ŞABÂN-I SİVRİHİSÂRÎ’NİN KIYÂFET-NÂMESİNDE ARİSTO ESTETİĞİNİN YANSIMALARI

Yıl 2018, Sayı: 14, 258 - 272, 01.04.2018

Kenan Bozkurt

Öz

İlm-i firâsetin bir kolu olan ilm-i kıyâfet fizyonomi , insanların beden uzuvlarından hareketle kişilerin özellikleri hakkında bilgi veren ilimdir. Aristo, “De Natura Animalium” isimli çalışmasında beden ve yüz yapısı ile insanın karakter özellikleri arasında bağlantı kurarak kişileri tanımaya çalışır. Aristo’ya göre, insanın beden ve yüz yapısının belli bir hayvana benzemesi, onun karakter özelliklerini ortaya koymaktadır. İslam âleminde bu tarzda eserler kaleme alma, tercüme faaliyetleriyle beraber hız kazanmış; kıyâfet-nâme adı altında Arapça, Farsça ve Türkçe çok sayıda eser yazılmıştır. Aristo’nun insana dair ele aldığı tüm hususları, kıyâfet-nâme yazarları da ele almıştır. Bu ilim, her ne kadar beden yapısı ve kişilik arasındaki ilişkileri ele alsa da güzellik hususu söz konusu olduğunda mutlak bir estetik kıstas üzerinden hareket edildiği görülmektedir. Özellikle kıyâfet-nâmenin “mutedil insan” bahsinde Aristo estetiğinin içkin güzellik için belirlediği kıstasların Sivrihisârî tarafından da mutedil güzellik için kullanıldığını görmekteyiz. Bu çalışmamızda Aristo estetiğinden hareketle Şabân-ı Sivrihisârî’nin Kıyâfet-nâmesi’nde Aristo estetiğinin etkilerini irdelemeye çalışacağız.

Anahtar Kelimeler

Aristo, Şabân-ı Sivrihisârî, Estetik, Kıyâfet-nâme, Mutedil Güzellik.

REFLECTIONS OF ARISTO’S AESTHETIC IN THE KIYAFET-NAME OF SHABAN SIVRIHISARI

Öz

Ilm-i kıyafet physiognomy is a sub-branch of ilm-i firaset, gives information about the characteristics of people with reference to limbs. Aristo attempts to identify people by linking body and facial structure with human character traits in his work entitled “De Natura Animalium”. According to Aristotle, that a person's body and facial structure resembles a particular animal reveals its character traits. In the Islamic world, this kind of works has gained momentum along with translation activities. Various kinds of works in Arabic, Persian and Turkish have been written under the name of Ilm-i kıyafet. Especially, we can see that the criterion determined by Aristotle aesthetic for beauty is used for moderate beauty by Sivrihisârî. In this work, we will try to examine the effects of the Aristotelian aesthetics in Shaban-i Sivrihisari's Kiyafat-nâme.

Anahtar Kelimeler

Aristo, Shabân-ı Sivrihisari, Aesthetics, Kiyafat-name, Moderate Beauty.

Kaynakça

• Aristo (2012), Metafizik (çev. Ahmet Arslan), (3. Baskı), Sosyal Yayınları, İstanbul.
• Aristo (2008), Poetika (çev. Yılmaz Onay), (1. Baskı), Mitos-Boyut Yayınları, İstanbul.
• Ayvazoğlu, Beşir (1989), İslam Estetiği ve İnsan, (1. Baskı), Çağ Yayınları, İstanbul.
• Bozkurt, Kenan (2008), Kıyâfet İlmi Türk Edebiyatında Kıyâfet-nâmeler ve Şa’ban-ı Sivri- hisârî’nin Kıyâfet-nâmesi (Transkripsiyonlu Metin-İnceleme), Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, DÜSBE, Diyarbakır.
• Bozkurt, Nejat (2013), Satat ve Estetik Kuramları (10. Baskı), Sentez Yayıncılık, Ankara.
• Bozkurt, Ömer (2015), “Etiğin Fizyonomik Temellerine Bir Giriş” ADAM AKADEMİ, Cilt 5/2 2015:27-46.
• Çelebioğlu, Amil (1998), “Kıyâfet İlmi Akşemseddinzâde Hamdullah Hamdî ile İbrahim Hak- kı’nın Kıyâfetnâmeleri” Eski Türk Edebiyatı Araştırmaları, MEB Yayınları, Ankara.
• Farouki, Nayla (2009), İdea Nedir (çev. Atakan Altınörs), (1. Baskı) Say Yayınları, İstanbul.
• Gemuhluoğlu, Zeynep (2011), Sanat ve Felsefe İlişkisinde Güzelin Güncelliği, https://www.bisav.org.tr/ userfiles/yayinlar/SAM_NOTLAR_28_(5).pdf.
• Komisyon (2005) TDK Türkçe Sözlük (10. Baskı), TDK Yayınları, Ankara.
• Mengi, Mine (1977), “Kıyâfetnâmeler Üzerine”, TDAY-Belleten, TDK Yayınları, Ankara.
• Mustafa Bin Bâlî, (2014), Risâle-i Kıyâset-i Firâset (haz. Ramazan Sarıçiçek), (1. Baskı), Büyü- yen Ay Yayınları, İstanbul.
• Yetkin, Suut Kemal (2007) Estetik Doktrinler (1. Baskı), Palme Yayıncılık, Ankara.
• Ziss, Avner (2011), Estetik (Çev. Yakup Şahan), (2. Baskı), Hayalbaz Kitap, İstanbul.