SAĞLIK HİZMETLERİNDE PALYATİF BAKIM, KANSER VE SOSYAL DESTEK: BİR VAKA ÖRNEĞİNDE GÜÇLENDİRME YAKLAŞIMININ UYGULANMASI

Yıl 2019, Sayı: 18, 305 - 320, 01.02.2019

Mehmet Zafer Danış Esin Özhan

Öz

Kanser, dünyada ve ülkemizde insan hayatını tehdit eden kronik hastalıkların başında gelmektedir. Tanı anından itibaren bireyin hayatında birçok değişimi de beraberinde getirmektedir. Medikal tedavideki olumlu gelişmelere paralel olarak kanser tedavi süreci uzamıştır. Değişen toplumsal ve ekonomik hayat ile birlikte sağlık hizmetlerinde planlamalara gidilmektedir. Bu bağlamda kanser vakalarında meydana gelen artış ve uzun süren tedavi süreçlerinde alternatif bir bakım desteğine duyulan ihtiyaç palyatif bakım hizmetini ortaya çıkarmıştır. Batılı ülkelerde yaygın olan palyatif bakım ülkemizde yeni bir alan olmakla beraber hızla gelişmektedir. Bu makalede terminal dönemde olan hastanın ağrı kontrolünü amaçlayan hasta ve yakınlarının yaşam kalitesini korumayı hedefleyen palyatif bakım, kanser ve sosyal destek kavramları üzerinde durulacaktır. Bu makalede amaç; ülkemizde yeni bir bakım anlayışı olan palyatif bakım kavramını açıklamak ve kanserde sosyal desteğin önemine vurgu yapıp güçlendirme yaklaşımı doğrultusunda sosyal hizmet disiplininin palyatif bakımdaki misyonuna dikkat çekmektir.

Anahtar Kelimeler

Palyatif bakım, sosyal destek, sağlık hizmetleri, kanser, güçlendirme.

PALLIATIVE CARE IN HEALTH SERVICES, CANCER AND SOCIAL SUPPORT: IMPLEMENTATION OF EMPOWERMENT APPROACH IN A CASE EXAMPLE

Öz

Cancer is among the leading diseases that threaten human life both in Turkey and in the world. Starting from the diagnosis, the illness brings about radical changes in the life of the individual. The treatment period of cancer has prolonged in parallel with the positive developments in the medical treatment. Along with changing social and economic conditions, health services are also changed and planned accordingly. Within this context, due to the increasing number of cancer cases and the need for an alternative care support in long term treatment processes, palliative care services have emerged. Common in the Western countries, palliative care is a new field in Turkey; however, it has developed rapidly in the recent years. This article focuses on the palliative care which aims to control the pain of the patient and to protect the life qualities of both patient and her/his relatives. The article also focuses on cancer and social support concepts. In this article aims to explain the concept of palliative care, which is a new care understanding in Turkey, it was emphasized the importance of social support in cancer, as well as it was aimed to highlight the mission of social work discipline in the palliative care in accordance with empowerment approach.

Anahtar Kelimeler

Palliative care, social support, health care, cancer, empowerment.

