ZİHİNSEL ENGELLİ KARDEŞİ OLAN VE SAĞLIKLI KARDEŞİ OLAN ÇOCUKLARIN KARDEŞ İLİŞKİLERİ

Yıl 2017, Sayı: 11, 230 - 244, 01.10.2017

İlgün Özen Çınar Asiye Kartal Gülbahar Korkmaz Aslan

Öz

Bu çalışma, engelli kardeşi olan ve olmayan kardeşler arasındaki ilişkilerin karşılaştırılması amacıyla yapıldı. Verilerin toplanmasında Kardeş ve Aileyi Tanıtıcı Bilgi Formu, Schaeffer Kardeş Davranış Değerlendirme Ölçeği Anne Formu ve Kardeş Formu kullanılmıştır. Çalışma grubuna, zihinsel engelli çocuğun 8-18 yaşlar arasındaki normal gelişim gösteren 60 engelli çocuğun anne ve kardeşi alınırken karşılaştırma grubuna sağlıklı çocuğun 8-18 yaşlar arasındaki normal gelişim gösteren 60 sağlıklı çocuğun anne ve kardeşi alınmıştır. Engelli kardeşi olan grupta kardeş davranışı değerlendirme ölçeğinin nazik olma, uzak durma, empati, birliktelik-ilgili olma alt boyutlarında kardeş ve anne algılamalarına göre anlamlı farklılık bulunurken, karşılaştırma grubunda ise yalnızca nazik olma alt boyutunda arasında anlamlı bir fark belirlenmiştir. Engelli kardeşin olduğu grupta yaş değişkeni ile ölçek alt boyutları arasında anlamlı bir fark saptanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Schaeffer Kardeş Davranış Değerlendirme Ölçeği, Kardeş ilişkileri, Engelli çocuk

SIBLING RELATIONSHIPS OF CHILDREN WITH MENTALLY DISABLED SIBLINGS AND HEALTHY SIBLINGS

Öz

This study compares children who have mentally disabled siblings with those who do not. The study data were collected using a family information form and the Schaeffer Sibling Behavior Rating Scale. The study group included the mothers and siblings of 60 mentally disabled children who were between 8 and 18 years of age and had normal development, while the comparison group included the mothers and siblings of 60 healthy children who had normal development. In the group of children with mentally disabled siblings, there were significant differences in the subdimensions of kindness, avoidance, empathy and involvement perceived by the mothers and siblings. In the comparison group, the only significant difference was in the kindness subdimension. In the group of children with mentally disabled siblings, there was a significant difference between the age variable and the scale subdimensions.

Anahtar Kelimeler

Schaeffer Sibling Behaviour Rating Scale, sibling relationships, handicapped children

