ÇİNGENE/ROMAN TOPLUMUNUN SOSYO-EKONOMIKDURUM VE BEKLENTİLERİ: İZMİR İLİNDE BİR ARAŞTIRMA

Yıl 2017, Sayı: 10, 208 - 245, 01.08.2017

Umur Aşkın

Öz

Çalışma, küreselleşme sürecinde Çingene/Roman toplumunun sosyo-ekonomik koşullarındaki değişimleri keşfetmekte ve beklentilerini göz önüne sermektedir. Çingene/Roman toplumunun geçim stratejileri küreselleşme sürecinde değişime ve dönüşüme uğramakta; topluluğunun geleneksel iş ve meslek faaliyetlerinin ortadan kalkması yoksulluğu arttırmaktadır. Çingene/Roman toplumunun derinleşen yoksulluğu ve yoksunluğu ve gelecekteki sosyo-ekonomik koşulları, geçim kaynakları stratejileri, eğlence/müzik, kunduracılık, tarım, geri dönüşüm sektörleri, işportacılık ve sokak satıcılığı işleriyle uyraşanlar bağlamında incelendi. Küreselleşme sürecinde, bu meslek ve mesleklerde yaşanan değişim ve dönüşüm üzerine yoğunlaşıldı. Çalışmada, Çingene/Roman toplumunun kişisel eğitim düzeyleri, eğitime yaklaşımları ve eğitim düzeyleri ile istihdam durumları arasındaki ilişki de incelendi. İzmir, Çingene/Roman toplumunun yoğun olarak yaşadığı şehirlerden biridir. Bu şehir örnek olarak seçildi.. Derinlemesine görüşme yöntemi ile 77 kişi ile görüşüldü. Çalışmada Çingene/Roman topluluğunun sosyo-ekonomik koşulları, iş ve mesleki dinamikleri incelenmiştir. Çingene/Roman toplumunun eğitim ve istihdam olanaklarına erişimde karşılaştığı zorluklar, küreselleşme süreci boyunca yoksulluk ve yoksunluklarını derinleştirmektedir. Çingene/ Roman toplumunun şimdiki ve gelecek nesilleri için yaşam koşulları gittikçe zorlaşmaktadır

Anahtar Kelimeler

Çingene/Roman toplumu, sosyo-ekonomik durum, yoksulluk, sosyal dışlanma

SOCIO-ECONOMIC SITUATION AND EXPECTATIONS OF GYPSY/ROMA SOCIETY: A RESEARCH IN THE PROVINCE OF IZMIR

Öz

Aim of this study is to explore the changes in Gypsy/Roman community’s socio-economic conditions due to globalization and consider their expectations. It is observed that globalization process has lead to a change and a transformation in Gypsy/Roman community’s livelihood strategies. Disappearance of traditional jobs and occupational activities of Gypsy/Roman community increases poverty and deprivations of these people. Deepening poverty and deprivation and future socio-economic conditions of Gypsy/Roman community living in Turkey have been examined predicating on their livelihood strategies. In this regard, entertainment/music, shoe making, agriculture, recycling sectors and peddling and street vending are chosen. This study focuses on change and transformation experienced in these jobs and occupations during the globalization process. The study also studies the personal education degree of Gypsy/Roman community, their approach to the phenomenon of education and the relationship between their education levels and their employment status. İzmir is one of the cities that Gypsy/Roman community densely lives. This city is chosen as a sample. The study is performed in eight different neighborhoods that are densely populated by Gypsy/Roman community. 77 people were interviewed by in-depth interview. Evidence of the socio-economic conditions of Gypsy/Roman community and their job and occupational dynamics have been found. The difficulties that Gypsy/Roman community face while accessing education and employment opportunities deepen their poverty and deprivation during the globalization process. Living conditions are getting harder for contemporary and future generations of Gypsy/Roman community.

