TÜRKİYE’DE İLK FEN LİSESİNİN AÇILIŞ SÜRECİ, BİLİMSEL GELİŞMELER VE DEĞERLENDİRMELER

Yıl 2020, Cilt: 6 Sayı: 25, 481 - 496, 25.12.2020

Rıdvan Bal

Öz

Bu çalışmanın amacı; üstün yetenekli öğrencilere özel eğitim sağlanması, fen eğitiminde öncü bir araştırma ve geliştirme merkezi olarak Türkiye’nin ilk Fen Li-sesinin hayata geçirilmesi sürecini ve görevli bilim insanlarının değerlendirmelerini incelemektir. Fen bilimleri alanında küresel çapta bir atılımın yaşandığı yıllardan itibaren gelişmeleri dikkatle izleyerek tedbirler almaya çalışan Türkiye Cum-huriyeti’nin girişimleri ele alınmıştır. Ekonomik sıkıntılar ve teknik alt yapı yeter-sizliği nedeniyle Amerika Birleşik Devletleri’nin yardımlarıyla gerçekleştirilen pro-jeler ve özellikle Fen Lisesinin açılışı konusunda çoğunluğu Amerikalı görevlilerce kaleme alınmış dokümanların analizi, bu çalışmanın araştırma yöntemini oluştur-muştur. Fen Lisesi projesinde yer alan çok sayıda birim arasından T.C. Millî Eğitim Bakanlığı, ABD Ford Vakfı ve Orta Doğu Teknik Üniversitesi birimlerinin çalışma-larının öne çıktığı görülmüştür. Sonuç olarak; Türk-Amerikan ortak çalışmasının bir ürünü olan Fen Lisesi projesinin genel olarak belirlenmiş hedeflere ulaştığı ancak sonraki yıllardaki uygulamalarda üstün yetenekli öğrencilerle gerçekleştirilecek bir fen devrimi anlayış ve idealinden uzaklaşıldığı görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Fen Lisesi, Üstün Yetenekli Öğrenciler, Atatürk ve Bilim, Millî Eğitim Bakanlığı

SCIENTIFIC DEVELOPMENTS IN THE OPENING PROCESS OF TURKEY'S FIRST SCIENCE HIGH SCHOOL AND EVALUATIONS

Öz

In this study it is aimed to examine the process of providing special education for gifted and talented students; the opening process of Turkey’s first Science High School; the evaluations of the scientists. It was mentioned about the opening of Science High School that realized with the assitance and support of the United States of America due to economic difficulties and lack of technical infrastructure of Turkey. As relating to methodology, it is examined the documents mainly prepared by American officials. Among many partners and units of the project, Turkish Ministry of National Education, Ford Foundation and Middle East Technical University come to the fore. As a result; it was seen the Science High School project which was a product of Turkish-American cooperation, has generally reached its goals. However years later, the ideal of a science revolution planned to be realized with studies of gifted Turkish students was partly abandoned.

