirilebileceğine kanaat getirilmiştir. Nitekim içerisinde ba-rındırdığı zengin arketipik unsurlar ve bunların tasavvufî çağrışımları sayesinde, arketipsel sembolizm açısından da ele alınabilecek boyutta olan romanın, bu ça-lışmayla sembolik yönünün ortaya konulması amaçlanmıştır. Çalışmada, yazar ve romanı hakkında bilgi verildikten sonra, arketiplere değinilmiştir. Arketiplerin edebî eserlerde görünümleri ve simge oluşları üzerinde durulmuştur. Gölgesizler, genel olarak Jung’un kısmen de Pearson’un arketiplere dair görüşleri kapsamında incelenmiştir. Bunlardan faydalanarak, romandaki arketipler belirlenmiş ve sem-bolik karşılıkları tespit edilmiştir. Romandaki kahramanlar, mekânlar, nesneler, varlıklar ve olaylar bağlamında arketipsel sembollerle ilgili çözümlemelerde bulu-nulmuştur. Dolayısıyla bu çalışmada tahlil yöntemi kullanılmıştır. Eserin arketipsel sembolizm açısından incelenmeye değer bir anlatı örneği olduğu, hatta bu konuda daha ayrıntılı ve büyük çapta çalışmaların yapılabileceği sonucuna ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Gölgesizler, Bireyleşme Süreci, Tasavvuf

EVALUATION OF THE NOVEL NAMED GÖLGESİZLER IN TERMS OF ARCHETYPAL SYMBOLISM

Öz

Hasan Ali Toptas’s novel in the name of “Gölgesizler” has become an interesting work since The first times that it was written, and many researches have been made about it. It was seen that the work which was reviewed often addresses to the consciousness and unconscious terms, and it was convinced that it can be evaluated in the context of archetypes which state the structural factors belonging to the collective unconscious. So the research aimed to reveal the symbolic aspect of novel with the dimension to considered in terms of archetypical symbolism thanks to the rich archetypical factors in it and their sufistic associations. In the research, the archetypes were mentioned after the information was given about the writer and his novel. The appearances and being symbol of archetypes were emphasized. The Gölgesizler was reviewed within the framework of views related generally to Jung’s archetypes partly to Pearson’s archetypes. Using these, the archetypes in the novel were determined and their symbolic counterparts were identified. The analyses related to the archetypical symbols were made in the context of fictitious characters, places, objects, assets and events. Thus, the assay method was used in this study. It was concluded that the work is a narrative sample which is worthwhile to be examined in terms of archetypical symbols and even more detailed and large-scale researches on this subject would be made.

