GELİNLERİN KAYNANA VE KAYINPEDERLERİNE BAKMA SORUMLULUĞUNUN İSLAM HUKUKU VE SOSYAL PSİKOLOJİ AÇISINDAN TAHLİLİ

Yıl 2019, Sayı: 21, 49 - 70, 01.08.2019

Ali Yüksek Osman Eyüpoğlu

Öz

Aile, anne baba ve çocuklardan oluşan toplumun en küçük birimidir. Ailede bazen büyükanne ve büyükbaba da bulunabilir. Aile, toplumun inançlarını, gelenek göreneklerini, değer yargılarını toplumun kültürünü barındırır. Bu sebeple aile çocukların yetişmesi ve eğitim açısından çok önemlidir. İslam dini de aileye büyük önem vermiştir. İslam, aile bireylerine karşılıklı birtakım görev ve sorumluluklar yüklemiştir. Ebeveynler, çocuklarının her türlü bedensel duygusal sosyal ve ahlaki gelişimlerine katkı sağlarlar. Onları hayata hazırlarlar. Onlar bu konuda birinci derece sorumludur. Çocuklar da anne babalarına saygı, sevgi göstermek, gerektiğinde onlara yardım etmek zorundadırlar. Günümüzde aile ile ilgili birçok problem vardır. Bunlardan birisi, büyük ailelerde gelin ile kayınvalide ve kayınpeder arası ilişkilerdir. Birçok ailede yaşlı büyük anne veya büyük baba bulunmaktadır ve onlarla beraber yaşamaktadırlar. Evin hanımı bu yaşlılarla ilgilenmek istememektedir. Bazı ailelerde koca hanımından kendi anne veya babasına bakmasını istemektedir. Hatta bu konuda karısına dini gerekçelerle baskı uygulamaktadır. Bu makalemizde bu ilişkileri konu edindik. İslam'a göre gelinler kayınvalideleri ve kayınpederleri ile ilgilenmek ve onlara bakmak zorunda mıdır? Koca, hanımından bunu isteyebilir mi? Bu soruların cevabını araştırdık. Konuyu İslami metinler ve İslam bilginlerinin görüşleri doğrultusunda araştırarak bir sonuca varmayı hedefledik.

Anahtar Kelimeler

İslam Hukuku, Aile, Gelin, Kayınvalide, Kayınpeder.

THE RESPONSIBILITY OF BRIDES TO LOOK AFTER THEIR MOTHER-INLAW AND FATHER-IN-LAW IN TERMS OF ISLAMIC LAW AND SOCIAL PSYCHOLOGY

Öz

Family consisting of parents and children is the smallest unit of society. Sometimes the grandparents can live in the family. Family includes the society's culture, beliefs, traditions and values. For this reason, the family is very important for the upbringing and education of children. Islamic religion has given a great importance on the family. Islam imposes mutual duties and responsibilities on family members. Parents contribute to the physical, emotional, social and moral development of their children. They prepare them for life. They are responsible from this matter. Children have to respect, love and help their parents when it’s necessary. Today, the family has many problems. One of these is the relationship between mother-in-law and father-in-law in large families. Many families have older grandparents and live with them. However the lady of the house does not want to take care of these elderly parents. In some families, the husband asks his wife to take care of his mother or father. He even puts pressure on his wife on religious grounds. In this article we examined these relationships. Should brides have to deal with and take care of their mother-in-law and father-in-law in Islam? Can a husband ask his wife for this? We tried to find answers to these questions. We aimed to reach a conclusion by investigating the subject in light of Islamic texts and views of Muslim scholar.

Anahtar Kelimeler

Islamic Law, Family, Bride, Mother-in-law, Father-in-law.

