BİZANS EĞİTİM MÜESSSESELERİNİN OSMANLI EĞİTİM MÜESSESELERİNE TESİRİ

Yıl 2018, Sayı: 14, 94 - 114, 01.04.2018

İbrahim Caner Türk

Öz

Geleneksel tarihçiler, Bizans İmparatorluğu’nun Osmanlı İmparatorluğu’nun askeri fethiyle yıkıldığı zaman, uygarlığıyla birlikte yok olduğunu iddia etmişlerdir. Onlara göre, politik olarak tasfiye edilmesi, uygarlığının yok olmasını da gerektirmişti. Bu çalışmada, Bizans’ın ölümünün, uygarlığının ölümü anlamına gelmediği eğitim sistemi baz alınarak gösterilmeye çalışılmıştır. Bizans’ta ve İslam âleminde temel öğretim, genel şartlar ve prensipler bakımından birbirlerine çok yakındı. Her iki taraf da insan yetiştirme modelinde, yerinde, yaşında özdeşim göstermekteydi. Mabetlerle eğitim iç içeydi. Öğretmenlerin statüsü birbirine yakındı. Müfredat programları, öğretim metotları aynı idi. Ortaöğretim tamamen, yükseköğretim müfredat programları açısından benzemekteydi. Enderun, Magnatura’nın izlerini taşımaktaydı. Gerek Bizans’ta gerekse Osmanlıda kız eğitiminde, üst tabaka daha şanslı olmakla birlikte yaygın bir kural olarak kızlar erkekler kadar iyi eğitim görmezdi. Manastırlar gibi takkeler de halka hitap eden eğitim kurumlarıydı. Kaligrafi Bizans’ta olduğu gibi Osmanlıda da muteber bir aktiviteydi. Bu durum Osmanlıların Bizans eğitim sisteminden etkilendiğini göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Bizans İmparatorluğu, Osmanlı İmparatorluğu, Eğitim, Eğitim Kurumları.

THE EFFECTS OF BYZANTINE EDUCATIONAL INSTITUTIONS ON OTTOMAN EDUCATIONAL INSTITUTIONS

Öz

In this study, it is tried to indicate by depending upon the education system that the death of Byzantine doesn’t mean the death of its civilization. The basic education both in the Byzantium and the Islamic world was very close to each other in terms of general conditions and principles. Both sides showed resemblance in the meaning of the raising, place, and age of human. Sanctuaries and education were concentric. The statutes of teachers were similar to each other. Curriculum programs and teaching methods were the same. While secondary education entirely resembled, higher education resembled in terms of curriculum programs. The Enderun carried the traces of Magnatura. Though the upper classes were luckier in girls’ education both in Byzantine and Ottoman, girls didn’t have a good education like boys as a general rule. Dervish lodges as well as the monasteries were popular educational institutions. Calligraphy was a notable activity in Ottoman, just in Byzantine. This case shows that the Ottomans was affected by the education system of the Byzantium.

