DEMANS HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ VE NÖROPSİKİYATRİK BELİRTİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE HASTA YAKINLARININ BAKIŞ AÇISI DEMENTIA CAREGIVERS' PERSPECTIVE IN THE EVALUATION OF ACTIVITIES OF DAILY LIVING AND NEUROPSYCHIATRIC SYMPTOMS OF PEOPLE WITH DEMENTIA

Yıl 2017, Sayı: 10, 634 - 644, 01.08.2017

Fatma Atkan Birgül Özkan

Öz

Bireylerin ömür sürelerinin artmasıyla demans görülme sıklığı da artmaktadır. Demans nedeniyle kişinin bilişsel yeteneklerinde, günlük yaşam aktivitelerinde yetersizlik oluşması, davranışsal, psikopatolojik bir takım değişikliklerin meydana gelmesi sonucu birey bağımlı hale gelmekte, bu da bakım veren kişilerin yükünün artmasıyla sonuçlanmaktadır. Demans hastasındaki bu değişikliklere bağlı olarak sağlık ekibi üyelerinden hastaya en sık bakım veren hemşirelere bireyde ve bakım vericilerinde ortaya çıkan bu sorunların fark edilmesi ve gerekli müdahalelerin yapılmasında önemli sorumluluklar düşmektedir. Bu anlamda bu derleme makale ile demans hastasının günlük yaşam aktivitelerinde ve nöropsikiyatrik düzeyindeki değişikliklerin bakım verici tarafından algılanması, bu nöropsikiyatrik değişikliklerin bakım verici için yarattığı etkinin önemi ile ilgili yapılan çalışmalardan söz edilerek bu alanda duyarlılık ve farkındalığın artırılması yoluyla literatüre katkı sağlanması amaçlanmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Demans, günlük yaşam aktiviteleri, nöropsikiyatrik belirtiler, bakım verici

DEMENTIA CAREGIVERS' PERSPECTIVE IN THE EVALUATION OF ACTIVITIES OF DAILY LIVING AND NEUROPSYCHIATRIC SYMPTOMS OF PEOPLE WITH DEMENTIA DEMANS HASTALARININ GÜNLÜK YAŞAM AKTİVİTELERİ VE NÖROPSİKİYATRİK BELİRTİLERİNİN DEĞERLENDİRİLMESİNDE HASTA YAKINLARININ BAKIŞ AÇISI

Öz

The frequency of dementia increases depending on the the increase in the lifespan of individuals. Due to dementia, person’s intellectual abilities and activities of daily living are inadequate, also behavioral, and psychopathological changes, the resulting individual becomes addicted, resulting in an increase in the burden of caregivers. Depending on these changes in the patient with dementia, there are significant responsibilities to the nurses who have most care among the members of the health care to recognize these problems and to carry out the necessary interventions in the individuals and caregivers. In this sense, it is aimed to contribute to the literature by increasing sensitivity and awareness in this field by referring to the studies about the perception of the changes in the daily life activities, neuropsychiatric level of the dementia patient by the caregiver, and the effect of these neuropsychiatric changes on the caregiver.

