DEMOKRAT PARTİ DP DÖNEMİNDE TÜRKİYE’DE FINDIK ÜRETİMİ VE TİCARETİ HAKKINDA BİR ARAŞTIRMA 1950-1960

Yıl 2018, Sayı: 17, 228 - 246, 01.10.2018

Nadir Yurtoğlu

Öz

DP’nin yönetime geldiği 14 Mayıs 1950’den 27 Mayıs 1960’a kadar Türkiye’de fındık üretimi ve ticareti ile bunun ekonomiye olan yansımaları, makalenin konusunu meydana getirmektedir. Çalışma, DP Döneminde fındık üretimi ve ticareti 1950-1960 ile sınırlandırılarak tek dönem halinde ele alınmıştır. Bu dönemde fındık üretimi ve ticaretinin ekonomiye olan etkileri sayısal veriler ışığında değerlendirilmiştir. Çalışmanın kaynak materyalini, Başkanlık Cumhuriyet Arşivi Belgeleri, resmi yayınlardan; Türkiye Büyük Millet Meclisi TBMM Zabıt Ceridesi, kanunlar ve tutanak dergileri, Türkiye Cumhuriyeti Resmi Gazetesi, istatistik yıllıkları, İletişim Başkanlığı Ayın Tarihi ve dönemin süreli yayınları arasında bulunan ekonomi ve tarım dergilerinin makaleleri oluşturmaktadır. Konu incelenirken, dönemin Türkiye’si ile dünyanın fındık üretimi alanında yaşanan gelişmeleri ve fındığın ekonomiye temin ettiği destekler göz önüne getirilerek gerekli değerlendirilmeler yapılmıştır. Çalışmada elde edilen sonuç şudur: 14 Mayıs 1950 tarihinde DP’nin iktidara gelmesinin ardından köylü fındıklarının ıslahı için Tarım Bakanlığı bütçesinden her yıl çiftçilere ödenek tahsis edilmiş, örnek fındıklık tesis edenlere de para mükâfatı verilmiştir. Bunun yanı sıra Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı ile Fındık Tarım Satış Kooperatifleri Birliğine her kampanya döneminde fındık alım yetkisi veren çeşitli Kararlar yürürlüğe konulmuştur. Dahası Türk fındığının yurt içi ve yurt dışında hak ettiği gerçek değeri bulması ve sürümünün artırılması amacıyla, basın ve yayın yolu ile tanıtımı yapılarak zararlılarıyla mücadele edilmiştir. Bu suretle üretim ve ihracat artırılarak milli ekonomiye önemli katkılar sağlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Doğu Karadeniz Bölgesi, Fındık Ticareti, Demokrat Parti, İç Fındık, Kabuklu Fındık

A STUDY ON HAZELNUT PRODUCTION AND TRADE IN TURKEY IN THE DEMOCRATIC PARTY DP PERIOD 1950-1960

Öz

This study deals with hazelnut production and trade in Turkey from 14 May 1950, when the Democratic Party DP came to power, to 27 May 1960 and the reflections of this on economy. The study is limited to and addressed in a single period the DP period from 1950 to 1960 with its focus on hazelnut production and trade. The reflections of hazelnut production and trade on the economy have been evaluated based on numeric data. The source materials of the study are Presidency Republic archive documents and official publications such as Grand National Assembly of Turkey TBMM proceedings of memorandum, laws, journals of official reports, Republic of Turkey official gazette, statistical annuals, and articles from Ayın Tarihi journal of Directorate of Communications as well as economy and agriculture magazines of the period. The relevant evaluations have been made considering the developments in the field of hazelnut production in Turkey and worldwide and the contributions made by hazelnut to the economy. The study has found out that after DP came to power on 14 May 1950, an appropriation was allocated to farmers from the budget of the Ministry of Agriculture every year for the improvement of hazelnuts in the villages, and monetary rewards were granted to those who established exemplary hazelnut fields. Also, various Resolutions were adopted to authorize the Ministry of Economy and Trade and Hazelnut Agriculture Sales Cooperatives Union to purchase hazelnut in each campaign period. Moreover, pest control was carried out and hazelnut was promoted through media so that Turkish hazelnut would gain the real value it deserved inside and outside the country and its sale would increase. By this means, hazelnut production and export were raised, and considerable contributions were made to the national economy.