Kaynakça

• Ahmedzai ,S. H. vd. (2004). A New International Framework for Palliative Care. European Jo- urnal of Cancer. 40 (15), 2192-2200.
• Ashman, K. K. ve Hull, G. H. (1999) Understanding Generalist Practice, Chicago, Nelson Hall Publishers.
• Atagün, M. İ. vd., (2011). Kronik Hastalıklarda Bakım Veren Yükü. Psikiyatride Güncel Yakla- şımlar, 3 (3), 513-552.
• Bağ, B. (2012a). Almanya Örneğinde Sağlık Sisteminde Palyatif Bakım Uygulamaları. Türk On- koloji Dergisi, 27 (3), 142-149.
• Bağ, B. (2012b). Hospis ve Hospiste Ölüme Hazırlanma. Akademik Geriatri Dergisi,4 (3),120- 125.
• Baltaş, Z. (2000). Sağlık Psikolojisi: Halk Sağlığında Davranış Bilimleri. Remzi Kitabevi, İstan- bul, 133-165.
• Barker, R. (1999). Social Work Dictionary (3rd Edition),Washington DC: NASW Press.
• Centeno, C., vd. (2007). Facts and Indicators on Palliative Care Development In 52 Countries of the Who European Region: Results of an EAPC Task Force. Palliat Med. 21(6),463-471.
• Cobb, S. (1976). Social Support as a Moderator of Life Stress. Psychosomatic Medicine, 38 (5), 300-314.
• Cowles, L. A. (2003). Social Work in the Health Field - A Care Perspective. New York: Routled- ge.
• Crothers, M. K., Tomter, H. D. ve Garske, J. P. (2005). The Relationships Between Satisfaction with Social Support, Affect Balance, and Hope in Cancer Patients. Journal of Psychoso- cial Oncology, 23 (4), 103- 118.
• Çam, O. ve Babacan Gümüş, A. (2006). Meme Kanserli Kadınlar için Duygusal Destek Odaklı Hemşirelik Girişimleri. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 10 (3), 52-60.
• Çiçek, Z. (2012). Parkinson Hastası Bireye Bakım Verenlerin Algıladıkları Sosyal Destek ile Ba- kım Yükünün İncelenmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversi- tesi İç Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı, İzmir.
• Danış, M. Z. (2007). Sosyal Hizmet Mesleği ve Disiplininde Sosyal Politikanın Yeri ve Önemi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi,18 (2), 51-64.
• Danış, M. Z. ,Karataş, K. ve Şahin, M. C. (2008). Reflections of Neo-Liberal Policies on Health Care Field and Social Work Practies Directed Towards the Empowerment of Person with Chronic Illnes and His/Her Family in the Globazation Process. World Applied Sci- ences Journal, 5 (2),224-235.
• Danış, M. Z. ve Sülü, C. (2016). Modernleşme Sürecinde Aile ve Sosyal Hizmet: Güçlendirme Yaklaşımı Perspektifinden Yapısal Bir Analiz. Tarih Okulu Dergisi, 25 (9), 215-230.
• Dedeli, Ö., Fadıloğlu, Ç. ve Uslu, R. (2008). Kanserli Bireylerin Fonksiyonel Durumları ve Algı- ladıkları Sosyal Desteğin İncelenmesi. Türk Onkoloji Dergisi, 23 (3), 132-139.
• Denney, D. (1998) Social Policy and Social Work, New York, Oxford University Press.
• DSÖ. (2019). Definition of Palliative Care 2002. Erişim adresi http://www.who.int/cancer/palliative/definition/en/ Erişim tarihi:17.01.2019
• Duyan, V. (2003). Hastaların Karşılaştığı Sorunlar ve Çözümleri Odağında Tıbbi Sosyal Hizmet. C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi, 25 (4), 39- 44.
• Faguet, G. B. (2005). The War on Cancer: An Anatomy of Failure, A Blue Print For The Future. Netherlands: Springer.
• House, J. S., Landis, K. R. ve Umberson, D. (1988). Social Relationships and Health. Science, 29 (241), 540-545.
• Hudson, P. ve Paynem, S. (2009).The Future of Family Caregiving: Research, Social Policy and Clinical Practice. (In: Hudson, P., Payne, S., Editors). Family Carers In Palliative Care: A Guide for Health and Social Care Professionals. Oxford: Oxford University Press, 277- 303.
• Işıkhan, V.(2007). Kanser ve Sosyal Destek. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, (18)1, 15-29.
• Işıkhan, V.(2008). Terminal Dönemdeki Kanser Hastalarının Ölüm Yeri Tercihleri. Türk Onkolo- ji Dergisi, (23)1, 34-44.
• Jackson, A., Eve, A., (1999). Hospice and Palliative Care Services In The United Kingdom and Republic of Ireland. Hospice Information Service At St. Christophers, 21-26.
• Kabalak, A. A., Öztürk, H., ve Çağıl, H.(2013).Yaşam Sonu Bakım Organizasyonu; Palyatif Ba- kım. Yoğun Bakım Dergisi, 11 (2), 56-70.
• Kabalak, A. A. (2014).Türkiye’de Palyatif Bakım; Güncel Gelişmeler, Gereksinimler. Anestezi Dergisi, 22(3), 121-123.)
• Kaçmaz, N., Yıldırım, N. ve Özkan, M.(2015). Kanser Hastalarının Yakınları/Bakım Vericileri: Yaşadıkları ve Gereksinimleri. Ege Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Dergisi, 31(2), 98- 112.