Anahtar Kelimeler

Dementia, activities of daily living, neuropsychiatric symptoms, caregiver

Kaynakça

• Abe, K., Yamashita, T., Hishikawa, N., Ohta, Y., Dequchi, K., Sato, K., Matsuzono, K., Nakano, Y., Ikeda, Y., Wakutani, Y., Takao, Y. (2015). A New Simple Score (ABS) for Assessing Behavioral and Psychological Symptoms of Dementia. Journal of the Neurological Sciences, 350 (1-2), 14–17.
• Akça, A., Saraçlı, Ö., Emre, U., Atasoy, N., Güdül, S., Barut, B., Şenormancı, Ö., Büyükuysal, Ç., Atik, L., Atasoy, H. (2014). Hastanede Yatan Yaşlılarda Bilişsel İşlevlerin Günlük Yaşam Aktiviteleri, Depresyon, Anksiyete ve Klinik Değişkenlerle İlişkisi. Nöropsikiyatri Arşivi, 51, 267-274.
• Akdemir, N., Birol, L. (2011). İç Hastalıkları ve Hemşirelik Bakımı, Sistem Ofset, 3.Baskı, Ankara.
• Akın, B., Seviğ, Ü., Karataş, N. (2001). Türkiye’de Gerontoloji Hemşireliği Eğitimi (I): Bir Sertifika Eğitim Programı Geliştirme Çalışması Programın Dayandığı Temeller, Deneyimler Ve Eğitim Programı Önerisi. Cumhuriyet Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Dergisi, 5(1), 33-39.
• Akpınar, B., Küçükgüçlü, Ö. (2011). Demanslı Bireylerin Yaşam Kalitesi Ölçülebilir Mi? Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Yüksek Okulu Elektronik Dergisi, 4(3), 141-143
• Akyar, İ., Akdemir, N. (2009). Alzheimer Hastalarına Bakım Verenlerin Yaşadıkları Güçlükler. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 32–49.
• Akyar İ. (2011). Demanslı Hasta Bakımı ve Bakım Modelleri. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Hemşirelik Dergisi, 79-88.
• Atagün, İ.A., Balaban, Ö.D., Atagün, Z., Elagöz, M., Özpolat, A.Y. (2011). Kronik Hastalıklarda Bakım Veren Yükü. Psikiyatride Güncel Yaklaşımlar, 3(3), 513-552.
• Bergh, S., Holmen, J., Saltvedt, I., Kristian, T., Geir, S. (2012). Dementia and Neuropsychiatric Symptoms in Nursing-home Patients in Nord-Trøndelag County. Tidsskrift for Den Norske Laegeforening, 132, 1956–1959.
• Cangöz, B., Kutsal, Y.K., Kızıl, E.T., Baran, Z. (2012). Üç Farklı Yaşlı Hastalığı: Genel Bilişsel İşlevler, Bellek, Depresyon ve Günlük Yaşam Aktiviteleri Açısından İncelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 15(3), 284-291.
• Cankurtaran, E.Ş., Danışman, M., Tutar, H., Kaymak, S.U. (2015). The reliability and validity of the Turkish version of the Neuropsychiatric Inventory-Clinician. Turkish Journal of Medical Sciences, 45, 1087-1093.
• Çam, O., Engin, E. (2014). Ruh Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Bakım Sanatı, İstanbul Medikal Yayıncılık Hiz.Tic.Ltd.Şti, 1.Baskı, İstanbul.
• Çetinkaya, F., Karadakovan, A. (2012). Demanslı Hastaya Bakım Verenlerin Bakım Yükünün İncelenmesi. Turkish Journal of Geriatrics, 15(2), 171-178.
• Çınar, E. (2012). Alzheimer hastalarına bakım verenlerde bakıcı yükünün değerlendirilmesi, Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi İç Hastalıkları Anabilim Dalı, Uzmanlık Tezi, Ankara.
• Dauphinot, V., Delphin, C.F., Mouchoux, C., Dorey, A., Bathsavanis, A., Makaroff, Z., Isabelle, R., Salmon, P.K. (2015). Risk Factors of Caregiver Burden Among Patients with Alzheimer’s Disease or Related Disorders: A Cross-Sectional Study. Journal of Alzheimer’s Disease, 44, 907–916.
• Fuh, J.L., Wang, S.J., Cummings, J.L.(2005). Neuropsychiatric Profiles in Patients with Alzheimer’s Disease and Vascular Dementia. Journal of Neurol Neurosurg Psychiatry, 1337–1341.
• Göktaş, K., Özkan, İ. (2006). Yaşlılarda Depresyon. Türkiye Psikiyatri Dizini, 8, 30-37.
• Graf, C. (2008). The Lawton Instrumental Activities of Daily Living Scale. Lippincott Nursing Center, 108(4), 52-58.
• Kanat, B.B., Altunöz, U., Kırıcı, S., Baştuğ, G., Erguvan, T.Ö.Z. (2016). Farklı Demansı Olan Üç Olguda Biriktirme Davranışı. Türk Psikiyatri Dergisi, 25, 1-5.
• Karaman, Y. (2005). Alzheimer Hastalığı-II. Actual Medicine Medical Network, 13(10), 53- 61.
• Khoo, S.A., Chen, T.Y., Ang, Y.H., Yap, P. (2013). The impact of neuropsychiatric symptoms on caregiver distress and quality of life in persons with dementia in an Asian tertiary hospital memory clinic. International Psychogeriatrics, 25(12), 1991– 1999.
• Kızıl, T.Ö., Baştuğ, G., Erdoğan, S., Sakarya, D., Durmaz, N. (2012). Demans Hastalarında Cohen-Mansfield Ajitasyon Envanterinin Türkçe Uyarlamasının Psikometrik Özellikleri. Turkish Journal of Geriatrics, 15(1), 24-29.
• Kurban, N.K., Zencir, M., Kartal, A., Türker, Ş. (2010). Alzheimer Hastalığı Olan ve Olmayan Yaşlı Bireylerin Yaşam Kalitesi ve Depresyon Düzeylerinin Karşılaştırılması. Yaşlı Sorunları Araştırma Dergisi, (1), 34-43.
• Onofrio, G., Panza, F., Sancarlo, D., Paris, F.F., Cascavilla, L., Mangiacotti, A., Lauriola, M., Paroni, G.H., Seripa, D., Greco, A. (2016). Delusions in Patients with Alzheimer’s Disease: A Multidimensional Approach. Journal of Alzheimer’s Disease, 51, 427–437.
• Özcan, M., Kapucu, S.S. (2009). Demanslı Hastalara Bakım Veren Yakınlarının Yaşadıkları Sorunlar ve Hemşirelik Yaklaşımları. Akad Geriatri, 1, 167-172.
• Özdemir, O., Özdemir, P.G. (2013). Psikotik Belirtilerle Başvuran Bir Demans Olgusu. Çukurova Medical Journal, 38(3), 482-486.
• Rasovska, H., Rektorova, I. (2011). Instrumental Activities of Daily Living in Parkinson's Disease Dementia as Compared with Alzheimer's Disease: Relationship to Motor Disability and Cognitive Deficits: A Pilot Study. Journal of the Neurological Sciences, 310, 279–282.
• Şentürk, S.G., Küçükgüçlü, Ö. (2015). Aromaterapi Uygulamasının Demanslı Bireylerde Görülen Davranışsal Değişiklikler Üzerine Etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Hemşirelik Fakültesi Elektronik Dergisi, 8(3), 190-194.
• Tekin, N., Dişçigil, G., Altunbaş, E. (2011). Demans Hastalarının Bakımı, Toplumsal Bakış Açısı, Davranış ve Bilgi Kaynakları. Turkish Journal of Geriatrics, 14(1), 35-39.
• Yacı, Ö. (2011). Çeşitli Evrelerdeki Alzheimer Hastalarına Bakım Veren Yakınlarındaki Bakıcı Yükü ve Depresyonun Karşılaştırılması, İstanbul Üniversitesi İstanbul Tıp Fakültesi Psikiyatri Anabilim Dalı, Tıpta Uzmanlık Tezi, İstanbul.