Anahtar Kelimeler

Gypsy/Roma community, socio-economic conditions, poverty, social exclusion

Kaynakça

• Acar, H., Akar, S., Akdemir, G., Aksakallı, U., Alataş, Y., Engin, M. (2006) “Migration, Urban Poverty and Underclass -Working in the Garbage”, Social Work & Socie- ty, Vol: 4, Is: 1 (148-59)
• Altuntaş, B. (2008) “Enformel Bir Emek Biçimi Olarak Sokak Toplayıcılığı: Ankara Örneğinde Sektöre ve Çalışanlarına İlişkin Bir Bilgi ve Deneyim Paylaşımı”, Toplum ve Bilim, Sayı:112, (31-59)
• Başkaya, F. (2004) Sömürgecilik, Emperyalizm, Küreselleşme, Ankara: Özgür Üniver- site Kitaplığı
• Beissinger, M. H. (2001) “Occupation and Ethnicity: Constructing Identity among Pro- fessional Romani (Gypsy) Musicians in Romania”, Slavic Review, Vol. 69, No.1 (24-49)
• Bienefeld, M. (2000) “Globalization and Social Change: Drowning in the Icy Waters of Commercial Calculation”, Globalization and Social Change, (Editor: J. D. Schmidt & J. Hersh), (46-66), London: Routhledge
• Bonacich, E. (1973) “A Theory of Middleman Minorities”, American Sociological Re- view, Vol: 38, No: 5, (583-594)
• Boratav, K. (2009) “Tarımsal Fiyatlar, İstihdam ve Köylülüğün Kaderi”, Mülkiye Dergisi, Cilt: XXXIII, Sayı:262 (9-23) — (2003) Türkiye İktisat Tarihi: 1908–2002, (7. Baskı), Ankara: İmge
• Casa-Nova, M. J. (2007) “Gypsies, Ethnicity, and the Labour Market: An Introduction”, Romani Studies, Vol.17, No.1, (103-23)
• Clark, C. (2002) “Not Just Lucky White Heather and Clothes Pegs: Putting European Gypsy and Traveller Economic Niches in Context”, Ethnicity and Economy: Race and Class Revisited, Basingstoke: Palgrave (183-98)
• Dowd, D. (2008) Kapitalizm ve Kapitalizmin İktisadı: Eleştirel Bir Tarih, İstanbul: Yordam
• Duygulu, M. (2006) Türkiye’de Çingene Müziği: Batı Grubu Romanlarında Müzik Kültürü, İstanbul: Pan Yayıncılık (1995) “Türkiye Çingenelerinde Müzik”, Tarih ve Toplum, Sayı. 137, 294-7
• Ercan, F. (2006) Modernizm, Kapitalizm ve Azgelişmişlik, 4. Baskı, İstanbul: Bağlam Yayınları
• Ertuğrul, C. (2005) Tarımda Küreselleşme ve Türk Tarımı, Muğla: Muğla Üniversitesi, İ.İ.B.F, Tartışma Tebliğleri No: II-2005/05
• Fonseca, I. (2002) Beni Ayakta Gömün: Çingeneler ve Yolculukları, (Çeviren:Özlem İlyas), İstanbul: Ayrıntı
• Formoso, B. ve Burrell, J. (2000), “Economic Habitus and Management of Needs: The Example of the Gypsies”, Diogenes, Vol. 48, No. 190, (58-72)
• Fraser, A. (2005) Çingeneler, İstanbul: Homer
• Gmelch, S. B. (1986) “Groups That Don’t Want In: Gypsies and Other Artisan, Trader, and Entertainer Minorities”, Annual Review of Antropology, Is:15 (307-30)
• Gülçubuk, B. (2002) “Küreselleşme ve Küreselleşmenin Türkiye’nin Tarım Politikasına Yansımaları”, Mülkiye Dergisi, Cilt:XXII, Sayı:236 (97-112)
• Güler-Müftüoğlu, B. (2000) “İstanbul-Gedikpaşa’da Ayakkabı Üretiminin Değişen Yapısı ve Farklılaşan İşgücü”, Toplum ve Bilim 86, Güz (118-38)