Kaynakça

• TBMM. (1963). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, I, I/117, s. 11-16.
• TBMM. (1966). Millet Meclisi Tutanak Dergisi, II, V/71, s. 555-559.
• AFLD, Ankara Fen Liseliler Derneği. (1989). http://www.afl.org.tr/fl-akademi-soylesileri- 56-yilimizi-kutlarken-ankara-fen-lisesinin-kurulus-oykusu/ (Erişim Tarihi: 07.11.2020).
• AFLİVA, Ankara Fen Liseliler Vakfı. (2000). https://afliva.org.tr/static/website/files/afliva- tanitimbrosuru.pdf (Erişim Tarihi: 07.11.2020).
• Bush, V. (1954, March 1). “Dr. Bush Feels This Way Now”. Newsweek.
• Erdemli, Ö. E. (2018). Ankara Fen Geleceğe Hazırlanıyor. Ankara Fen Liseliler Derneği Bülfen, S. 1, 15-18.
• Hürriyet. (1964). “Ankara’da Âlim Yetiştirecek Bir Okul Açıldı”, 28.10.1964, S. 5930, s. 8.
• Resmî Gazete. (1963). Türkiye Bilimsel ve Teknik Araştırma Kurumu Kurulması Hakkında Kanun. 24.07.1963, S. 11462, 15-17.
• Aközer, E. (2020). “Tamamlanmamış Bir Müfredat Devrimi”. https://sarkac.org/2018/11/tamamlanmamis-bir-mufredat-devrimi/ (Erişim Tarihi: 16.09.2020).
• Atatürk Araştırma Merkezi (2006). Atatürk’ün Söylev ve Demeçleri I-III (Açıklamalı Dizin İle). Ankara: Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayını.
• Bulduk, S.(2012).Sputnik Sendromu. İstanbul University Journal of Sociology, C.3, S.12, 61-69.
• CENTO Affairs (1962). Progress Report 1961- 1962 (HC411 U597 1961/62). The United States Economic Coordinator for CENTO Affairs.
• Conant, B. J. (1959). The American High School Today. New York: McGraw Hill Book Co.
• Çinici, A. ve Çinici, B. (1966). Orta Doğu Üniversitesi Fen Lisesi Binası. Arkitekt Dergisi, C. 1966, S. 1966-01, 5-9.
• Demirbaş, M. ve Yağbasan, R. (2005). Türkiye’deki Ortaöğretim Kurumlarında Uygulanan Fen Öğretim Programlarının Analizi: Modern Fen Öğretim Programı Uygulamaları. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, C. 6, S. 2, 33-51.
• Erdem, M. ve Rose, W. K. (2000). American Philanthropy in Republican Turkey; The Rockefeller and Ford Foundations. The Turkish Yearbook of International Relations, S. 31, 131-157.
• Erken, A. (2018). America And The Making Of Modern Turkey. London, New York: I. B. Tauris & Co. Ltd.
• Gürgün, M. (1980). Üstün Beyin Gücü Eğitimi ve Fen Lisesi Tecrübesinin Sosyo- Ekonomik Bakımdan Değerlendirilmesi. Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı Yayını.
• Gürsey, S. (1961). Bir Fen Lisesi İçin Program, New York’taki Bronx Fen Lisesine Ait İzahat. New York: Harper and Brothers Publication.
• Johnson, A. P. (1954). Identification Of Science Talent At The High School Senior – College Freshman Level. Educational Testing Service.
• Komisyon (1962). Memleketimizde Bir Fen Lisesi Açılması Konusunu İnceleme Komitesinin Raporu. Millî Eğitim Bakanlığı.
• Köksal, M. S.; Göğsu, D. ve Kılıç, O. (2017). Türkiye’de Özel Yeteneklilerin Gelişimi Hangi Özellikler Açısından Sağlanmalı? Bir Paydaşlar Görüşü Çalışması. Türk Üstün Zekâ ve Eğitim Dergisi, C. 7, S. 1, 2-18.
• Kurdaş, K. (1998). ODTÜ Yıllarım, Bir Hizmetin Hikâyesi. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı Yayını.
• Marshall, S. (1965). Supplemental Chronology To Turkish Scientistis Travel Itinerary. The Florida State University.
• Marshall, S. (1963). A Report From The American Co-director On The Science Lise Project Covering The Period February 1, 1963-December 31, 1964. The Florida State University.
• MEB. (1962). Yedinci Millî Eğitim Şûrası, Ankara: Millî Eğitim Bakanlığı Yayını.
• Northrop, E. (1965). Fen Lisesi Projesi, Teorisi, Uygulaması. Yeni Orta Öğretim Dergisi, S. 5, 10-12.
• Okan, K. (1986). Türkiye’de Fen Bilgisi Öğretiminin Tarihi Gelişimi. Çağdaş Eğitim Dergisi, C. 11, S. 110, 22-31.
• Taşdöven, Z. (2013). Demokrat Parti Dönemi Eğitim Anlayışı (1950-1960), Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Aydın Adnan Menderes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Aydın.
• Türk, E. (2018). Fen Lisesi Öğrencileri Üstün Yetenekli Mi? Üstün Yeteneklilerin Eğitiminde Fen Liselerinin Önemi. Millî Eğitim Dergisi, S. 1, 437-444.
• Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu-TÜBİTAK Tarihçesi. https://www.tubitak.gov.tr/tr/icerik-hakkimizda. (Erişim Tarihi: 26.10.2020).
• Ülkümen, O. (1965). Türkiye Fen Lisesi. Eğitim Dünyası Dergisi, Yıl:4, S. 21-6, 58-61.
• Zabun, B. (2007). Ankara Fen Lisesi Monografisi (1964-2004), Yayınlanmamış Doktora Tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.