METİN YAPILARININ İNCELEME VE ELEŞTİRMEDEKİ ÖNEMİ

Yıl 2019, Sayı: 18, 183 - 193, 01.02.2019

Yavuz Selim Bayburtlu

Öz

Metinler inceleme ve eleştirmeye tabi tutulurken, metni kendine özgü tabiatı gereği kendi içinde değerlendirilmesi gerekir. Bu değerlendirme bizi doğrudan doğruya metinlerin adeta oluşum şeması olan yapıya götürmektedir. Metinler kendilerine has yapılarıyla örülmüş birer bulmaca gibidirler. Bu bulmaca çözülürken öncelikle metnin kendine has yapısı iyi analiz edilmesi, yazarın içeriği işleyişi dikkatlice gözlemlenmelidir. Eleştirmen/incelemeci bu bulmacayı çözebildiği oranda başarılı olacaktır. Her metin yapı ve içerik özellikleri bakımından birbirinden farklı özelliklere sahip olabilir.Kendine has yapısal ve muhteva/manasal kurallara sahip olan metinler sahip oldukları yapılarda yazar ve şairler tarafından örülmüş derin söylemler barındırır..Bu derin söylemlerin inceleme ve eleştirmede doğru ve yerinde tespit edilebilmesi için, kullanılan dilin,üslubun,metin yapılarının kendi içerisinde oluşturduğu armoni ve uyumun,iç içe girişik ilişkiler dizgesinin iyi analiz edilmesi gerekmektedir.Her metin yazılış amacına göre yazar/şair tarafından oluşturulan kendine has bir yapıyla oluşturulmaktadır.İşte eleştirmenin/incelemecinin görevi bu kendine has yapıyı doğru tespit edebilmektir.Bu tespit yapılırken şüphesiz ki metnin yazılış amacının metne kazandırdığı biçimsel ve anlamsal özellikler de dikkate alınmalıdır.Eleştirmenler,okurlar bir metni ele alırken bütün bu hususları en ince ayrıntılarıyla dikkate almalı ve bu bağlamda metne yaklaşmalıdırlar. Bir edebi eserde metin yapıları, edebi eserin temelini oluşturur. Yazar okuyucuya ulaştırmak istediği iletiyi, duyguyu, fikri bu yapılardan faydalanarak verir.Bir edebi metin eleştirilirken metin yapılarının önemi dikkate alınmalıdır.Çünkü yazar/şair eserinde ele aldığı iletiyi,duyguyu,fikri bu yapı içerisine serpiştirir.Edebi eser eleştirilirken bu yapı içersinden eleştirmen tarafından adeta süzülerek yeni ürün oluşturulur.İşte bu ürüne de eleştiri metni adını verebiliriz.İşte bu çalışmada metin yapılarının inceleme ve eleştirmede öneminden bahsedilmiştir.Öncelikle edebiyat eserinin özellikleri üzerinde durulmuş ve metin yapıları hakkında bilgiler verilmiştir.Edebiyat eserinin sahip olması gereken unsurlardan hareketle metin yapıları açıklanmaya çalışılmıştır.Bir metni incelemek,analiz etmek,eleştirmek gibi kavramlar açıklanmaya çalışılmıştır.Bir edebi eseri inceleyip eleştirirken dikkat edilmesi gereken temel unsurlar ve bakış açısı izah edilmeye çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Metin yapıları, inceleme, eleştirme

THE IMPORTANCE OF TEXT STRUCTURES IN THE INVESTIGATION AND CRITICISM

Öz

While the texts are subject to review and criticism, the text must be evaluated in its own nature. This evaluation leads us directly to the structure which is the formation scheme of the texts. Texts are like puzzles built with their own structures. When decoding this puzzle, first of all the good structure of the text should be analyzed carefully, the functioning of the author's content should be carefully observed. The critic will be successful as long as he can solve this puzzle. Each text can have different characteristics in terms of structure and content characteristics. It is necessary to analyze the harmony and harmony of the language, style and text structures used within the structure. When determining this, it is important to take into account the formal and semantic features that the purpose of writing the text to the text. They should approach the text in this context. Text structures in a literary work form the basis of literary work. The writer gives the reader the message, emotion and idea that he wants to use. When criticizing a literary text, the importance of text structures should be taken into account. new product is created by filtering. Here we can give the name of the text of criticism in this study. In this study, the importance of review and criticism of the text structures were mentioned. In this course, it is tried to explain the concepts such as analyzing, analyzing and criticizing a text. The basic elements and point of view which should be considered while trying to analyze and criticize a literary work are tried to be explained.