• Günaydın, G. (2009) “Türkiye Tarım Politikalarında “Yapısal Uyum”: 2000’li Yıllar”, Mülkiye Dergisi, Cilt:XXXIII, Sayı:262 (175-221)
• Hart, K. (1973) “Informal Income Opportunities and Urban Employment in Ghana”, The Journal of Modern African Studies, Vol: 11, No: 1 (61-89)
• Harvey D. (1999) Postmodernliğin Durumu: Kültürel Değişimin Kökenleri, (Çev: Sun- gur Savran), 2. Baskı, İstanbul: Metis
• Horváth, K. (2005) “Gypsy Work – Gadjo Work”, Romani Studies, Vol. 15, No.1, (31-49)
• Işıklı, A. (2002) Dünya Bankası’nın Laik İmparatorluğunda Kumarhane Kapitalizmi, İstanbul: Otopsi
• Kaygalak, S. (2001) “Yeni Kentsel Yoksulluk, Göç ve Yoksulluğun Mekansal Yoğun- laşması: Mersin/Demirtaş Mahallesi Örneği”, Praksis, 2, Bahar, (124-72)
• Kıray, M. B. (1998a[1971-1973]) “Az Gelişmiş Memleketlerde Şehirleşme Eğilimleri: Tarihsel Perspektif İçinde İzmir”, Kentleşme Yazıları, (Derleyen: M. B. Kıray), (28-65) İstanbul: Bağlam — (1998b[1979]) “Bir Türk Kentinde İş Dünyasının Yapısı”, Kentleşme Yazıları, (Derleyen: M. B. Kıray), (Çeviren: Tülin Kurtarıcı) (120-137) İstanbul: Bağlam (1972) Örgütleşemeyen Kent: İzmir’de İş Hayatının Yapısı ve Yerleşme Düzeni, Ankara: Türk Sosyal Bilimler Derneği
• Koray, M. (2001) “Gerçekliklerin “Stilize” Edildiği Bir Dünyada “Ötekileşen” Yoksul- luk”, Toplum ve Bilim, Sayı. 89, (218-41)
• Kurtuluş, H. & Purkis, S. (2008) “Türkiye’den Kuzey Kıbrıs’a Göç Dalgaları: Lefkoşa’nın Dışlanmış Göçmen-Enformel Emekçileri”, Toplum ve Bilim, Sayı:112, (60-100)
• Lacabana, M. & Cariola, C. (2003) “Globalization and Metropolitan Expansion: Resi- dantial Strategies and Livelihoods in Caracas and Its Periphery”, Environtment and Urbanization, Vol. 15, No. 1, (65-74)
• Lee, E. & Vivarelli, M. (2006) “The Social Impact of Globalization in the Developing Countries”, International Labour Review, Vol. 145, No. 3, (167-184)
• Levinson, M. P. & Sparkes, A. C. (2005) “Gypsy Children, Space,and the School Envi- ronment”, International Journal of Qualitative Studies in Education, Vol.18, No. 6 (751-72)
• Lewy, G. (1999), “The Travail of The Gypsies”, National Interest, Fall, Issue 57
• Liégeois, J. P. (1994) Roma, Gypsies, Travellers, (Translated: Sinéad ni Shuinéar), Stras- bourg: Council of Europe
• Martinez, N. (1992) Çingeneler, (Çev: Şehsuvar Aktaş), İstanbul: İletişim Yayınları; Cep Üniversitesi Dizisi.
• Marushiakova, E. ve Popov, V. (2001) Gypsies in The Ottoman Empire : A Contribution to the History of the Balkans, (Translated: Olga Apostolova), Paris: Centre de Recherches Tsiganes
• Munck, R. (2002) Globalization and Labour: The New Great Transformation, London: Zed Books
• Mütevellioğlu, N. ve Işık, S. (2009) “Türkiye Emek Piyasasında Neoliberal Dönüşüm”, Küreselleşme, Kriz ve Türkiye’de Neoliberal Dönüşüm, (Derleyen: N. Mütevel- lioğlu & S. Sönmez) (159-204) İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları
• O’Connor, J. (1995) Birikim Bunalımı: Yeni Bireycilik, Sınıf Mücadelesi ve Çağdaş Kapitalizm, (Çev: Ali Çakıroğlu), İstanbul: Belge Yayınları
