FİNLANDİYA İLE SOVYETLER BİRLİĞİ ARASINDA YAŞANAN KIŞ SAVAŞI’NA VE DEVAM SAVAŞI’NA TATAR TÜRKLERİNİN KATILIMI

Yıl 2017, Sayı: 11, 158 - 172, 01.10.2017

Gülzar İsmayil

Öz

Avrupa’nın kuzeyinde yer alan Finlandiya’da yaşayan azınlık halklardan birini Tatar Türkleri oluşturmaktadır. Türk-Tatar toplumunun Finlandiya’daki kökeni 1860’larda Rusya’nın İdil Volga -Ural bölgesinden gelen tacirlere dayanmaktadır. Rusya’da 1917 yılında Ekim Devrimi’nden sonra yaşanan olumsuzluklar ve sınırların kapanması Türk-Tatarların vatanlarına geri dönmelerini imkânsız hale getirmiştir. Finlandiya’nın Rusya’dan ayrılarak bağımsızlığını kazanması üzerine Türk-Tatarlar Finlandiya vatandaşlığını kabul etmekle bir İslâm cemaati gibi resmi olarak Fin hükümeti tarafından tanınmışlardır. Finlandiya Rusya’dan bağımsızlığını almak konusunda başarılı olsa da, zaman-zaman Rusya İmparatorluğu’nun varisi olan Sovyetler Birliği ile sorunlar yaşamaya devam etmiştir. Finlandiya’yı kendilerine vatan seçen Tatar Türkleri de Sovyetler Birliği’nin Finlandiya’ya karşı 30 Kasım 1939’da başlattığı Kış Savaşı’nda ve 1941-1944 yıllarında yaşanan Devam Savaşı’nda kahramanca savaşmışlardır. 150 yılı aşkın bir süredir Finlandiya’da yaşayan Tatar Türkleri ülke toplumu ile bütünleşme konusunda çok başarılı olmuşlardır. Çalışmada Tatar Türklerinin 1939 yılında Finlandiya-SSCB arasında yaşanan Kış Savaşı’na ve 1941-1944 yıllarında yaşanan Devam Savaşı’na katılımı ve Finlandiya toplumu ile başarılı bir şekilde bütünleşme sağlamaları konusu araştırılacaktır.

Anahtar Kelimeler

Finlandiya, SSCB, Tatar Türkleri, Kış Savaşı

PARTICIPATION OF THE TURKISH TATARS IN THE WINTER WAR AND IN THE ONGOING WAR BETWEEN FINLAND AND THE SOVIET UNION

Öz

One of the minority peoples living in Finland are Tatar Turks. The origin of the Turkic-Tatar society in Finland is based on the merchants from the Idil Volga -Ural region of Russia, who has come in 1860s. After the October Revolution in 1917, the events which have been taken place and the closing of the borders made impossible for the Turks returning to their homeland. When Finland gained its independence from Russia, the Turkic Tatars became Finnish citizens and legally recognized by the Finnish government as an Islamic community. Although Finland has succeeded in getting its independence from Russia, but it has continued to have problems with the Soviet Union, the inheritor of the Russian Empire from time to time. The Tatar Turks, who have chosen Finland as their homeland, also fought heroically in the Winter War, which the Soviet Union launched against Finland on November 30, 1939 and in the Ongoing War between 1941-1944. Tatar Turks who lives in Finland for over 150 years have been very successfully integrated to the country's society. The study will explore the participation of Tatar Turks in the Winter War between Finland and USSR in 1939 and in the Ongoing War between 1941-1944, also theirs successful integration with Finnish society.