Anahtar Kelimeler

East Black Sea Region, Hazelnut Trade, Democratic Party, Hazelnut Kernel, Unshelled Hazelnut

Kaynakça

• BAŞKANLIK CUMHURİYET ARŞİVİ (BCA)
• BCA, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/126-53-1, Tarih: 05.07.1951.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/126-54-6, Tarih: 20.07.1951
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/126-60-7, Tarih: 09.08.1951.
• _________, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/84-532-10, Tarih: 24.12.1951.
• _________, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/76-480-3, Tarih: 24.01.1952.
• _________, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/84-533-1, Tarih: 18.03.1952.
• _________, Yer Bilgisi: 30-1-0-0/84-533-1, Tarih: 18.03.1952.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/128-34-8, Tarih: 26.04.1952.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/129-54-8, Tarih: 28.07.1952.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/132-48-9, Tarih: 25.06.1953.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/132-59-6, Tarih: 27.07.1953.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/135-46-19, Tarih: 13.05.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/136-60-2, Tarih: 06.07.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/137-86-12, Tarih: 18.10.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/137-92-19, Tarih: 10.11.1954.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/140-71-7, Tarih: 25.07.1955.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/144-68-5, Tarih: 09.08.1956.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/144-74-18, Tarih: 03.09.1956.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/145-120-17, Tarih: 25.03.1957.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/146-39-20, Tarih: 13.08.1957.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/152-18-11, Tarih: 16.04.1959.
• _________, Yer Bilgisi: 30-18-1-2/154-86-20, Tarih: 08.04.1960. II. RESMİ YAYINLAR
• A. Türkiye Büyük Millet Meclisi, Kanunlar Dergisi, Zabıt Ceridesi ve Tutanak Dergisi
• TBMM, Kanunlar Dergisi, Dönem: 6, C. 21, 18.01.1940, s. 169-172.
• _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 7, C. 26, 05.06.1944, s. 599.
• _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 8, C. 32, 08.03.1950, s. 1150.
• _________, Kanunlar Dergisi, Dönem: 9, C. 35, 01.07.1953, s. 738.
• _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 8, Toplantı: 4, C. 24, 54. Birleşim, 23.02.1950, s. 1101.
• _________, Tutanak Dergisi, 1951 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 1, C. 5, 19.02.1951, s. 290.
• _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 2, C. 13, 42. Birleşim, 20.02.1952, s. 397.
• _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 2, C. 13, 49. Birleşim, 27.02.1952, s. 1055.
• _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 44. Birleşim, 16.02.1953, s. 307.
• _________, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Bütçe Kanunu Tasarısı ve Bütçe Komisyonu Raporu, Dö- nem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, S. Sayısı: 108, TBMM, Basımevi, Ankara, 1953, s. 239.
• _________, Tutanak Dergisi, 1953 Yılı Gider Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 16.02.1953, s. 386.
• _________, Tutanak Dergisi, Dönem: 9, Toplantı: 3, C. 20, 54. Birleşim, 26.02.1953, s. 1124.