• Okely, J. (1993) The Traveller-Gypsies, New York, Cambridge: Cambrdige University Press
• Oyan, O. (2009) “IMF ve Dünya Bankası’nın Tarım Reformu Uygulama Projesi’nin Bilançosu”, Mülkiye Dergisi, Cilt:XXXIII, Sayı:262, (237-53)
• Özerman, T. (2009) “Tekel Özelleştirmesinin Sonuçları”, Mülkiye Dergisi, Cilt:XXXIII, Sayı:262, (293-311)
• Özgen, H. N. (2001) “Kentte Yeni Yoksulluk ve Çöp İnsanları”, Toplum ve Bilim Sayı:89, (88-101)
• Özuğurlu, M. (2005) Anadolu’da Küresel Fabrikanın Doğuşu: Yeni İşçilik Örüntüle- rinin Sosyoloji, İstanbul: Halkevleri Emek Çalışmaları Merkezi
• Petras, J. ve Veltmeyer, H. (2006) Maskesi Düşürülen Küreselleşme (Çev: Özlem Akpınar), İstanbul: Mephist
• Peycheva, L. & Dimov, V. (2004) “The Gypsy Music and Gypsy Musicians’s Market in Bulgaria”, Difference and Integration, Vol. 4, No.1, (189-205)
• Pınarcıoğlu, M. & Işık, O. (2001a) “1980 Sonrası Dönemde Kent Yoksulları Arasında Güce Dayalı Ağ İlişkileri: Sultanbeyli Örneği”, Toplum ve Bilim, Sayı. 89 (31-61)
• Robinson, W. I. (1996) “Globalisation: Nine Theses on Our Epoch”, Race & Class, Vol. 38, No. 2, (13-31)
• Rocha, M. G. de la (2001) “From the Resources of Poverty to the Poverty of Resources? The Erosion of A Survival Model”, Latin American Perspectives, Vol. 28, No. 4, (72-100)
• Savran S. (2008) Kod Adı Küreselleşme: 21. Yüzyılda Emperyalizm, İstanbul: Yordam Kitap
• Sibley, D. (1981) Outsiders in Urban Societies, Oxford: Basil Blackwell, Oxford
• Shunear, S. N. (1992) “Growing up as a Gypsy”, Children of Minorities - Gypsies, (Edi- tor: Sandro Costarelli), Unicef, http://www.osi.hu/iep/minorities/ResBook1/Growing.htm
• Smith, T. (1997) “Recognising Difference: The Romani ‘Gypsy’ Child Socialisation and Eucation Process”, British Journal of Sociolgy of Education, Vol. 18, No.2, (243- 56)
• Sweezy, P. M. (1997) “More (or Less) on Globalization”, Monthly Review, Vol. 49, No. 4, http://www.monthlyreview.org/997pms.htm
• Şerefgil, E. M. (1981) “XVI. Yüzyıl’da Rumeli Eyâleti’ndeki Çingeneler”, Türk Dünyası Araştırmaları, Sayı. 15 (117-44)
• Wilson, W. J. (1998) “When Work Disappears: New Implications for Race and Urban Poverty in the Global Economy” CASEpaper/17, London: Centre for Analysis of Social Exclusion, http://sticerd.lse.ac.uk/dps/case/cp/paper17.pdf
• Yardımcı, S. ve Saltan, A. (2007) “Geri Dönüşümün Görünmeyen Yüzü: Sokak Toplayıcılarının İş ve Yaşam Koşulları Üzerine Bir Değerlendirme”, Toplum ve Bilim, Sayı:108, (206-35)
• Yılmaz, B. (2006) “Yakındaki Uzak: İstanbul’un Bir Kentiçi Mahallesinde Sosyal Dışlanma ve Mekansal Sürgün”, Türkiye’de Büyük Kentlerin Gecekondu Ve Çöküntü Mahallelerinde Yaşanan Yoksulluk Ve Sosyal Dışlanma, (Editör: Fikret Adaman ve Çağlar Keyder)
• Yükselsin, İ. Y.(2009) “ Satılık Havalar: Batı Türkiye Roman Topluluklarında Bir Müziksel Zanaatkârlık Biçimi Olarak Çalgıcılık”, Uluslararası Sosyal Araştırma- lar Dergisi, 2/8, (452-63)