Kaynakça

• Akyüz, Vecdi (1989). ‚Akraba‛, DİA, Cilt: II, İstanbul.
• Arkonaç, Sibel A. (2001). Sosyal Psikoloji (2. baskı), İstanbul: Alfa Yayınları.
• Aydın, Mehmet Akif (1989). ‚Aile‛, DİA, Cilt: II, İstanbul.
• Aydın, Mustafa (2013). Kurumlar Sosyolojisi, İstanbul: Açılım Kitap.
• Browne, Ken (2014). Sosyolojiye Giriş, Çeviren: İbrahim Kaya, Ankara: Say Yayınları.
• Buhârî (1981). Sahîh-i Buhârî, İstanbul.
• Cessâs, Ebû Bekr, Ahmed b. Ali er-Râzî (1405). Ahkâmu’l-Kur’ân, Cilt: V, Beyrut: Daru ihyâi’t- türâsi’l-arabî.
• Dereli, Mustafa Derviş (2016). ‚Dinin Krizinden Sekülerizmin Krizine: Peter L. Berger’in Din
• Fenomenine Yaklaşımı‛, IV. Türkiye Lisansüstü Çalışmaları Kongresi - Bildiriler Kitabı I, http://www.kirmizilar.com/tr/index.php/konuk-yazarlar2/1782-dinin-krizinden-sekulerizmin- krizine-peter-l-berger-in-din-fenomenine-yaklasimi, Yayınlanma Tarihi: 20 Aralık 2016, Erişim Tarihi: 12.03.2018.
• Döndüren, Hamdi (1995). Delilleriyle Aile İlmihali, İstanbul: Altınoluk.
• Dönmez, İbrahim Kâfi (2003). ‚Maslahat‛, DİA, Cilt: XXVIII, Ankara.
• Dursun, Aysun (2016). Türk Halk Hukuku, İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Ebû Ceyb, Sadi (2011). El-kamûsu’l-fıkhiyye lugaten ve ıstılâhen, Beyrut: Daru’s-sıddîk daru nuri’s- sabâh.
• Ebû Dâvûd (1981). Sünen-i Ebû Dâvûd, İstanbul.
• Erdem, Mehmet & Köse, Saffet (2018). İslam Hukukuna Giriş, Bişkek: İz Basma.
• Eren, Selim (2019). Din ve Sosyal Kurumlar. Din Sosyolojisi (içinde), Bişkek: Kırgızistan-Türkiye
• Manas Üniversitesi Yayınları, ss.75-87. Erdoğan, Mehmet (2016). Fıkıh ve Hukuk Terimleri Sözlüğü, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Ersanlı, Kurtman (1990). ‚Aile İçi İlişkilerin Dayandığı Psikolojik Temeller‛, Ondokuz Mayıs
• Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, Yıl: 1990, Cilt: 5, Sayı: 1, ss.51-54.
• Eyüpoğlu, Osman & Okuyan, Mehmet(2008). ‚Kur’an’ın Sosyo-Kültürel Koşulları Dikkate Alışı
• Ma’rûf Kavramı Örneği‛, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 26–27, ss.175–213. Eyüpoğlu, Osman & Usta, Niyazi (2019). ‚Sosyoloji ve Din Sosyolojisinin Konusu‛, Din Sosyolo- jisi (içinde), Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Yayınları.
• Eyüpoğlu, Osman (1996). Samsun İli Küçük Sanayi Sitesinin Sosyo-Ekonomik Yapısı İçinde Dinin
• Konumu, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Felsefe ve Din Bilimleri Anabi- lim Dalı, Yüksek Lisans Tezi, Samsun. Eyüpoğlu, Osman (2004). ‚İbn Haldun’un Günümüz Sosyal Psikolojisine Katkısı‛, Akademik
• Araştırmalar Dergisi, Yıl: 6, Sayı: 22, Ağustos-Ekim 2004, ss.1-14.
• Eyüpoğlu, Osman (2010). Yoksulluk ve Dini Hayat Samsun Kent Merkezi Örneği, Samsun: Etüt Yayınları.
• Giddens, Anthony (1994). Sosyoloji (2. baskı), Çeviren: M. Ruhi Esengün ve İsmail Öğretir, İstan- bul: Birey Yayınları.
• Gittins, Diana (1985). Aile Sorgulanıyor, Çeviren: T. Erdem, İstanbul: Pencere Yayınları.
• Güney, Salih (2009). Davranış Bilimleri (5. baskı), Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Gökçe, Birsen (2012). ‚Birbirleriyle İyi Anlaşan Gelin-Kaynanalar Var‛, Kaynana Yüzünden Evli- lik Biter Mi?, 18.06.2012 tarihli röportaj. https://www.haberturk.com/polemik/haber/751701- kaynana-yuzunden-evlilik-biter-mi, 18.09.2019.
• Haydar Efendi, Ali (1912). Dureru’l-hukkâm şerh-i mecelleti’l-ahkâm, İstanbul.
• İbn Kesir, Ebu’l-Fida İsmail (1968). Kısasu’l-enbiya, Cilt: I, Mısır: Daru’l-kütübi’l-hadise.
• Kağıtçıbaşı, Çiğdem (1988). İnsan ve İnsanlar (7. Baskı), İstanbul: Evrim Yayınları.
• Kal’acî, Muhammed Revvâs (2012), Fıkıh Lugatı, İstanbul: Ocak Yayıncılık.
