AFGANLARA YABANCI DİL OLARAK TÜRKÇE ÖĞRETMEK ÜZERE YAZILMIŞ İKİ ESER: KİTÂB-I ELİFBÂ-İ TÜRKÎ VE SARF-I TÜRKÎ

Yıl 2019, Sayı: 19, 91 - 107, 01.04.2019

Umut Başar

Öz

Türkçenin uzun zamandan beri yabancı dil olarak öğretilegeldiği ve tarihî süreçte yabancılara Türkçe öğretimine yönelik faaliyetlerin Türklerin kurdukları siyasi egemenliğe paralel bir şekilde arttığı belirtilebilir. Elimize ulaşan iki dilli sözlükler ve dil bilgisi kitapları bu yargıyı destekler niteliktedir. Bu çalışmada günümüzden yaklaşık 100 yıl önce Afganistan’ın başkenti Kabil’de basılan ve okullarda yabancı dil olarak Türkçe öğretmek için yazıldığı anlaşılan iki adet taş baskı eser tanıtılmaya ve yabancı dil öğretim ilke ve yöntemleri açısından incelenip değerlendirilmeye çalışılmıştır. Nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi tekniğiyle hazırlanan çalışmada söz konusu eserlerin Türkçe öğretim anlayışı ortaya çıkarılmaya gayret edilmiştir. Türkiye dışında yabancı dil olarak Türkçe öğretiminin tarihsel gelişim sürecine katkı sağlayacağı düşünülen bu iki eser, 20. yüzyılın başlarında Türkiye dışında Türkçenin nasıl öğretildiği üzerine fikir yürütebilmek adına oldukça önemlidir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılara Türkçe Öğretimi, Sarf, Afganistan, Elifbâ

TWO TEXTS WRITTEN FOR TEACHING TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE TO AFGHAN PEOPLE: KİTÂB-I ELİFBÂ-İ TÜRKÎ AND SARF-I TÜRKÎ

Öz

It can be suggested that Turkish language is being taught as a foreign language for a long period of time, and that activities aiming towards teaching Turkish to foreign people have multiplied in number during the course of history, in a manner parallel with the political sovereignty established by the Turks. Extant bilingual dictionaries and grammar books are of a nature to support this statement. In this study, we strive to introduce, and assess through examination in terms of methods and principles of foreign language teaching two lithographed works, which are thought to be printed in Kabul, the capital city of Afghanistan, approximately a hundred years ago, and written for teaching Turkish as a foreign language in schools. The understanding of teaching Turkish of aforementioned works are tried to be unraveled in the study prepared by document review method, which is one of qualitative research methods. These two works, which are reckoned to contribute to the historical development process of teaching Turkish abroad as a foreign language, are of great significance for contemplating on how Turkish has been taught outside Turkey at the beginning of the twentieth century.

