EBU’L-MUİN EN-NESEFİNİN TANRI TASAVVURUNDA TEMEL KAVRAMLAR

Yıl 2018, Sayı: 16, 221 - 242, 01.08.2018

Hasan Ocak

Öz

Din dilinin anlamı konusunda tarih boyunca birbirinden farklı görüşler ortaya çıkmıştır. Bu görüşler içerisinde en aşırı olanları, katı antropomorfizm ile sınırsız sembolizmdir. Bunlardan birincisi, dilin dış anlamına sarılır manaya dikkat etmez. Mesela Kur’an “Allah’ın eli onların ellerinin üstündedir.” diyorsa, bundan Allah’ın “eli” nin olduğu anlamını çıkarırlar. Bunlara göre Allah naslarda kendini nasıl ifade ediyorsa aynı o şekildedir. Bu grup Allah’ı insan-biçimci bir surette tanımlamanın yanında ona cismani özellikler de yüklemektedir. Birinci grubun zıttı olan aşırı sembolizme göre ise, din dili esas itibariyle semboliktir, Allah’ın kendisini tanıttığı naslar, insanların O’nu daha kolaylıkla idrak etmesini sağlamak amacıyladır. Yoksa kendisini naslarda tanıttığı gibi değildir. Bunlar bu görüşleriyle Allah’ın tam olarak bilinmekten münezzeh olduğunu anlatmaktadır. Esasında insanlar arasında meydana gelen bu ihtilaf, din dilinin kendisinden kaynaklanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tanrı, Nesefi, Tasavvur, İlahi Sıfatlar, Kelam, Felsefe

MAJOR CONCEPTS IN ABU’L-MU‘IN AL-NASAFI’S CONCEPTION OF GOD

Öz

Many diverse views have been put forward in history as regards the meaning of religion language, the most extreme of which are strict anthropomorphism and non-delimited symbolism. The former attaches itself to the letter, paying no attention whatsoever to the meaning. For example, if the Qur’an says that “God’s hand is above their hands”, they infer from that God’s hand strictly. They hold that God is strictly as He describes Himself in Scripture. This group not only describes God in anthropomorphistic terms but also ascribes to Him some corporeal attributes. In sharp contrast to this group, the symbolists maintain that religious language is principally of symbolic nature, the religious texts in which God describes Himself being intended to help men conceive Him. Otherwise, He in Himself is not as He describes Himself in Scriptures. Hence, they try to establish that God is not susceptible of being known and accessed. In fact, this disagreement among the people stems from the very nature of religious language.

Anahtar Kelimeler

God, Nasafi, Conception, The Divine Attributes, Theology, Philosophy

Kaynakça

• Ahmed b. Hanbel, Tarihsiz Müsned, VI, Müessesetü Kurtuba, Kahire
• Altıntaş, Ramazan, İslam Düşüncesinde İşlevsel Akıl, İstanbul, 2003
• Atay, Hüseyin, Tebsıratü’l-Edille fi Usuli’d-Din, “mukaddime”, I, Ankara, 2004
• Beyhaki, Ebi Bekr Ahmed b. Hüseyn b. Ali, el-Esma ve’s-Sıfat, II, Beyrut, 1994
• Buhari, Ebu Abdullah Muhammed b. İsmail, el-Camiu’s-Sahih, I-VIII, İstanbul, 1979
• Cürcani, Seyyid Şerif, Tarifat, (Arapça-Türkçe terimler sözlüğü, terc. Arif Erkam), İstanbul, 1998
• Cüveyni, Ebu’l Meâli İmamü’l-Haremeyn, Eş- Şamil fi Usûli’d-Dîn, Beyrut, 1998
• Çelebi, İlyas, “isim-müsemma”, DİA, XXII, İstanbul, 2000
• ………..İmam-ı A’zam Ebu Hanife’nin İtikadi Görüşleri, İstanbul, 2000
• Eş’ari, Ebu’l Hasan Ali, Makâlâtü’l-İslamiyyîn ve İhtilâfü’l-Müsallîn, (Tah. Muhammed Muh- yiddin Abdü’l-Hamid) , I-II, Beyrut, 1993
• ………. el-İbane an Usuli’d-Diyane, Şam, 1990
• İbn Manzur, Ebu’l-Fadl Cemaleddin, Lisanü’l-Arab, XV, Beyrut, 1990
• İbn-İ Teymiyye, Takiyyuddin Ahmed, İhlas ve Tevhid, Çev. Abdi Keskinsoy, İstanbul, 2001
• Karlığa, Bekir, “cisim” , DİA, VIII, İstanbul, 1993
• Kutlu, Sönmez, “Kerrâmiyye” , DİA, XXV, Ankara, 2002
• Macit, Nadim, Kur’an’ın İnsan-Biçimci Dili, İstanbul, 1996
• Mâtürîdî, Ebu Mansur Muhammed b. Muhammed, Kitabu’t-Tevhid, (tahk. Bekir Topaloğlu, Muhammed Aruçi), Ankara2005
• …………..Te’vilatü Ehl-i Sünne, (tahk. Fatıma Yusuf Hıyemi) , V, Beyrut, 2004
• Müslim, Ebu’l-Huseyn Müslim b. El-Haccac b. Müslim el-Kuşeyri, el-Cami’u’s-Sahih, İstanbul, 1992
• Nesefi, Ebü’l-Mu’in Meymun b. Muhammed b. Mekhul, Tebsıratü’l-Edille fi Usuli’d-Din (tahk.Hüseyin ATAY), I-II, Ankara, 2004
• …………et-Temhid fi Usuli’d-Din, (tahk. Abdülhay Kabil), Kahire, 1987
• …………Bahru’l-Kelam, (tahk. Dr. Veliyüddin Muhammed Salih) , Şam, 2000
• …………Kitabü’t-Temhid li Kavaid-i’t-Tevhid, (tahk. Ceybullah Hasen Ahmed), Kahire, 1986
• Pezdevi, Ebu’l Yusr Sadru’l İslam Muhammed b. Muhammed.
• ………….Ehl-i Sünnet Akaidi, (terc. Şerafeddin Gölcük), İstanbul, 1994
• Özler, Mevlüt, İslam Düşüncesinde Tevhid, İstanbul, 1995
• Razi, Ebu Bekr Abdulkadir, Muhtaru’s-Sıhah, Beyrut, 1988
• Sabuni, Ebu Muhammed Nureddin Ahmed b. Mahmud Nureddin, el-Bidaye fi Usûli’d-Din, (Maturidiyye Akaidi,, terc. Bekir Topaloğlu), Ankara, 1997
• ………… el Bidaye fi Usuli’d-Din ve Lüm’atü’l-İ’tikad , (tahk. Bekir Topaloğlu) , Şam, 1979
• Şehristani, Ebu’l-Feth Muhammed b. Abdilkerim b. Ebi Bekr Ahmed, el-Milel ve’n-Nihal, II, Beyrut, 1994
• Topaloğlu, Bekir, Kelam İlmi Giriş, İstanbul, 1996
• …………….“Allah”, DİA, II, İstanbul, 1989
• Üzüm, İlyas, “mücessime” , DİA, XXXI, İstanbul, 2006
• Wolfson, H. Austryn, Kelam Felsefeleri, (terc. Kasım Turhan) , İstanbul, 2001
• Zebidi, Seyyid Muhammed Murteza, Tâcü’l-Arûs min Cevâhiri’l-Kâmus, I-X, Mısır, 1306