• _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 45. Birleşim, 18.02.1954, s. 552.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1954 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 9, Toplantı: 4, C. 28, 18.02.1954, s. 398.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1955 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 1, C. 5, 45. 18.02.1955, s. 366.
• _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 1, C. 5, 52. Birleşim, 26.02.1955, s. 823-824.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1956 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dö- nem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 20.02.1956, S. Sayısı: 59, TBMM Matbaası, Ankara, 1956, s. 34.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1956 Yılı Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 2, C. 10, 39. Birleşim, 20.02.1956, s. 386.
• _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 41. Birleşim, 20.02.1957, s. 297.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1957 Yılı Bütçe Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası Dö- nem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 20.02.1957, S. Sayısı: 61, TBMM Matbaası, Ankara, 1957, s. 264-265.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 10, Toplantı: 3, C. 17, 20.02.1957, s. 440.
• _________, Zabıt Ceridesi, Dönem: 11, Toplantı: 1, C. 2, 40. Birleşim, 19.02.1958, s. 193.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 1, C. 2, 19.02.1958, s. 332, 416.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 2, C. 7, 20.02.1959, s. 372.
• _________, Zabıt Ceridesi, 1960 Yılı Muvazene-i Umumiye Kanunu Lâyihası ve Bütçe Encümeni Mazbatası, Dönem: 11, Toplantı: 3, C. 12, 19.02.1960, S. Sayısı: 43, TBMM Matbaası, An- kara, 1960, s. 417.
• _________, Zabıt Ceridesi, Masraf Bütçeleri, Dönem: 11, Toplantı: 3, C. 12, 19.02.1960, s. 366.
• TC. Kurucu Meclis (KM), Tutanak Dergisi, Gider Bütçeleri, 20.02.1961, s. 345. B. Resmi Gazete
• Resmi Gazete, Sayı No: 4417, 26 Ocak 1940.
• _________, Sayı No: 5729, 13 Haziran 1944.
• _________, Sayı No: 7457, 15 Mart 1950.
• _________, Sayı No: 7920, 1 Ekim 1951.
• _________, Sayı No: 8452, 8 Temmuz 1953.
• C. Türkiye Cumhuriyeti Başbakanlık İstatistik Genel Müdürlüğü (İGM), Devlet İstatistik Enstitüsü (DİE) ve Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK) Yayınları
• İGM, Küçük İstatistik Yıllığı 1951, Yayın No: 343, Ankara, 1952, s. 191.
• _________, 1959 İstatistik Yıllığı, Yayın No: 380, Ankara, 1959, s. 220, 361.
• DİE, İstatistik Yıllığı 1960-1962, Yayın No: 460, Ankara, 1962, s. 212.
• _________, 1963 Türkiye İstatistik Yıllığı, Yayın No: 490, Ankara, 1963, s. 200.
• _________, Türkiye İstatistik Yıllığı 1964-1964, Ankara, 1964, s. 222.
• _________, İstatistik Göstergeler 1923-1995, Yayın No: 1883, Ankara, 1996, s. 114.
• _________, İstatistik Göstergeler 1923-2002, Yayın No: 2790, Ankara, 2003, s. 196.
• _________, İstatistik Göstergeler 1923-1998, Yayın No: 2252, Ankara, 2001, s. 200-202.
• TÜİK, İstatistik Göstergeler 1923-2006, Yayın No: 3114, Ankara, 2007, s. 209-211.
• _________, İstatistik Göstergeler 1923-2011, Yayın No: 3890, Ankara, 2012, s. 198-200.
• _________, İstatistik Göstergeler 1923-2012, Yayın No: 4132, Ankara, 2013, s. 182.
• D. Ayın Tarihi (Başbakanlık Basın Yayın Enformasyon Genel Müdürlüğü)