Anahtar Kelimeler

Teaching Turkish to foreigners, Grammer, Afghanistan, Elifbâ

Kaynakça

• Akar, A. (2013). Türk Dili Tarihi (6. Basım), Ötüken Neşriyat: Ankara.
• Akbaş, İ. (2008). “Afgan Kralı Emanullah Han’ın Türkiye Gezisi”, ÇTTAD,VII/16-17, (2008/Bahar-Güz), s.s. 311-333.
• Arslan, M. (2012). “Tarihi Süreçte Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi Öğrenimi Çalışmala- rı”, KSÜ Sosyal Bilimler Dergisi / KSU Journal of Social Sciences 9 (2), s. 167-188.
• Aydın, Ş. (2008). İran Kütüphaneleri Türkçe Yazmalar Kataloğu, Timaş Yayınları: İstanbul.
• Balcı, M. (2016). “Cumhuriyet Dönemi öncesi Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi” Türkçe- nin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Yöntem ve Uygulamalar 1 (Ed. Develi, Hayati vd.), 11-52, Yunus Emre Enstitüsü Yayınları: Ankara.
• Barın, E. (2004). “Yabancılara Türkçe Öğretiminde İlkeler”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, sayı 1, s. 19-30.
• Barın, E. (2010). “Yabancılara Türkçe Öğretimi Amacıyla Yazılan ‘Ecnebilere Mahsus’ Elifbâ Kitabı Üzerine, TÜBAR-XXVII-Bahar, 121-136.
• Biçer, N. (2012). Hunlardan Günümüze Yabancılara Türkçe Öğretimi. Uluslararası Türkçe Ede- biyat Kültür Eğitim Dergisi. S.1/4. 107-133.
• Binbaşıoğlu, C. (1981), Özel Öğretim Yöntemleri, Binbaşıoğlu Yayınevi, Ankara
• Caferoğlu, A. (1984). Türk Dili Tarihi I-II, Enderun Yayınları: İstanbul.
• Çiftçi vd. (2013). “Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretiminde Kültür”, Yabancılara Türkçe Öğ- retimi El Kitabı (Editörler: Mustafa Durmuş ve Alparslan Okur), 365-379, Grafiker Ya- yınları: Ankara.
• Demircan, Ö. (1990). Yabancı-Dil Öğretim Yöntemleri, Ekin Eğitim-Yayıncılık ve Dağıtım: İs- tanbul.
• Demirel, Ö. (2014). Yabancı Dil Öğretimi (8. Baskı), Pegem Akademi: Ankara.
• Durmuş, M. (2013). Yabancılara Türkçe Öğretimi (2. Baskı), Grafiker Yayınları: Ankara.
• Eraslan, K. (1993). Çağatay Edebiyatı, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt: 8, say- fa: 168-176.
• Ercilasun, A. B. (2011). Başlangıçtan Yirminci Yüzyıla Türk Dili Tarihi (10. Baskı), Akçağ Yayın- ları: Ankara.
• Güzel, A. ve Barın E. (2013). Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi, Ankara: Akçağ Yayınları.
• Hengirmen, M. (2006). Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri ve TÖMER Yöntemi, Engin Yayınları: Ankara.
• İnce, B. (2013). “Yabancı Dil Öğretiminin Temel ve Genel İlkeleri”, Yabancılara Türkçe Öğretimi El Kitabı (Editörler: Mustafa Durmuş ve Alparslan Okur), s. 143-156, Grafiker Yayınları: Ankara.
• İşcan, A. (2012). “Yabancı Dil Öğretimi ve Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretiminin Tarihçesi”, Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi (Ed. Kılınç, Aziz ve Şahin, Abdullah), (2. Baskı), 3- 29, Ankara: Pegem Akademi.
• Köksal, D. ve Varışoğlu, B. (2012). “Yabancı Dil Öğretiminde Temel İlke ve Kavramlar”, Yaban- cı Dil Olarak Türkçe Öğretimi (Editörler: Aziz Kılınç ve Abdullah Şahin), s. 49-64, Pe- gem Akademi: Ankara.
• Kurt, Y. (2011). Osmanlıca Dersleri 1 (16. Basım), Akçağ Yayınları: Ankara.
• Onan, B. (2003). “Divanü Lûgat-İt-Türk’ün Dil Öğretim Yöntemleri ve Dünya Filolojisine Katkı- ları Bakımından Bir Değerlendirmesi”, TÜBAR-XIII-Bahar, s. 425-445.
• Öz, Y. (2000). Tarih Boyunca Türkçe-Farsça Sözlükler, Türk Dil Kurumu Yayınları: Ankara.
• Saray, M. (1995). Emânullah Han, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt: 11, sayfa: 84- 85.
• Şahbaz, N. K. (2005). “Türkçe İlkokuma ve Yazma Öğretiminde Ses Yöntemi ve İsmail Hakkı Elifba’sı”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, Sayı 2-Bahar, sayfa 55- 66.
• Tekin, T. (1993). Hunların Dili. Ankara: Doruk Yayınları.
• Uslu, R. (1996). Habîbullah Han, Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, cilt 14, sayfa: 375- 376.
• Yaylı, D. ve Yaylı, D. (2011). “Yabancı Dil Öğretimi Yaklaşımları ve Yöntemleri”, Yabancılara Türkçe Öğretimi Politika Yöntem ve Beceriler (Editörler: Derya Yaylı ve Yasemin Bay- yurt) (2. Baskı), s. 7-28, Anı Yayıncılık: Ankara.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2012). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınevi.