KARAMAN BEYLERBEYLİĞİ KONAR-GÖÇERLERİNDE YAYLAK- KIŞLAK HAYAT

Yıl 2018, Sayı: 15, 60 - 78, 01.06.2018

Ayşe Gül Hüseyniklioğlu

Öz

Osmanlı Devleti’ndeki göçebe grupların hayat tarzının en belirgin özelliği, hayvanlarıyla beraber yaptıkları mevsimsel yolculuktur. Bu hayat tarzıyla göçebeler, yerleşik halktan ayrılırdı. Yapılan göçün amacı hayvanları otlatmaktı. Bu nedenle yaylak – kışlak adı verilen mekânlar arası bir göç gerçekleştirirlerdi. Bu iki mekân arasındaki göç olayı coğrafyaya göre farklılık arz ederdi. Karaman Beylerbeyliği coğrafyasında bu göç bazen dört aşamada gerçekleşirdi. Bu aşamalar yaylak, kışlak ile yazlak ve güzlek adı verilen ara dönemlerden oluşmaktaydı. Karaman konar-göçerlerine bu yaylak ve kışlak mekânları genellikle yurt olarak kaydedilmiştir. Dolayısıyla yaylak ve kışlak mekânlarıyla alakalı olarak konar-göçerlerin birbirleriyle çatışma yaşaması engellenmiş olmalıdır. Bu bölgede konar-göçerlerin bazıları yerleşik yaşama daha yakın bir göçebelik benimsemişlerdir. Hayvancılığın dışında ziraat yapan bu grupların sahip olduğu mezralar da bulunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı Devleti, Karaman beylerbeyliği, konar-göçer, yaylak, kışlak.

KIŞLAK- YAYLAK PLACES LIFE STYLE IN KARAMAN PROVINCE’S NOMADS

Öz

The most distinctive feature of the lifestyle of nomadic groups in the Ottoman State was seasonal journey with their animals. By this way of life, the nomads would be separated from the inhabitants. The purpose of the migration was to graze the animals. For this reason, they would migrated between the places called the yaylak-kişlak. The migration between these two places was different in terms of geography. This migration in Karaman Province’s geography sometimes took place in four stages. These stages were called yazlak-güzlek as interregnum periods and yaylak-kişlak as main periods. These yaylak and kişlak places were usually registered as a country to Karaman nomadics. Therefore, it had to be avoided the conflicts among nomads about the yaylak and kişlak places. Some of the migrants in this region adopted a nomadism closer to a permanent settlement. These nomadic groups who were interested not only in stockbreeding but also agriculture had some fields as well.

Anahtar Kelimeler

Ottoman State, Karaman province, nomads, kişlak, yaylak.