Anahtar Kelimeler

Finland, USSR, Tatar Turks, the Winter War

Kaynakça

• Ayda, Adile, (1991), Sadri Maksudi Arsal. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baibulat, Muazzez, (2004), Tampereen Islamilainen Seurakunta: Juuret ja Historia (Tampere İslam Cemaati: Kökleri ve Tarihi). Jyvaskyla, Finlandiya.
• Belyayev, Fyodor, (2014), Zimnyaya Voyna, Doroga Jizni (Kış Savaşı, Hayat Yolu. Maka- leler Toplusu). Moskova: Medina Yayınevi.
• Binark, Naile, (2002), Finlandiya’da Yaşayan Kazan Türkleri, Türkler Ansiklopedisi XX Ankara: 860-877
• Daher, Okan ve Bilal, Remzi, (2007), Veli-Ehmed Hekim Hezretnen Tuuına 125 el// Mahalle Heberleri. № 10.
• Daher, Okan, (2009), Russia and The Islamic World, International Conference, Moscow.
• Daher, Okan, Hannikainen Lauri & Heikinheimo, Karoliina, (2012), Suomen Kansalliset Vähemmistöt: kultturien ja kielten rikkautta. Helsinki: Otavan kirjapaino. (Finlan- diya’nın Ulusal Azınlıkları: Kültürel ve Dil Zenginliyi, Otava yayınları).
• Elmgren, Aynur (2015), Finlandiya Tatarları-Suomen Tataarit - ”Salainen aseemme” (“Gizli silahımız”), Helsinki: Helsinki Üniversitesi Yayınları.
• “Finlandiya Tatarları I”, (2005), Akt: M. Yasin Kaya, Türk Dünyası Kültür Dergisi, Ekim, 226:.22-23.
• Gimadiyeva, Güzel, (2008), “Musulmanskaya Obşina Finlandii: Organizatsiya, Struk- tura i Deyatelnost”, Uçenıe Zapiski Kazanskogo Gosudarstvennogo Universiteta, Gumanitarnıye nauki (“Finlandiya’da Müslüman Cemaeti: Teşkilat, Yapısı ve Fa- aliyetleri”, Kazan Devlet Üniversitesi Bilimsel Yayınları, Sosyal Bilimler), Cilt 150, kitap 8: 189-192.
• Gökgöz, Saime Selenga, (2008), “Finlandiya Türkleri ve Türk Hariciyesinin Siyaseti”, Bilig, Güz, 47: 1-20.
• Halen, Harry, (2005), Tatarica- Suomen volgan turkkilaisen yhteisön julkaisuja ja niihin li- ittyvää ainestoa (Tatarika- Finlandiya’da yaşayan Volga Türklerinin Topluluğu- nun Yazıları), Helsinki.
• Halen, Jussi Aro-Harry, (1995), Finlandiya Türk Halkları, Dünya’da Türkler, (Ed. Margaret Bainbridge), İstanbul. (Çev. Mehmet Harmancı).
• Sarıahmetoğlu, Nesrin ve Kemaloğlu, İlyas, (2016), İkinci Dünya Savaşı ve Türk Dünyası, İstanbul: TDBB Yayınları.
• İshakov, Damir, (2001), “Tatarskaya Etniçeskaya Obşnost”, (“Tatar Etnik Birliği, Tatar- lar), (R. K. Urazmanova ve S. V. Çeşko (Der.), Tatarı. Moskova: Nauka: 11-25.
• İshakov, Damir (2014), “Etnopolitiçeskie i Demografiçeskie Protsessı v XV-XVIII vv.”, İsto- riya Tatar s Drevneyşih Vremen (“15.-18.yüzyıllarda Etnopolitik ve Nüfuz Süreçleri”, Eski Çağlardan başlamakla Tatarların tarihi) IV, Kazan: Tataristan Cumhuriyeti Bi- limler Akademisi Ş. Mercani Tarih Enstitüsü Yayınları.
• Kabanen, Paavo, (1995), “Dvoynaya İgra. Sovetsko Finlandskiye Peregovorı 1938-1939 godov”// Rodina (“İkili Oyun, 1938-1939 yıllarında Sovyet Finlandiya Görüşme- leri”Vatan dergisi, 12:46-48.
• Kıran, Abdullah, (2008), Milletler Cemiyeti ve Önlenemeyen Savaş, KKTC: Girne Ameri- kan Üniversitesi, J. Soc. & Appl. Sci), 3(6):19-36.
• Küçük, Evren, (2012), “Finlandiya’da Türk-Tatar Toplumu”, Uluslararası Tarih ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 8: 114-140.
