TÜRKMEN TÜRKÇESİNDE ÖLÜMLE İLGİLİ ÖRTMECE SÖZLER

Yıl 2019, Sayı: 19, 52 - 59, 01.04.2019

Savaş Şahin

Öz

Özet İnsan zihnine ölüm kavramı girdiğinde korku, irkilme, bu kavramı dile getirmekten kaçınma; bu kavramın insan zihninde yarattığı kötü düşünce sebebiyle endişe duygusuyla karşı karşıya kalır. İşte insanoğlu ölüm kavramını dile getirirken kötü düşüncelerden uzaklaşmak, bu kavramın zihinde yarattığı kötü etkiyi azaltmak için ölüm duygusunu ya da ölümle ilgili sözcükleri insanı duygusal olarak rahatlatmayı amaçlayan örtmece dediğimiz bir sözcüğü güzel, kulağa ve zihne daha hoş gelen sözcüklerle adlandırmaya çalışmıştır. Bu çalışmada Türkmen Türkçesindeki ölümle ilgili örtmece sözlerden olan deyimleri inceledik. Bunları da ölümden sonra kullanılan örtmece sözler, ölümün yaklaştığını ifade eden örtmece sözler, ölümden kurtulmayı ifade eden örtmece sözler, zamansız ölmeyi ifade eden örtmece sözler şeklinde sınıflandırdık.

Anahtar Kelimeler

1. örtmece 2. ölüm 3. ölümle ilgili fiiller 4. Türkmen Türkçesi

EUPHEMISM WORDS IN TURKMEN TURKİSH

Öz

When he enters the notion of death in the human mind, a startle is avoided, even avoiding speaking this concept, because of the bad thought that this concept has created in the human mind. In order to reduce the bad effects of this concept in order to reduce the bad effects created by this concept in order to reduce the bad effect created by this concept in human mind, human beings tried to name a word which we call ın euphemism ın which aims to emotionally relieve the human being with the words cel nice bu and den better den. In this study, we have examined the idioms of death in Turkmen Turkish. These encapsulated verbs used after death, encompassing verbs expressing death approaching, euphemism which expresses rid of death, we have classified them as euphemism which expresses untimely death.

Anahtar Kelimeler

1. euphemısm 2. death 3. verbs about death 4. Turkmen Turkish

Kaynakça

• Aça, M. (2004). Tıva Türklerinin Ölüm ve Defin Sonrası “Destan Anlattırma” Geleneğinden Türkiye Türklerinin Ölüm ve Defin Sonrası Bazı İnanış ve Uygulamalarına, Tika, I. Uluslararası Türkoloji Sempozyumu., S.227-233. Kırım:Ocaq Matbaası.
• Altayev, S. & Açılova G. & Gücükov S. (1976). Türkmen Diliniň Frazeologik Sözlügi, Aşga- bat:Ilım Neşiryatı.
• Biray, N. (2013). Mahtumkulu’nun Şiirlerinde Ölüm Teması, Bengü Bitig, Ahmet Bican Ercila- sun Armağanı, Ed. Bülent Gül, 101-107, Ankara:Türk Kültürünü Araştırma Enstitüsü.
• Çabuk, A. Ç. (2015). Türkçedeki Örtmece Sözlerin Oluşum Yolları, Manas Sosyal Araştırmalar Dergisi, Cilt 4, Sayı 5, S.136-160.
• Çakır, R. (2014). Türkmen Cenaze Törenlerindeki Ritüeller ve Söylenen Alkışlar: Türkmenistan Örneği, Türk Kültürü ve Hacı Bektaş Veli Araştırmaları Dergisi, C.70, S.205-227.
• Demirci, K. (2008). Örtmece Kavramaı Üzerine, Milli Folklor, Yıl 20, Sayı 77, S.21-34.
• Hamzayev, M. Y. (1962). Türkmen Diliniň Sözlügi, Türkmenistan SSR Ilımlar Akademiyasınıň Neşiryatı, Aşgabat.
• Hökelekli, H. (1991). Ölüm ve Ölüm Ötesi Psikolojisi, Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Sayı3, c.3, S.151-165.
• Kocasavaş, Y. (2000). Türkçenin Tarihî Dönemlerinde Ölüm Kavramının İfadesi, İstanbul Üni- versitesi Türk Dili ve Edebiyatı Dergisi, c.29, S.77-111.
• Kıyasova G. & Geldimıradov A. & Durdıyev H. (2016). Türkmen Diliniñ Düşündirişli Sözlügi, II Tom, Aşgabat:Ilım.
• Şahin, S. S. (2018). Türkmen Türklerinde Ölüm:Geleneksel Uygulamalar ve Söz Varlığı, Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, c. 15, S.285-306.
• Türkmen, S. (2009). Türkçedeki Örtmece Sözler, Karadeniz Araştırmaları, 6(23), Güz, S.131-140.
• Zorlu, F. & Ünübol Hüseyin (2018). Ölüm ve Ölmekle İlgili Çok Yönlü Değerlendirme Envante- rinin Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 19-2, S.39-46.