Anahtar Kelimeler

Byzantine Empire, Ottoman Empire, Education, Educational Institutions

Kaynakça

• Adıvar, Adnan, Osmanlı Türklerinde İlim, İstanbul, 1991.
• Ahmed Cevdet Paşa, Tarih-i Cevdet, Dersaadet, 1301 (1881).
• Akgündüz, Murat, Osmanlı Medreseleri, İstanbul, 2004.
• Anna Komnena, Alexıad Anadolu’da ve Balkan Yarımadası’nda İmparator Alexios Komnenos Dönemi’nin Tarihi Malazgirt’in Sonrası, Çeviren: Bilge Umar, İstanbul, 1996, s. 502
• Avcı, Casim, İslam Bizans İlişkileri, İstanbul, 2003.
• Akkutay, Ülker, Enderun Mektebi, Ankara, 1984.
• Akyüz, Yahya, “Osmanlıda Kadın Öğretmenli Ev Sıbyan Mektepleri”, Ankara Üniversitesi Os- manlı Tarihi Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, S. 15(Ayrı basım), Ankara, 2004.
• Akyüz, Yahya, Türk Eğitim Tarihi(Başlangıçtan 1993’e), İstanbul, 1993.
• Baykal, İsmail Hakkı, Enderun Mektebi Tarihi, İstanbul, 1953.
• Belge, Murat, “Obadan Kubbeye: Tarih Yazımında Bir Ekol”, Cogito Bizans, Sayı 17, Yıl 1999.
• Ergün, a.g.m. , s.740.
• Browning, Robert, Bizans Toplumunda Okuryazarlık Üzerine Bir Kez Daha Düşünmek, Cogito Bizans, Sayı 17, Yıl 1999, s. 215.
• Burhanuddin Ez-Zernuci, Talimü’l Müteallim-İslamda Eğitim-Öğretim Metodu, Tercüme: Veh- bi Yavuz, Bursa.
• Cameron, Averil, Bizanslılar, Çev. Özkan Akpınar, İstanbul, 2015.
• Aksoy, Özgönül, Osmanlı Devri Sıbyan Mektepleri Üzerine Bir İnceleme, İstanbul, 1968.
• Can, Sevim, Osmanlı Anadolu’sunda Kadın(16. Yüzyıl), Basılmamış Doktora Tezi, Ankara Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 2004.
• Can, Sevim “Osmanlı Toplumunda Kadın”, Diyanet Aylık Dergisi, Şubat 1999, Sayı. 98.
• Dağ, Mehmet- Öymen, H. Raşit, İslam Eğitim Tarihi, Ankara, 1974.
• Ergin, Osman, Türk Maarif Tarihi, İstanbul, 1977.
• Ergün, Mustafa, “Medreseden Mektebe Osmanlı Eğitim Sistemindeki Değişme”, Yeni Türkiye, 32, 2000.
• Gelişli, Yücel, “Osmanlı İlköğretim Kurumlarından Sıbyan Mektepleri(Kuruluşu, Gelişimi ve Dönüşümü)”, Türkler, c. 15, Ankara, 2002.
• Gibb, Sir Hamilton and BOWEN Harold, İslamic Society and the West, London, Oxford Univer- sity Press, 1950.
• İbn-İ Mace, “Mukaddime 17”, Kütüb-i Sitte,(Hazırlayan: İbrahim Canan), C. 11, İstanbul.
• İnalcık, Halil Devlet-i Aliyye Osmanlı İmparatorluğu Üzerine Araştırmalar-I Klasik Dö- nem(1302-1606), İstanbul, 2009.
• Koçer, Hasan Ali, “Türkiye’de Kadın Eğitimi”, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, c. V/2, Ankara, 1972.
• Kodaman, Bayram, II. Abdülhamit Devri Eğitim Sistemi, Ankara, 1991.
• Köprülü, Fuat, Bizans Müesseselerinin Osmanlı Müesseselerine Tesiri, İstanbul, 2004. Kur’an, Alak/1-5.
• Kütükoğlu, Mübahat, 20. Asra Erişen İstanbul Medreseleri, Ankara, 2000.
• Levtchenko, M.V. , Bizans Tarihi, İstanbul, 2007.
• Mahmut Cevat, Maarif-i Umumiye Nezareti Tarihçe-i Teşkilât ve İcraatı, İstanbul, 1338(1922).
• Mango, Cyrıl, Bizans Yeni Roma İmparatorluğu, Çev. Gül Çağalı Güven, İstanbul, 2007.
• Miller, Bernette, The Palace School of the Mohammed the Congueror, Cambridge, Harvard University Press, 1941.
• Nicol, Donald M. Bizans’ın Soylu Kadınları on Portre, 1250-1500, Çev. Özden Arıkan, İstanbul, 2009.
• Ranke, Leopold Von, Dıe Osmanen und Dıe Spanıche Monarchie Im 16. Und 17. Jahrhunderti Viertei erweiterte Auflage des Werkes: “Fürsten und Völker von Südeurope” (1827), Band I.
• Sakaoğlu, Necdet, Osmanlı Eğitim Tarihi, İstanbul, 1993.
• Şanal, Mustafa, “Osmanlı Devleti’nde Medreselerde Ders Programları, Öğretim Metodu, Ölçme ve Değerlendirme, Öğretimde İhtisaslaşma Bakımından Genel Bakış”, Erciyes Üniversi- tesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Sayı 14, Kayseri.
• Talbot, Alice Mary, “An Introduction to Byzantine Monasticism”(Bizans Manastır Sistemine Giriş), Illinois Classical Studies, XX, 2, Güz, 1987, s. 229-241, Cogito Bizans, Sayı. 7, Yıl 1999.
• Talbot Rice, Tamara, Bizans’ta Günlük Yaşam Bizans’ın Mücevheri Konstantinopolis, İstanbul, Tarihsiz.
• Tokalak, İsmail, Bizans-Osmanlı Sentezi Bizans Kültür ve Kurumlarının Osmanlı Üzerindeki Etkisi, İstanbul, 2006.
• Unat, Faik Reşit, Türkiye Eğitim Sisteminin Gelişmesine Tarihi Bir Bakış, Ankara, 1964.
• Uzunçarşılı, İsmail Hakkı, Osmanlı Devleti’nin İlmiye Teşkilatı, Ankara, 1988.
• Vryonis, Speros, Haritada Bizans’ı Aramak Bir Dünya Uygarlığı: Bizans, Cogito, Bizans, Sayı:17, Yıl 1999, s.38.