TÜRK İNANÇ VE SANATINDA GÖK CİSİMLERİ

Yıl 2018, Sayı: 17, 109 - 130, 01.10.2018

Ebru Elpe

Öz

Halk inançları toplumların tarihi, dini, kültürel birikimlerinin tezahürü olarak tanımlanabilir. Toplumların inanç sisteminde birçok varlık etkili olmuştur. Tanrı/Allah olarak dile getirilen yaratıcı güç ile ilişkilendirilen bu varlıkların yaratıcının kutsallığından pay aldıkları düşünülmüştür. Halkın düşünce sistemine göre, yaratıcı güce yakın yerlerde bulunan bu varlıklardan bir grubunu oluşturan gök cisimleri, halk inançlarının oluşumunda önemli yere sahiptir. Başta güneş olmak üzere ay, yıldızlar önemlidir. Bunun yanı sıra “Tanrının gazabı, silahı” olarak adlandırılan yıldırım şimşek, gök gürültüsü, halk üzerinde korkutucu etkileri bünyesinde bulundurmaları sebebiyle saygı duyulan varlıklardır. Bu bildiride, gök cisimlerinin mitolojik unsur olarak halk inançları üzerindeki etkisi, kısaca değerlendirilmeye çalışılmıştır. Bu makaleyi hazırlama esnasında gök cisimleri konusunda , bildiklerini bize aktaran, Trabzon’da görülen uygulamalar ve söylenen sözler ile ilgili verdiği bilgiler ve yardımları için Sedat BURBUT ‘a teşekkür ederim

Anahtar Kelimeler

Halk, İnanç, Gök, Gök cisimleri, Tanrı

THE EFFECT OF THE SKY BODIES IN TURKISH FOLK BELIEFS

Öz

Folk beliefs can be described as the manifestation of the historical, religious, and cultural accumulations of societies. Many entities have been influential in the belief system of the societies. It is thought that these beings, associated with the creative power expressed as God / God, share in the divinity of the creator. According to the system of thought of the people, celestial bodies constituting a group of these entities which are close to creative gentry have important place in the formation of folk beliefs. The moon and stars, especially the sun, are important. Besides, the lightning, which is called "the wrath of God, the weapon of God," is the things that are respected because of the thunder, the thunder, the frightening effects on the people.In this report, the effect of celestial bodies on people's beliefs as a mythological element was tried to be briefly evaluated

Anahtar Kelimeler

People, Faith, Heaven, Heavenly bodies, God

Kaynakça

• Apaydın, Halil. (2012), “ Burçların Dini Tutum ve Davranışlarla İlişkisi”, Dinbilimleri, Aka- demik Araştırma Dergisi, C.II, S. 3, ss: 183-206
• Alptekin Berat, Ali. (2011), Halk Bilimi Araştırmaları, Akçağ Yayınları, Ankara.
• Altun, Erman. (2012), Türk Halk Bilimi, (8.Baskı). Adana: Karahan Kitabevi.
• Bilgin , Azmi. “Gök Tanrısı” Terimi Üzerine” Modern Türklük Araştırmaları Dergisi, C. 2, S. 4.ss: 189-197.
• Borges, Luis, Jose. (2015), Düşsel Varlıklar Kitabı, (Çev. Celal Üster), İletişim Yayınları.
• Çaycı, Ahmet (2002), “ Anadolu Selçuklu Sanatında Gezegen ve Burç Tasvirleri”, Kültür Bakan- lığı Yayınları, Ankara.
• Çetin,Nagihan -Kalafat.Yaşar.” Bodrum Çevresi Örnekleri İle Halk İnançlarında Gökkuşağı İnancının Mitolojik Boyutu”, Kültür Evreni, ss: 25-32, www.kültürevreni.com/19- 25.com.
• Esedova, H. Veli Kızı, “Halılarda Mitoloji” ss: 517- 544, http://www.ayk.gov.tr/wp- content/uploads/2015/01/ESEDOVA-Hatice-Veli-K%C4%B1z%C4%B1-HALILARDA- M%C4%B0TOLOJ%C4%B0.pdf (15-8-2018)
• Eşmeli, İsmail.( 2014), “Dinler Tarihi Açısından Gök Cisimleri ve Tabiatla İlgili İnanış ve Uygu- lamalar ,(Muğla- Yatağan Örneği), Dini Araştırmalar Dergisi, Cilt 17, Sayı 45, ss.195- 208.
• Gömeç, Sadettin. (2011), Şamanizm ve Eski Türk Dini, Berikan Yayınevi, (2.Baskı), Ankara.
• Karakaya, E. “ Menuçihr Camii” TDV İslam Ansiklopedisi, C. 29, s.156
• Kalafat, Yaşar. (2011), Türk Kültürlü Halklarda Orta Asya’dan Orta Doğu’ya İnanç Göçü, Beri- kan Yayınevi, Ankara .
• Kalafat, Yaşar .Azerbaycan - İran- Anadolu- Irak İnanç Hattı, Berikan Yayınevi.
• Kartal, A( 2011),” Anadolu Sahası Türk Folklorunda Gökyüzü Varlıklarının Oluşum Hikayeleri ve Bunlara Bağlı İnanmalar” Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı, Ana Bilim Dalı, Türk Halk Edebiyatı Bilim Dalı, Konya.
• Kuran-ı Kerim ve Yüce Meali (Mütercim: Hacı İnan), Dua Yayıncılık, İstanbul, Mart 2014)
• Koçyiğit, Fazilet. ( 2014), “Amasya Gök Medrese Camii Üzerine Bir Değerlendirme “, Uluslara- rası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 7, S. 35, ss: 423- 431
• Parla Canan. ( 2015), “ Diyarbakır Dağ Kapısısının Figürlü Kabartmaları”, Asos Journal, Aka- demik Sosyal Araştırmalar Dergisi, Yıl, 3, S. 12, ss: 1-18
• Rize Halk Eğitim Müdürlüğü, Rize Kültür Derlemeleri, (2011)Rize Halk Eğitim Müdürlüğü Yayınları , Rize.
• Siimets, Ülo., “The Sun, The Moon And Fırmament İn Chukchi Mythology And On The Rela- tions Of Celestial Bodies And Sacrifice”, /www.folklore.ee/folklore/vol32/siimets.pdf, ss: 129- 156
• Soğukoğlu, Fehmi.(2013), “ Nusayrilik ve Tanrı Algıları” Kelam Araştırmaları, 11: 1. ss: 487- 500)
• Şahhüseyinoğlu, Hasan Nedim. (2000) Anadolu Halk Kültüründe İnanç Motifleri, Ayyıldız Yayınları, Ankara.
• Uzun, Muzaffer,Onar ( Kasım-Aralık 2012), “Anadolu İnançları Bağlamında Türkülerimizde Gök Cisimleri”, Akademik Bakış Dergisi, S.33, ss: 1-21. http://www.akademikbakis.org/eskisite/33/20.pdf. (20-7, 2018)