BİR TÂUN ŞEHİDİ ŞEYH İSMAİL SİRÂCEDDÎN ŞİRVÂNÎ VE HAKKINDA YAZILAN ŞİİRLER

Yıl 2020, Sayı: 23, 278 - 297, 01.04.2020

Metin Hakverdioğlu

https://doi.org/10.29228/kesit.44036

Öz

Salgınlar insanoğlunu tehdit eden en önemli hastalıklardır. Salgın hastalıklar tüm dünyayı sardığında binlerce insanı hayatından etmekte ve binlerce değeri erken denecek yaşta hayattan koparmaktadır. Bu bağlamda 1848 yılında, Amasya’ya da sirayet eden dünya çapındaki bir salgında İsmail Şirvani adlı büyük bir mutasavvıf ve âlim de hayatını kaybetmiştir. Bu yıl gerçekleşen kolera salgınında tifo ve tifüs gibi bulaşıcı hastalıklar da çoğalmıştır. Şirvani de diğer adı karahumma olan tifodan vefat etmiştir. 1848’de Amasya’da yaşanan salgında vefat eden İsmail Siraceddin Şirvânî, devrin önde gelen Nakşî-Halidî âlimlerindendir. Azerbaycan doğumlu olan bu şahsiyet etrafında büyük bir ilim halkası oluşturmuş; âlim ve şairlerin yetişmesine önayak olmuştur. Salgında ölmeden önce ve daha sonraları onun hakkında güzel duygularını dile getiren şairler olmuştur. Bunlardan en önemlisi Mir Hamza Nigârî’dir. Şirvânî, onun şeyhi, hocası ve ilham kaynağıdır. Nigârî, bu sevgiyi divanında pek çok yerde beyit beyit dile getirmiştir. Nigârî’nin yetiştirdiği Sebâtî adlı şair de İsmail Şirvânî’yi görmese de ona şiirler yazacak kadar onun değerini anlamıştır. Sebâtî, aynı zamanda Şirvânî’nin türbedârı olmuştur. Yaklaşık yüz yıl sonra yine Azerbaycan’dan gelen ve Zile’ye yerleşen Tâlibî adlı bir şiir heveslisi molla da onu sevgiyle yad etmiştir. Çalışmamızda bu üç şairin, bir tâun şehidi olan âlim, mutasavvıf, Azerbaycan âşığı ve gönül insanı Şeyh Sirâceddin Şirvânî hakkında yazdıkları şiirleri bir araya getirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Tâun, Salgın hastalık, İsmail Şirvânî, Amasya, Azerbaycan.

WHO DIED AS A RESULT OF AN EPIDEMIC DISEASE SHEIKH ISMAIL SIRACEDDIN SHIRVANI AND POEMS WRITTEN ABOUT

Öz

Outbreaks are the most important diseases that threaten human beings. When epidemic diseases surround the world, thousands of people are removed from life and thousands of values are separated from life at an early age. In this context, in 1848, in a worldwide epidemic that also spread to Amasya, a great sufi and scholar named İsmail Şirvani died. In the cholera epidemic this year, infectious diseases such as typhoid and typhus have also increased. Shirvani also passed away from typhoid, the other name of which is blackberry. İsmail Siraceddin Shirvani, who died in the outbreak of Amasya in 1848, is one of the leading Nakşi-Halidi scholars of the period.He created a large circle of knowledge around this personality born in Azerbaijan; It led to the upbringing of scholars and poets. There were poets who expressed their good feelings about him before and after his death in the epidemic.The most important of these is Mir Hamza Nigari. Shirvani is his sheikh, teacher and source of inspiration. Nigari expressed this love in couplets in many places in his divan.The poet named Sebati, raised by Nigari, understood his value enough to write poems to him, even though he did not see İsmail Shirvani. Sebati was also a grave keeper to Şirvani.Nearly a hundred years later, a poet enthusiast named Talibi, who came from Azerbaijan and settled in Zile, afflicted him with love. In our study, the poems written by these three poets about the scholar, sufi, Azerbaijani lover and heart man Sheikh Siraceddin Shirvani, who were the martyrs of Taun, were brought together.

Anahtar Kelimeler

Tâun, Epidemic disease, İsmail Shirvani, Amasya, Azerbaijan.

Kaynakça

• Akkuş, M. (1995). Seyyid Nigârî Divânı. Niğde: Niğde Üniversitesi Yayınları.
• Bilgin, A. (2003). Dîvân-ı Seyyid Nigârî. Mir Hamza Nigârî. İstanbul: Kule İletişim.
• Çalışkan, A. (2017). Sebâtî ve Divanı’ndan Seçmeler. Ankara: Kurgan Edebiyat.
• Hakverdioğlu, M.(2014). Gül Kokulu Mevlanâ. Ankara: Gece Kitaplığı.
• Hakverdioğlu, M. (2017). Talîbî ve Divançesi. Ankara: Gece Kitaplığı Yayınları.
• Halilli, F., Rıhtım, M. (2003). Mevlânâ İsmail Sirâceddîn Şirvânî ve Kazaklı Müridler. Bakü: Miras.
• İnal, İbnül Emin Mahmud Kemal (1988). ‚Sebâtî‛, Son Asır Türk Şairleri. İstanbul: Dergâh Ya- yınları.
• Kocatürk, V. M. (1964). Türk Edebiyatı Tarihi. Ankara: Edebiyat Yayınevi.
• Koç, N. (2006). Hâfız Mehmed Sebâtî Dîvânı’nın Transkripsiyonlu Metni ve İncelenmesi. Yük- sek Lisans Tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü, Sakarya.
• Konca, Ş. (2019). İsmail Şirvani ve Edebi Muhiti, Amasya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Amasya.
• Memmedli, N. (2010). Mir Hamza Seyid Nigâri Divan. Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademiyası M. Füzûlî Adına Elyazmalar İnstitutu.
• Memmedli, N. (2012). Mir Hamza Seyid Nigârî/ Nigâr-nâme. Bakü: Azerbaycan Milli İlimler Akademiyası M. Füzûlî Adına Elyazmalar İnstitutu.
• Musakhanov, O. (2018). İsmail Siraceddin Şirvani, Risaleler. İstanbul: Büyüyen Ay Yayınları.
• Özkılınç, A. (2013). Müşidi Aşk Olan Arif: Seyyid Nigârî, Hayatı, Eseleri, Düşünceleri. İstanbul: Seçil Ofset.
• Rıhtım, M. (2015). Mir-zâde Mustafa Fahreddin Ağabali’nin Hüma-yı Arş-Karabağlı Şeyh Mir Hamza Nigârî’nin Menâkıp-nâmesi. Bakü.
• Taşlıova, M. M. (1999). Mir Hamza Nigârî’nin Nigarnâme Mesnevisi. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, 18 Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Çanakkale.
• Tavukçu, S. (2020). Salgın hastalıkların tetiklediği dünya tarihindeki güç ve düzen değişiklikle- ri. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020.
• https://www.sde.org.tr/sinan-tavukcu/genel/salgin-hastaliklarin-tetikledigi-dunya-tarihindeki- guc-ve-duzen-degisiklikleri-kose-yazisi-16688, Varlık, N. (2020). Taun. Erişim tarihi: 10 Mayıs 2020. https://www.islamansiklopedisi.org.tr/taun
• Yasar, H. H. (1329). Amasya Tarihi, C. 1-12 (Yazma Nüsha).