• “Krımskie Tatarı” (1999), Tatarsky Entsklopediçesky Slovar, İnstitut Tatarskoy Entsik- lopedii Akademii Nauk TR, Kazan (“Kırım Tatarları”, Tatar Ansiklopedi sözlü- ğü, Tataristan Cumhuriyeti Bilimler Akademisi Tatar Ansiklopedi Enstitüsü).
• Armaoğlu, Fahir, (1988), 20. Yüzyıl Siyasî Tarihi (1914-1980), 5. baskı. Ankara: İş bankası Yayınları.
• Leitzinger, Antero, Atık, Ali & İkola, Jaakko Oskari, (1940) “Suomen İslam Serurakun- nan Veteraaniteos”, Vaasa lehti (Finlandiya İslam Cemaetinin Gazileri, Vaasa dergisi), 19 Nisan.
• Nadirov, İlbarıs, (2005), “Finlandiya Tatarları II,” (Akt: M. Yasin Kaya), Türk Dünyası Kültür Dergisi, Kasım, 227: 48.
• Oesch, Karl Lennart, (2001), Talvisotaa edeltäneet Moskovassa ja Suomen puolustusvalmius (Kış Savaşı Öncesi Görüşmeler ve Finlandiya’nın Savunma Gücü), Helsinki.
• Rayala, Pertti, (2014), Suomen Historia (Finlandiya Tarihi), Helsinki: Oppimateriaalikes- kus Opike.
• Rjeşevski, Oleg, (2009), “Fenomen Zimney Voynı” (Kış Savaşının Fenomeni), Krasnaya Zvezda( Altın Yıldız Dergisi), Aralık:1-33.
• Savçenko, R.A., (2011), “Uçastie Voinskih Çastey, Sformirovannıh v Tatarskoy Avto- nomnoy Sovetskoy Sotsialistiçeskoy Respublike, v Sovetsko- Finlandskoy Voy- ne 1939-1940 godı”, İzvestiya Samarskogo Nauçnogo Tsentra Rossiyskoy Akademii Nauk, t. 13, №3(2), (“Tataristan Özerk Sovyet Cumhuriyeti’nde Oluşturulan Askeri Birliklerin 1939-1940 yıllarında Yaşanan Sovyet-Finlandiya Savaşına Ka- tılımı”, Rusya Bilimler Akademisi Samara Bilimsel Merkezi’nin Haberleri, c. 13, No: 3(2): 439-443.
• Suomen Islam- Seurakunta (1975), 1925-1975, Tampere:Vientipaino oy (Finlandiya İslam Cemaati, 1925-1975).
• Suomi, Yuhani, (2015), “Yksineisen Miehen Talvisota”, Tiedesse Tapahtuuneet lehti (Yal- nız Erkeğin Kış Savaşı, Bilimde Yaşananlar Dergisi), 1:17-24.
• Yorma, Atilla, (1996) “Fin-Türk Dili Üzerine”, Türk Dilleri Araştırmaları, C,it 6.
• Daher, Okan (2017), “Finskie Tatarı: Nijgarskie Predprinimateli, Zimnyaya Voyna i Samaya Severnaya Meçet, Moskva: Realnoye Vremya (Finlandiya Tatarları: Nijgarlı Tacirler, Kış Savaşı ve En Kuzey Camisi, Moskova: Gerçek Zaman).
• https://realnoevremya.ru/articles/57784-okan-daher-lider-obschiny-finskih-tatar-o- nacii-i-religii (08.06.2017).
• Lehtinen, Pasi, (2009), “Vaatimaton LEGENDA”, İltalehti (Alçakgönüllü EFSANE, İlta- lehti gazetesi, 4 Aralık)
• http://www.iltalehti.fi/talvisota/2009120410608432_ts.shtml , (08.10.2017).
• Nieminen, Jamie, (2006), “Suomen Riveissä Taisteli Talvi- ja Jatkosodassa Lähes 200 İslaminuskoista Tataaria”, Turun Sanomat (Kış ve Devam Savaşı’na Finlerle Be- raber Ortalama 200 Müslüman Tatar Katılmıştı, Turku Dergisi). http://www.ts.fi/uutiset/kotimaa/1074165846/Suomen+riveissa+taisteli+talvi+ja+ jatkosodassa+lahes+200+islaminuskoista+tataaria, (15.07.2017).
• Rovsing, Jesper & Weper, Torsten, (2010), “Talvisota: Puolustussota 40 pakkasastees- sa”, Historia (“Kış Savaşı: -40 derecede savunma savaşı” Tarih sitesi).
• http://historianet.fi/sota/toinen-maailmansota/puolustussota-40-pakkasasteessa , (02.09.2017). .