Anahtar Kelimeler

Text structures, review, review

Kaynakça

• Aktaş,Ş,(1984).Roman Sanatı ve Roman İncelemesine Giriş,Ankara:Birlik.
• Armbruster, B. B., Thomas H. A., & Ostertag, J. (1987). “Does Text Structure/Summarization Instruction Faciliate Learning From Text?” Reading Research Quarterly, 22, 331–346.
• Aytaş,G,(2011).Çağdaş Gelişmeler Işığında Şiir Tahlilleri,Ankara:Akçağ.
• Bartlett, B. J. (1978). Top-level Structure as an Organizational Strategy for Recall of Classroom Text. Unpublished doctoral dissertation. Tempe: Arizona State University.
• Britton, B. K., & Graesser, A. C. (1996). Five Metaphors for Text Understanding. In B. K. Britton AND A. C. Graesser (Eds.)., Models of Understanding Text (pp. 341-352). Mahwan, NJ: Erlbaum.
• Çetişli,İ.1(2004).Metin Tahlillerine Giriş/2 Hikâye-Roman-Tiyatro.Ankara.Akçağ.
• Çetişli,İ.2(2004).Metin Tahlillerine Giriş/2 Hikâye-Roman-Tiyatro.Ankara.Akçağ.
• Dickson, S., Simmons, D. C., & Kameenui, E. J. (1998). “Text Organization: Research Bases”. In D. C. Simmons and E. J. Kameenui (Eds.), What Reading Research Tells Us About Children with Diverse Learning Needs: Bases and Basics (pp. 239–277). Mahwah, NJ: Erlbaum.
• Englert, C. S., & Hiebert, E. H. (1984). “Children’s Developing Awareness of Text Structure in Expository Materials”. Journal of Educational Psychology, 76, 65–74.
• Erden, A. (1996), “Tümceden Metne Yazın Eleştirisi ve Dilbilim Üzerine” Dilbilim Araştırmala- rı, 114-121.
• Erden, A. (1998), Kısa Öykü ve Dilbilimsel Eleştiri, Ankara: Gündoğan yayınları.
• Filizok,R.(2014),Edebî Analiz Nedir?,www.Ege-edebiyat.org(E.T.20.11.2014).
• Gernsbacher, M. A., Varner, K. R., & Faust, M. (1990). “Investigating Differences in Genaral Comprhension Skill.” Journal of Experimental Psychology: Learning, Memory, and Cognition, 16, 439-445.
• Griems, J. E. (1975). The Thread of Discourse. The Hague, The Netherlands: Mouton.
• Kaplan, M. (1981). Şiir Tahlilleri I. İstanbul: Dergâh.
• Kintsch, W., & Vandijk, T. A. (1978). “Toward A Model of Text Comprehension and Produc- tion”. Psychological Review, 85, 363–394.
• Kintsch, W. (1998). Comprehension: A Paradigm for Cognition. New York: Cambridge Univer- sity Press.
• Mann, W. C., & Thompson, S. A. (1986). “Relational Propositions in Discourse”. Discourse Pro- cess, 9, 57-90.
• Meyer, B. J. F. (1975). The Organization of Prose and Its Effects on Memory. Amsterdam: North Holland Pub. Co.
• Meyer, B. J. F., Brandt, D. M., &. Bluth, G. J. (1980). “Use of Top-level Structure in Text: Key for Reading Comprehension of Ninth Grade Students”. Reading Research Quarterly, 16, 72- 103.
• Mayer, R. E., Dyck, J. L., & Cook, L. K. (1984). “Techniques That Help Readers Build Mental Models from Scientific Text: Definitations Pretraining and Signaling”. Journal of Educa- tional Psychology, 76, 1089-1105.
• Meyer, B. J., & Poon, L. W. (2001). “Effects of Structure Strategy Training and Signaling on Re- call of Text”. Journal of Educational Psychology, 93, 141–159.
• Mcgee, L. M. (1982). “Awareness of Text Structure: Effects on Children’s Recall of Expository Text”. Reading Research Quarterly, 17, 581–590.
• Sanders, T. J. M., Spooren, W. P. M., & Noordman, L. G. M. (1992). “Towards a Taxonomy of Coherence Relations”. Discourse Processes, 15, 1-35.
• Vallecorsa, A. L., & Debettencourt, L. U. (1997). “Using a Mapping Procodure to Teach Reading and Writing to Middle”. Education & Treatment of Children, 20, 173-189.
• Wong, B. Y. L., & Wilson, M. (1984). “Investigating Awareness of and Teaching Passage Organi- zing in Learning Disabled Children”. Learning Disability Quarterly, 5, 228–238.