• Ayın Tarihi, Sayı No: 227, Yıl: Ekim 1952, s. 19.
• _________, Sayı No: 242, Yıl: Ocak 1954, s. 37.
• III. SÜRELİ YAYINLAR A. Dergiler
• İktisadi Yürüyüş (1950-1951)
• Tarım Dergisi (1952)
• Türk Ekonomisi (1951)
• Ziraat Dünyası (1954) IV. KİTAPLAR
• Atasagun, Yusuf Saim, TC Ziraat Bankası 1888-1939, C. 1, Kenan Basımevi ve Klişe Fabrikası, İstanbul, 1939.
• Cillov, Haluk, Türkiye Ekonomisi, İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Yayınları, İstanbul, 1965.
• DP, Kalkınan Türkiye, Desen Matbaası, Ankara, 1954.
• Yeni İktidarın Çalışmaları, 22.05.1950-01-08.1951, Demokrat Parti Hizmetinde Bulunduğu Türk Milletine Hesap Veriyor, Güneş Matbaacılık TAO, Ankara, 1951.
• Zeytinoğlu, Erol, Türkiye Ekonomisi, Met/Er Matbaası, İstanbul, 1978. V. MAKALELER
• Ögütçü, Hasan, “Fındık Ziraatımız”, Ziraat Dünyası, S. 48-49, Yıl: Ocak-Şubat 1954, s. 4-5.
• Peker, Kemal, “Fındık”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi”, C. 4, İstanbul, 1949, s. 264-271.
• _________, “Fındıkta Maliyet”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, 1949, s. 273-275.
• _________, “Fındık Kooperatifleri, Tarım Satış Birlikleri”, İktisat ve Ticaret Ansiklopedisi, C. 4, İstanbul, 1949, s. 271-273.
• _________, “Dünya Fındık İstihsali ve Yurdumuzun Mevkii”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 242, Yıl: 11, 31 Ocak 1950, s. 6, 18-19.
• _________, “Fındık Mevzuunda Bir Münakaşa”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 258, Yıl: 11, s. 13, 23.
• _________, “Karadeniz Bölgesinin Fındık İstihsal Durumu”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 261, Yıl: 11, 15 Kasım 1950, s. 17, 20.
• _________, Fındık Yağının Kıymeti”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 262, Yıl: 11, 30 Kasım 1950, s. 7, 22.
• _________, “Dünyada Fındık”, İktisadi Yürüyüş, C. 12, S. 282, Yıl: 12, 31 Ekim 1951, s. 29, 32.
• _________, “4849 Yıllık Bir Mahsul: Fındık”, Tarım Dergisi, C. 1, S. 4, 1 Eylül 1952, s. 79.
• Şener, Ahmet, “Şarki Karadeniz Bölgesinde Mevcut Fındıkların İmar, İhya ve Mahsul Durumu- nu Artırmak İçin Teknik Çareler”, Tarım Dergisi, C. 1, S. 2, Yıl: 1 Nisan 1952, s. 47-48.
• Talas, Cahit, “Türkiye’de İşsizlik”, Türk Ekonomisi, S. 95, Yıl: 9, Mayıs 1951, s. 133.
• “Torquay’da Elde Edilen Tavizler”, Türk Ekonomisi, S. 101, Yıl: 9, Kasım 1951, s. 334-335.
• Üstar M. Faik, “Mahsul Bol Olacak”, İktisadi Yürüyüş, C. 11, S. 242, Yıl: 11, 31 Ocak 1950, s. 20.
• _________, “Pamuk, Tiftik ve Yapağıya Talep Azalmıştır”, İktisadi Yürüyüş, C. 12, S. 267, Yıl: 12, 15 Şubat 1951, s. 18.
• Yılmaz, Salih, “Trabzon’da Fındık Nevileri ve Evsafları”, Ziraat Dünyası, S. 56-57, Yıl: 4, Eylül- Ekim 1954, s. 7-8. VI. TEZLER
• Sağlam, Pınar, Türkiye’deki Tarımsal İşletmelerde Fındık Üretim Teknikleri ve Dünya’daki Benzerleriyle Karşılaştırılması, Haliç Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlan- mamış Yüksek Lisans Tezi, İstanbul, 2012.
• Usta, Resul, Türkiye’nin Fındık İhracatında Pazar ve Mamul Geliştirilmesi Üzerine Bir İncele- me, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yayınlanmamış Doktora Tezi, İs- tanbul, 1998.
• VII. İNTERNET KAYNAKLARI
• “Fındık ve Fındık Ticaretinin Tarihi”, http://www.giresuntb.org.tr/FindikTicaretTarihi, Erişim Tarihi: 09.12.2018.
• https://arastirma.tarimorman.gov.tr/findik/Sayfalar/Detay.aspx?SayfaId=26,ErişimTarihi: 10.12.2018.