Kaynakça

• I. Arşiv Kaynakları
• Başbakanlık Devlet Arşivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (BOA)
• Tapu Tahrir Defterleri (TD): No: 32, 33, 40, 63, 83, 387, 455, 1061.
• Maliyeden Müdevver Defterler (MAD): No: 20.
• II. Yayınlanmış Arşiv Kaynakları
• Numaralı Muhâsebe-i Vilâyet-i Karaman ve Rûm Defteri 937 / 1530,1. Konya, Beyşehri, Akşehir, Larende, Aksaray, Niğde, Kayseriyye ve İç-il Livâları-Dizin ve Tıpkıbasım-, (Yayına Hazırlayanlar: Ahmet Özkılınç, Ali Çoşkun, Gülşen Ergün, Mustafa Karazey- bek, Abdullah Sivridağ, Murat Yüzbaşıoğlu), BOA Daire Başkanlığı, Ankara 1996.
• Akgündüz, Ahmet, Osmanlı Kanûnnâmeleri ve Hukuki Tahlilleri, C. 1-8, İstanbul 1990–1994.
• İnalcık, Halil, Hicri 835 Tarihli Sûret-i Defter-i Sancak-i Arvanid, Ankara 1987.
• III. Araştırma Ve İnceleme Eserleri
• Alagöz, Cemal Arif, Anadolu’da Yaylacılık, Ankara 1938.
• -----------------------, “Türkiye’de Yaylacılık Araştırmaları”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğraf- yası Araştırma ve Uygulama Merkezi Türkiye Coğrafya Dergisi, Ankara 1993, s. 1-51.
• Alkan, Ahmet, “Toroslarda Yayla Yerleşmeleri”, Türk Halk Mimarisi Sempozyumu Bildirileri, Ankara 1991, 1–15.
• Bazin, Marcel, “Orta Toros Yörüklerinden Sarıkeçili Aşireti”, (Çeviren: Hamdi Kara), Ankara Üniversitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 3, Ankara 1995, s. 323–350.
• Bilgili, Ali Sinan, Osmanlı Döneminde Tarsus Sancağı ve Tarsus Türkmenleri, Ankara 2001.
• Çelik, Şenol, XVI. Yüzyılda İçel Yörükleri Hakkında Bazı Değerlendirmeler”, Anadolu’da ve Rumeli’de Yörükler ve Türkmenler Sempozyumu Bildirileri, Ankara 2000, s. 83–101.
• Davutluoğlu, İbrahim, “Güneyde Folklor Araştırması: Çukurova’da Bozdoğan Yörük Aşireti”, Erciyes, S. 93, Kayseri, 1985, s. 6–8.
• Develioğlu, Ferit, Osmanlıca-Türkçe Ansiklopedik Lûgat, Ankara 1990.
• Doğan, M. Cihangir-Doğan, M. Sait, Yörüklerin Sosyal ve Külürel Hayatı (Antalya Örneği), İstanbul 2005.
• Dulkadir, Hilmi, İçel’de Son Yörükler Sarı Keçililer, Mersin 1997.
• Emecen, M. Feridun, “Osmanlılar’da Yerleşik Hayat Şehirliler ve Köylüler”, Osmanlı, C. 4, An- kara 1999, s. 91–97.
• Emiroğlu, Mecdi, “Bolu’da Geçici Bir Yerleşme Tipi “Güzle”, Ankara Üniversitesi Coğrafya Araştırmaları Dergisi, S. 8, Ankara 1977, s. 97–120.
• Erdoğru, Mehmet Akif, Osmanlı Yönetiminde Beyşehir Sancağı (1522–1584), İstanbul 2006.
• Eröz, Mehmet, “Türk Köy Sosyolojisi Meseleleri ve Yörük-Türkmen Köyleri”, 1965–1966 Ders Yılı Sosyoloji Konferansları, İstanbul 1966, s. 119–154.
• -----------------------, Yörükler, İstanbul 1991.
• Faroqhi, Suraiya, Osmanlı Şehirleri ve Kırsal Hayatı, (Çeviren: Emine Sonnur Özcan), Ankara 2006.
• Göyünç, Nejat, XVI. Yüzyılda Mardin Sancağı, Ankara 1991.
• Gümüştepe, A. Ferzan “Konya Ovası’nda Kır Yerleşmeleri ve Yayla Yaşamı”, Türk Coğrafya Dergisi, S. 29, İstanbul 1994, s.243-256.
• Gündüz, Tufan, “Kayseri’de Mezraaların Köye Dönüşmesinde Konar–Göçer Aşiretlerin Rolü”, II. Kayseri ve Yöresi Tarih Sempozyumu Bildirileri (16–17 Nisan 1998), Kayseri 1998, s. 183- 192.
• -----------------------, Anadolu’da Türkmen Aşiretleri: Boz-ulus Türkmenleri, 1540–1640, Ankara 1997.
• Hutteroth, Wolf-Dieter, “İç Anadolu’da Sosyal Yapının Arazi Bölünmesi ve İskân Üzerindeki Etkileri”, Türkiye Coğrafi ve Sosyal Araştırmalar, (Hazırlayan: Erol Tümertekin, F. Mansur, Peter Benedict), İstanbul 1971, s. 55–86.
• -----------------------, Türkie, Darmstads 1982.
• Hüseyniklioğlu, Ayşegül, Karaman Beylerbeyliği’nde Konar-Göçer Nüfus (1500-1522), Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Elazığ 2008.
• İnalcık, Halil, “The Yürüks: Their Origins, Expansion and Economic Role”, The Middle East and The Balkans Under The Ottoman Empire Essays on Economy and Society, Bloo- mington 1993, s. 97–136.
• Karadeniz, Hasan Basri, Atçeken Oymakları (1500–1642), Erciyes Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Basılmamış Doktora Tezi, Kayseri 1995.
• Konyalı, İbrahim Hakkı, Âbideleri ve Kitabeleri ile Niğde Aksaray Tarihi, C. I, İstanbul 1974.
• Kum, Naci, “Teke (Antalya) Yörükleri Hakkında Notlar”, Türk Tarih, Arkeologya ve Etnograf- ya Dergisi, S. IV, İstanbul 1940, s. 213–224.
• Oğuz, Zeki, Toprak ve Gelenek Konya Dağ Köyleri, Konya 2005.
• Ögel, Bahaaddin, Türk Kültür Tarihine Giriş I,Ankara 1978.
• Seyirci, Musa, Batı Akdeniz Bölgesi Yörükleri, İstanbul 2000.
• Somuncu, Mehmet, Aladağlar-Yaylacılık ve Dağ Göçebeliği Konusunda Bir Araştırma, Ankara 2005.
• Söylemez, Faruk, Osmanlı Devletinde Aşiret Yönetimi-Rişvan Aşireti Örneği-, İstanbul 2007.
• Şemseddin Sami, Kamus-ı Türkî, İstanbul 1992.
• Tunçdilek, Necdet, “Türkiye’de Yaylalar ve Yaylacılık”, İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitü- sü Dergisi, C. 7, S. 14, İstanbul 1964, s.15-28.
• -----------------------, “Kır Yerleşmeleri; Köy-Altı Şekilleri”, Türkiye Coğrafi ve Sosyal Araştırma- lar, (Hazırlayan: Erol Tümertekin, F. Mansur, Peter Benedict), İstanbul 1971, s. 17–54.
• Tunçel, Harun, “Mezraa Kavramı ve Türkiye’de Mezraalar”, Ankara Üniversitesi Türkiye Coğ- rafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 5, Ankara 1996, s. 73–98.
• Üçeçam, Döndü, Toroslar’da Yaylalar ve Yaylacılık, Fırat Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitü- sü, Coğrafya Anabilim Dalı Basılmamış Yüksek Lisans Semineri, Elazığ 2000.
• Yalman, Ali Rıza, Cenup’ta Türkmen Oymakları I-II, (Hazırlayan: Sabahat Emir), Ankara 1977.
• Yörük, Doğan, XVI. Yüzyılda Aksaray Sancağı (1500–1584), Konya 2005.