• Kaşıkçı, M., Çoban, G., Ünsal, A., Avşar, G.(2009).Üniversite Son Sınıf Öğrencilerinde Aileden ve Arkadaştan Algılanan Sosyal Destek ve Benlik Saygısı. Florence Nightingale Hemşi- relik Dergisi, 17(3),158-165.
• Kaya, A.(2015).Türkiye’de ve Dünya’da Palyatif Bakım. Acıbadem Hemşirelik Dergisi, 82.
• Kıvanç, M. M. (2017).Türkiye’de Palyatif Bakım Hizmetleri. Sağlık Bilimleri ve Meslekleri Der- gisi, 4(2),132-135.
• Kızılcı, S. (1997). Kemoterapi Alan Kanserli Hastalar ve Yakınlarının Yaşam Kalitesi ve Yaşam Kalitesini Etkileyen Faktörler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Yayın- lanmamış Doktora Tezi, Ankara, 3-5.
• Lorenz, K. A. vd.(2008). Evidence for Improving Palliative Care at the End of Life: A Systematic Review. Ann Intern Med, 148 (2), 147-159.
• Mahon, N. E., Yarcheski, A. ve Yarcheski, T. J. (1998). Social Support and Positive Health Practi- ces In Young Adults: Loneliness as a Mediating Variable. Clinical Nursing Research, 7(3), 292-308.
• Mavi, K. (2017). Palyatif Bakım Sürecinde Verilen Hizmetin Hasta Yakınları Tarafından Değer- lendirilmesi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Avrasya Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Sağlık Yönetimi Ana Bilim Dalı, Trabzon, Türkiye.
• McMillan, S. C. ve Small, B. J. (2002). Symptom Distress and Quality of Life in Patients with Cancer Newly Admitted to Hospice Home Care. Oncol Nurs Forum. 29 (10), 1421-1428.
• Meghani, S. H.(2004). A Concept Analysis of Palliative Care in the United States. J.Adv.Nurs. 46 (2), 152-161.
• Özden, S. ve Özcan, E. (2017). Tıbbi Sosyal Hizmet, Ankara,Nobel Yayıncılık.
• Özkan, S. (2011).Kronik Obstrüktif Akciğer Hastalığı’nda Palyatif ve Yaşam Sonu Bakımı. Sel- çuk Tıp Dergisi. 28 (1), 69-74.
• Rice, R.(2006). Home Care Nursing Practice: Concepts and Application. USA, Elsevier Press.
• Rokach, A., Findler, L., Chin, J., Lev, S. ve Kollender, Y. (2012). Cancer Patients, Their Caregi- vers and Coping with Loneliness. Psychology, Health & Medicine, 18 (2), 135- 144.
• Saunders, D. C. (2001). Social Work and Palliative Care-The Early History. British Journal of Social Work 31 (5), 791-799.
• Savcı, A. B. (2006). Kanserli Hastalarda Yaşam Kalitesini ve Sosyal Destek Düzeyini Etkile- yen Faktörler. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi Sağlık Bi- limleri Enstitüsü, Tıp Fakültesi Halk Sağlığı Anabilim Dalı, Erzurum.
• Sepulveda, C., Marlin, A., Yoshida, T., Ulrich, A. (2002). Palliative Care: The World Health Or- ganization’s Global Perspective. J Pain Symptom Manage, 24 (2), 91-96.
• Simkiss, D. (2003). Palliative Care For Children. Journal of Tropical Pediatrics, 49 (6), 324-325.
• Şahin, F. (2001). Sosyal Hizmette Güçler Perspektifi ve Çözüm Odaklı Mülakat. Aile ve Toplum Dergisi, 1 (4), 59-73.
• Şen, S., Aygin, D. ve Sert, H.(2016).Palyatif Onkolojik Tedaviler ve Bakım.Online Türk Sağlık Bilimleri Dergisi, 1(1),21-35.
• Torre, L. A. vd. (2015). Global Cancer Statistics, 2012. Ca Cancer J Clin, 65 (2), 87-108.
• Tuncay, T. (2009). Genç Kanser Hastalarının Hastalık Anlatılarının Güçlendirme Yaklaşımı Te- melinde Analizi. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 20(2), 69-87.
• Tuncay, T. (2010). Kanserle Baş Etmede Destek Grupları. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, 21(1), 59-71.
• Tuncay, T. (2013). Yaşam Sonu Bakımda Sosyal Hizmet Uzmanının Rolleri. Toplum ve Sosyal Hizmet Dergisi, (24)2, 145-153.
• Turgay, G. (2010). Sağlık Personelinin Palyatif Bakıma İlişkin Görüşleri. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Başkent Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Türk Dil Kurumu Sözlüğü (2019). Erişim adresi
• http://tdk.gov.tr/index.php?option=com_karsilik&arama=kelime&guid=TDK.GTS.557053d4d9
• Türkiye İstatistik Kurumu. (2013, Nisan 16 ). Ölüm Nedeni İstatistikleri, 2010, 2011 ve 2012. Erişim Adresi:http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=15847 Erişim tari- hi:17.01.2019.
• Ulstein, I., Wyller, T. B. ve Engedal, K. (2007). High Score on the Relative Stress Scale, a Marker of Possible Psychiatric Disorder in Family Carers of Patients with Dementia. Internatio- nal Journal of Geriatric Psychiatry, 22 (3), 195–202.
• Utlu, G. (2015). Kanser Hastalarında Palyatif Bakım ve Destek Servisinde Narkotik Analjezik Kullanımı. Tıpta Uzmanlık Tezi, İzmir Katip Çelebi Üniversitesi Atatürk Eğitim ve Araştırma Hastanesi Aile Hekimliği Kliniği, İzmir.
• Wells, R., Dywan, J. ve Dumas, J. (2005). Life Satisfaction and Distress In Family Caregivers as Related to Specific Behavioural Changes After Traumatic Brain Injury, Brain Injury 19 (13), 1105–1115.