KONYA’DAKİ SELÇUKLU DÖNEMİ TAÇ KAPILARI İLE ANADOLU SECCADELERİNİN YÜZEYSEL TASARIM AÇISINDAN BENZERLİKLERİ

Yıl 2019, Sayı: 21, 514 - 535, 01.08.2019

Mine Taylan

Öz

Konya ve çevresinde Selçuklular tarafından inşa edilmiş taç kapılar ile Anadolu’da dokunmuş seccadelerin yüzey tasarımları arasında benzerlikler vardır. Makalede; bu iki yüzey tasarımı arasında yer alan benzerlikler saptanmıştır. Taç kapılar ve seccadeler farklı kullanım amaçlarına hizmet ediyor olmasına rağmen, birçok ortak nokta belirlenmiş ve bunlar her iki yüzeyin çizimleri doğrultusunda karşılaştırılmıştır. Taç kapıların anıtsallığının ve ihtişamının dokuyucuları etkisi altına alarak ilham verdiği düşünülmektedir. Yalnızca yüzey tasarımı açısından değil aynı zamanda anlam ve kavram açısından da benzerlikler olduğu savunulmaktadır. Taç kapının yapılara girişi sağlaması ve yapının anıtsallığını vurgulaması ile seccadelerde cennete ve tanrının huzuruna açılan kapıyı temsil eden mihrap manevi açıdan ilişkilendirilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Halı, seccade, Selçuklu, taç kapı, yüzeysel tasarım

THE SIMILARITIES OF PORTALS IN KONYA AND ANATOLIAN PRAYER RUGS IN TERMS OF SURFACE DESIGN

Öz

There are similarities between the surface designs of the portals built by the Seljuks in Konya and its environment and the prayer rugs woven in Anatolia. In the article, the similarities between these two surface designs are determined. Although they serve different purposes, many common points have been identified and compared according to the drawings of both surfaces. The monumentality and magnificence of the portals are thought to inspire the weavers. It is argued that there are similarities not only in terms of surface design but also in terms of meaning and concept. As the portal provides access to the buildings and emphasizes the monumentality of the structure, the mihrab, which represents the gate opening to heaven and to the presence of God in prayer rugs, is spiritually associated.

Anahtar Kelimeler

Prayer rug, Seljuks, portal, surface design

Kaynakça

• Açıkgöz, Halil, “Türkiye’de Halı ve Halıcılık Terimleri”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı 32, Ekim 1984, s. 44-51.
• Aslanapa, Oktay, Başlangıçtan Bugüne Türk Sanatı, Kültür Yayınları İş-Türk Limited Şirketi, İstanbul, 1993.
• Aslanapa, Oktay, Türk Halı Sanatının Bin Yılı, İnkılap Yayınevi Yayın San. Ve Tic. A.Ş., İstan- bul, 2005.
• Bilgin, Ülkü, “Saf Seccadeler”, Kültür ve Sanat, Ankara, Sayı 6, 1977.
• Cahen, Claude, Osmanlılardan Önce Anadolu’da Türkler, E Yayınları, İstanbul, 1979.
• Çoruhlu, Yaşar, “Batılılaşma Dönemi İstanbul Cami Mimarisinde Taç kapılar”, Türk Dünyası Araştırmaları Dergisi, Türk Dünyası Araştırmaları Vakfı Yayınları, İstanbul, 1993, Sayı 85.
• Eczacıbaşı Sanat Ansiklopedisi, Cilt 3, Yem Yayın, İstanbul, 1997.
• Eiland, JR., Murray L. ve Eiland, III Murray, Oriantal Rugs, Lawrens King Publishing, Londra, Halı Dergisi, Sayı 171, Worldwide Hali Publications, Londra, 2012.
• Kuban, Doğan, Divriği Mucizesi, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2003.
• Kuban, Doğan, Selçuklu Çağında Anadolu Sanatı, Yapı Kredi Yayınları, İstanbul, 2008.
• Yayın Danışmanı: Selçuk Mülayim, Anadolu’da Türk Sanatı ve Mimarisi, Akşit Kültür ve Tu- rizm Yayıncılık, İstanbul, 2005.
• Ögel, Semra, Anadolu’nun Selçuklu Çehresi, Akbank Yayınları Kültür Sanat Kitapları No: 58, Tayf Basın, İstanbul, 2005.
• Öney, Gönül ve Çobanlı, Zehra, Anadolu’da Türk Devri Çini ve Seramik Sanatı, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları, İstanbul, 2007.
• Özbel, Kenan, Anadolu Halı Seccadeleri, Chp Halkevleri Bürosu, Ankara, 1945.
• Türk El Dokuması Halılar Katalog 1-5, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı, DÖSİM, Ankara.