Kaynakça

• Aslan, P. (2004). Hasan Ali Toptaş’ın Romanlarındaki “Arayışın” Postmodern Yüzü. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Boğaziçi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Campbell, J. (1995). Batı Mitolojisi (Çev. K. Emiroğlu). İstanbul: İmge Kitabevi Yayınları.
• Campbell, J. (2010). Kahramanın Sonsuz Yolculuğu (Çev. S. Gürses). İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Deveci, M. ve Alagöz, H. F. (2018). Arketipsel Sembolizm Bağlamında Aslı Erdoğan’ın Kabuk Adam Romanının İncelenmesi, Asos Journal, S. 6/85: 584-592.
• Doğan, A. (2006). Bireyleşim/Kemalat Sürecinde Kapalı ve Dar Mekânlar. Bilig Dergisi, S. 37: 115-130.
• Ecevit, Y. (2010). Yokolmanın Estetiği ya da Türk Romanında bir Romantik. Efendime Söyleyeyim (Hasan Ali Toptaş Kitabı) (Haz. M. Varlık). İstanbul: İletişim Yayınları, 327- 329.
• Feridüddin Attar (1998). Kuşdili-Mantıku’t-Tayr (Çev. Y. Keçeci). İstanbul: Kırkambar Yayınları.
• Fordham, F. (2015). Jung Psikolojisinin Ana Hatları (Çev. A. Yalçıner). İstanbul: Say Yayınları.
• Gürkan, S. L. (2013). Yılan. Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi (527-529) İçinde. Ankara: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Gökeri, A. İ. (1979). Arketiplere Dayanan Yeni Bir Tahlil Metodunun Tanıtılarak İngiliz ve Türk Ede-biyatında Bazı Romans ve Epik Niteliğinde Yapıtlara Uygulanması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih Coğrafya Fakültesi, Ankara.
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Ouroboros (Erişim Tarihi: 20.12.2020).
• Irmak, Y. ve Ava, U. (2017). Âşık Garip Hikâyesinde Arketipsel Sembolizm. Dede Korkut Dergisi, S. 6/13: 16-28.
• İçli, A. (2013). Ruh’un Kendine Yolculuğu: Arketipsel Sembolizm Bağlamında Sıhhat ü Maraz Üzerinde Bir İnceleme. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic. Vol. 8/13: 1017-1030.
• Jung, C. G. (2005). Dört Arketip (Çev. Z. Aksu Yılmazer). İstanbul: Metis Yayınları.
• Jung, C. G. (2009). İnsan ve Sembolleri (Çev. A. N. Babaoğlu). İstanbul: Okuyan Us Yayınları.
• Karaca, A. (2011). Gölgesizler’in Kurgu Tekniği ve Teması. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 6/2: 547-560.
• Karagözlü, V. (2012). Arketipsel Sembolizm Bağlamında Mihr ü Vefâ Mesnevisinin İncelenmesi. Turkish Studies, Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and His-tory of Turkish or Turkic, Vol. 7/1: 1405-1421.
• Kemikli, B. (2002). Türk Tasavvuf Edebiyatında Devriyye ve Sunullah Gaybî’nin Devriyyesi. İslami Araştırmalar Dergisi, S. 13/2: 217-226.
• Kur’an-ı Kerîm (2011). Kur’ân-ı Kerîm Meâli (Çev. H. Altuntaş ve M. Şahin). Ankara: Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları.
• Okutan, B. B. (2015). Postmodern Toplumsal Metin ve Din: Gölgesizler Örneği. Milel ve Nihal Dergisi, S. 12/2: 125-148.
• Onay, E. (2011). Gölgesizler’de Masal, Efsane ve Büyülü Gerçekçilik. Milli Folklor, S. 23/91: 221-225.
• Özbek Arslan, N. (2017). Gelibolulu Âlî’nin Mihr ü Mâh Mesnevisini Jung’ın Arketipsel Sembo-lizm Kuramı Açısından Okuma Denemesi. Anasay Dergisi, S. 2: 227-246.
• Özcan, T. (2003). Oğuz Kağan Destanının Kahramanlık Mitosu Bakımından Çözümlenmesi. Milli Folklor, S. 15/57: 76-81.
• Pearson, C. S. (2003). İçimizdeki Kahraman (Çev. S. Ayanbaşı). İstanbul: Akaşa Yayınları.
• Saybaşılı, S. (2008). Zaman Algısı ve Romana Yansıması. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Şahin, S. (2003). Büyülü Gerçekçilikle Modern Anlayışı Kaynaştıran Bir Roman: Gölgesizler. Hürriyet Gösteri, S. 246: 38-40.
• Tekin, Z. (2011). Hasan Ali Toptaş’ın Romanlarının Yapı ve Tema Bakımından İncelenmesi. Yayım-lanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dicle Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Diyarbakır.
• Toptaş, H. A. (2020). Gölgesizler. 41-42. Basım, İstanbul: Everest Yayınları.
• Türker, E. (2009). Hasan Ali Toptaş Romanlarında “Belirsizliğin Bilgeliği”: Bir Okuma Önerisi. Ya-yımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Bilkent Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Varlık, M. (2010). Hasan Ali Toptaş Bibliyografyası. Efendime Söyleyeyim (Hasan Ali Toptaş Kitabı) (Haz. M. Varlık). İstanbul: İletişim Yayınları, 53-89.
• Yeral, Ö. (2006). Hasan Ali Toptaş’ın ‘Gölgesizler’ Romanı ve Olanaksızlık. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yeditepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yeter, G. B. (2011). Hasan Ali Toptaş’ın “Gölgesizler” Adlı Anlatısında Postmodern Ögeler. Turkish Studies-International Periodical For The Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Vol. 6/3: 1869-1892.
• Yıldız, B. (2010). Aporetik Bir Edebi Hissiyat: Hasan Ali Toptaş. Efendime Söyleyeyim (Hasan Ali Toptaş Kitabı) (Haz. M. Varlık). İstanbul: İletişim Yayınları, 340-355.
• Yılmaz, E. B. (2011). Hikâye ve Romanlarda Sembol Dilinin Görüntüleri Üzerine Bir Değerlen-dirme. Bilig Dergisi, S. 56: 45-56.
• Yüzbaşıoğlu, N. (2010). Hasan Ali Toptaş’ın Romanlarının Stilistik İncelenmesi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Manisa.