Kaynakça

• Ahmetoğlu, E., Aral, N. (2004). Zihinsel engelli çocukların kardeş ilişkilerinin anne ve kardeş algılarına göre değerlendirilmesi. Ankara Üniversitesi Ev Ekonomisi Yüksek Okulu
• Yayın No:6 Bilimsel Araştırmalar ve İncelemeler: 6 Anka- ra Üniversitesi Basım Evi, 21- 25. Ahmetoğlu, E., Aral, N. (2008). Schaeffer kardeş davranışı değerlendirme ölçeğinin Türkçe uyarlaması, Kastamonu Eğitim Dergisi, 16 (2), 379-388.
• Aral, N., F. Gürsoy. (2007). Özel Eğitim Gerektiren Çocuklar ve Özel Eğitime Giriş.
• Morpa Kültür Yayınları, İstanbul. Bayhan, P. ve Yükselen, A. (2001). Engelli Kardeşleri Olan Çocukların Kardeş İlişkileri
• Selçuk Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 11,190-205. Bouras, N., Jacobson, J. (2002).Mental health care for people with mental retardation: a global perspective. World Psychiatric Association, 1(3); 162-165.
• Brody, G., Kim, X., Murry, V., Gibbons, R. (2003) Neighborhood disadvantage modera- tes associations of parenting and older sibling problem attitudes and beha- vior with conduct disorders in African American children. Journal of Consul- ting and Clinical Psychology, 71, 211-222.
• Buhrmester, D., Furman, W. (1990). Perceptions of sibling relationships during middle childhood and adolescence. Child Development 61;1387-1398.
• Dew, A., Baladin, S., Llewellyn, G. (2008). The psychosocial impact in siblings of people with lifelong physical disability: a review of the literature. Journal of Deve- lopmental and Physical Disabilities, 20, 485-507.
• Ertürk, B. (2009). Entegre eğitime katılan ve katılmayan engelli çocukların kardeş ilişki- lerinin anne ve kardeş algılarına göre değerlendirilmesi. Trakya Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Enstitüsü, Edirne. Feinberg, E., McHale, M. (2003). Sibling and Parents Relationship Trajectories in Ado- lescence. Child Development, 74(5); 1261-1274.
• Girli, A. (1995). Normal zekalı kardeşlerin zihinsel engelli kardeşe yönelik kabul dü- zeylerinin belirlenmesi. Yayımlanmamış yüksek lisans tezi, Dokuz Eylül
• Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı, İzmir. Hallahan, Daniel P., J. M. Kauffman.(2003). Exceptional Learners Introduction to Spe- cial
• Education, 9th Edition, United States of America. Hannah, M. E., Midlarsky, E. (2005). Helping by siblings of children with mental retar- dation
• American Journal on Mental Retardasyon, 110 (2), 87-89,2005.
• Howe, N., H.E. Recchia. (2008). Siblings and Sibling Rivalry, Encyclopedia of Infant and Early
• Childhood Development, 3: 154-164. Jefferson, M. (2007). Link ages between Family Cohesion and Sibling Relationships in Families
• Raising a Child with a Disability. M. A. Thesis BrighamYoung University. Kaminsky, L., Dewey, D. (2001). Sibling Relationships of Children with Autism, Jour- nal of Austism and Developmental Disorders, 31(4):399-410.
• Kılıçaslan, A. (2002) Aile fonksiyonlarının ve algılanan farklılaşmış anne-baba yaklaşı- mının kardeş ilişkileri üzerine etkisi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Üniveritesi, İstanbul.
• Korkmaz, A. (2008). Özel Eğitim Alan Zihinsel Engelli Çocukların Kardeşleri İle İlişki- lerinin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Gülhane Askeri Tıp Akademisi
• Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara. Köse, F. (2003) K.K.T.C. Lefkoşe ilköğretim okullarına devam eden dokuz yaş çocukla- rının anne tutumları ile kardeş ilişkilerinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi
• Gazi Üniversitesi, Ankara. Kurnoff, S. (2008). How Do Learning Disabilities Affect the Child’s Siblings? Essential
• Guide, Sibling Issues: A Parent’s Guide, Great School Inc. Lardieri, L.A., J. Blacher, H.L. Swanson. (2000). Sibling Relationships and Parents Stres in
• Families of Children With and Without Learning Disabilities, Learning Disability Quarterly, 23 (2);105-116. Marks, S.U., A. Matson, L. Barraza. (2005). The Impact of Siblings with Disabilities on