• Karaman, Hayreddin (2010). Anahatlarıyla İslam Hukuku, Cilt: II, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Kâsânî, Alauddin (1982). Bedâiu’s-sanâi’ fî tertîbi’ş-şerâi’, Cilt: IV, Beyrut: Daru’l-kitabi’l-arabî.
• Kaya, Tebrike (2019). ‚Gelin-Kaynana İletişiminin Niteliğini Belirleyen Kültürel Etmenler‛
• Erciyes İletişim Dergisi, Ocak/January, Cilt/Volume 6, Sayı/Number 1, ss.185-204. Koçak, Muhsin & Dalgın, Nihat & Şahin, Osman (2013). İslam Hukuku, İstanbul: Ensar Neşriyat.
• Koçak, Muhsin vd. (2015). Fıkıh Usûlü, İstanbul: Ensar Yayınları.
• Mucemu’l-Vasit, (1972). Hazırlayan: Komisyon, Kahire.
• Mutçalı, Serdar (2014). Arapça Türkçe Sözlük, İstanbul: Dağarcık Yayınları.
• Müslim (1981). Sahîh-i Müslim, İstanbul.
• Oğuzman, Kemal (1990). Aile Hukuku Dersleri, Cilt: 1, İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Özkan, Yasemin & Kılıç, Esra (2013). ‚Aile’nin Psiko-Sosyal Destek İhtiyacını Karşılamada Yeni
• Bir Model Önerisi: Aile Sağlığı Merkezlerinde Aile Psiko-Sosyal Destek Birimi‛, Sosyal Politika Çalışmaları, Yıl: 13, Cilt: 7, Sayı: 30, Ocak-Haziran 2013, ISSN: 1303-0256, ss.25-44.
• Perşembe, Erkan (1999). ‚Genç Aile İlişkilerinde Uyumun Sağlanmasında Dinin Fonksiyonel
• Rolü Üzerine‛, Ondokuz Mayıs Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 11, Sayı: 11. ss.7-20. Perşembe, Erkan (2005). ‚Küreselleşme Kültürü ve Eğitimin İşlevi‛, Ondokuz Mayıs Üniversitesi
• İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı: 20-21, Ocak, ss.103-114. Perşembe, Erkan (1991). ‚Toplumsal Değişme ve Din İlişkileri Üzerine‛, Ondokuz Mayıs Üniver- sitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 5, ss.171-180.
• Ritzer, George (2018). Modern Sosyoloji Kuramları (7. baskı), Çeviren: Himmet Hülür, Ankara: De Ki Basım Yayım.
• Saygılı, Sefa (2011). Yaşlılık Psikolojisi, İstanbul: Elit Kültür.
• Sicistânî, Süleyman b. el-Eş'ab Ebû Davud (1992). es-Sünen, İstanbul: Çağrı Yayınları, Talak, 13/3 (Cilt 2, s.631).
• Şahin, Osman (2005). ‚Örfün İslam Hukukundaki Yeri‛, İslam Hukuku Araştırmaları Dergisi, Sayı: 5, ss.207-216.
• Şahin, Osman (2006). ‚İslam Hukuk Metodolojisinde Zerâyi’ ve Uygulaması‛, İslam Hukuku
• Araştırmaları Dergisi, Sayı: 7, Nisan 2006, ss.209-244.
• Taberi, Ebu Cafer Muhammed b. Cerir (1979). Tarihu’l-ümem ve’l-mülhid, Cilt: IV, Beyrut: Daru’l- kalem.
• Tekinay, Selahattin Suphi (1990). Türk Aile Hukuku (7. baskı), İstanbul: Filiz Kitabevi.
• Tirmizî (1981). Sünen-i Tirmizî, İstanbul. Uluç, Hıncal (2019). ‚Serpme Kahvaltı İsrafı( )‛, Sabah Gazetesi, sa- bah.com.tr/yazarlar/uluc/2019/09/19/serpme-kahvalti-israfi, 24.11.2019.
• Usal, Alparslan & Kuşluvan Zeynep (2002). Davranış Bilimleri Sosyal Psikoloji (4. baskı), İzmir: Barış Yayınları.
• Usta, Niyazi (2005). ‚Din ile İlgili Tutumlarımız ve Paradigma-Metodoloji Sorunu‛, Dini Araş- tırmalar Dergisi, Cilt: 8, Sayı: 22, Mayıs-Ağustos, ss.91-104.
• Usta, Niyazi (2003). ‚Küreselleşme ve Din‛, Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt: 6, Sayı: 17, Eylül- Aralık, ss.137-148.
• Usta, Niyazi (2008). ‚Unutulan Dindarlık Değerlerimiz‛, Din ve Toplum Yazıları (içinde), Platin Yayınları, Ankara, ss.89-98.
• Yaşlı ve Aile İlişkileri Araştırması Ankara Örneği (2015). Hazırlayan: Komisyon, Ankara: TC. Baş- bakanlık Aile ve Sosyal Araştırmalar Genel Müdürlüğü Yayınları.
• Yavuz, Sefer (2019). Dini Gruplar. Din Sosyolojisi (içinde), Bişkek: Kırgızistan-Türkiye Manas
• Üniversitesi Yayınları, ss.89-107. Yazır, Elmalılı M. Hamdi (1979). Hak Dini Kuran Dili, Cilt: IV, İstanbul: Eser Neşriyat.
• Yıldırım, Mustafa (2015). Mecellenin Külli Kaideleri, İzmir: Tibyan Yayıncılık.