• Their Brothers and Sisters Pursing a Career in Special Education, Research and Practice for Persons with Severe Disabilities, 30(4);205-218. Mc Hale, S. M.,Sloan, J., Simeonsson, R. J. (1986). Sibling relationships of children with autistic, mentally retarded and non handicapped brothers and sisters. Journal of Autism and Developmental Disorder, 16 (4); 399-413.
• Meyer, D.J. ve Vadasy, P.F.(2003). Sibshops: Workshops for Siblings of Children with
• Special eeds (5. Baskı), Baltimore: Paul H. Brookes Publishing Co. Moyson, T., Roeyers, H. (2012). The overall quality of my life as a sibling is all right, but of course, it could always be better. Quality of life of siblings of children with intellectual disability: the siblings’ perspectives. Journal of Intellectual Di- sability Research, 56; 87-101.
• Nazan, Ü., Gülen, B. (2012). Zihinsel Engelli Çocukların Annelerinin Çocuk Yetiştirme
• Tutumları İle Normal Gelişim Gösteren Çocukların Zihinsel Engelli Kardeşlerine Yönelik Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi. Kastamo- nu Education Journal, 20 (3); 783-792. Nies M.A., McEwen M. (2007). Community / Public Health Nursing Promoting the health populations, 4. Edition, Canada, Saunders, Elseiver Co, 671-693.
• Onat Zovlan, E. (2005) Engelli kardeşe sahip olan ve olmayan bireylerin kardeş ilişkile- rinin belirlenmesi. Yüksek lisans tezi, Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bi- limler Enstitüsü, Bolu.
• Pilowsky, T., Yirmiya, N., Doppelt, O., Gross-Tsur, V., Shalev, S. (2004). Social and emotional adjustment of siblings of children with autism, Journal of Psyc- hology and Psychiatry, : 855-866.
• Riggio, H. R. (2000). Measuring attitudes toward adult sibling relationships: the life span sibling relationship scale. Journal of Socialand Personal Relationships, (6); 707-728.
• Sarı, H.Y. (2007). Zihinsel Engelli Çocuğu Olan Annelerde Aile Yüklenmesi, C.Ü. Hem- şirelik Yüksekokulu Dergisi, 11(2):1-7.
• Sarı, H.Y., Altıparmak, S. (2008). Ebe ve Hemşirelerin Zihinsel Engelli Çocuklarla İlgili Bilgileri
• Koruyucu Hekimlik Bülteni, 7(2):127-132. Sarı, E. (2007). Anasınıfına Devam Eden Beş-altı Yaş Grubu Çocukların Annelerinin
• Çocuk Yetiştirme Tutumlarının Sosyal Uyum ve Becerilerine Etkisinin İnce- lenmesi. Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara. Şenel, H. G. (1995). Yetersizliğe sahip kardeşi olanlarla, olmayanların yetersizliğe yöne- lik tutumları ve kaygı düzeyleri yönünden karşılaştırılması, Özel Eğitimi Dergisi, 2 (I), 33–
• Stoneman, Z. (2005). Siblings of children with disabilities: research themes. American
• Association on Mental Retardation, 43 (5): 339-350. USA Department of Health and Human Services, Centers for Disease Control and Pre- vention, Therole of the primary health care provider in children’s develop mental health. http://www.cdc.gov/ncbddd/child/screen_provider.htm (Erişim Tarihi: 08.09.2015).
• Ünal, N., Baran, G. (2012). Zihinsel Engelli Çocukların Annelerinin Çocuk Yetiştirme Tutumları
• İle Normal Gelişim Gösteren Çocukların Zihinsel Engelli Kardeş- lerine Yönelik Davranışları Arasındaki İlişkinin İncelenmesi, Kastamonu Eğitim Dergisi 20(3):783-792. Ünal, N., Baran, G. (2011). Behaviors And Attitudes Of Normally Developing Children
• Toward Their Intellectually Disabled Siblings. Psychological Reports: 108:553- Van Riper, M. (2000). Family variables associated with well-being in siblings of child- ren with Down Syndrome. Journal of Family Nursing, 6 (3) ; 267-286.
• Yıldırım Doğru, S.S., Kayılı, G., Alabay, E., Kuşçu, Ö., Sarıkaya, A. (2013). Ailesinde Engelli
• Birey Bulunan Okul Öncesi Dönem Çocuklarının Sosyal Beceri- leri Ve Problem Davranışlarının İncelenmesi, Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD) 14 (2); 219-236