TÜRKİYE BÜYÜK MİLLET MECLİSİ’NDE KADINLARIN TEMSİLİYET ORANI VE SİYASİ PARTİLERDEKİ YERİ

Yıl 2017, Sayı: 9, 389 - 404, 01.06.2017

Ahmet Ali Ugan

Öz

Türkiye’de nüfusun yarısını oluşturan kadınların TBMM’de benzer oranda olmadığı bilinen bir gerçektir. Kadınlar birçok alanda olduğu gibi siyasette de geri planda kalmaktadır. Bu çalışmanın amacı, Türkiye’de kadınların TBMM’deki ve siyasal partilerdeki yerini değerlendirmek ve bunu özellikle 7 Haziran ve 1 Kasım 2015 genel seçimleri üzerinden incelemektir. Bu amaç doğrultusunda, Türk kadınının siyasetteki durumunun kısa tarihsel süreci ile cumhuriyetin ilk yıllarından günümüze kadar parlamento ve siyasi partilerdeki temsil durumları incelenecek, kadınların siyasete aktif olarak katılımlarını engelleyen faktörler, siyasete katılımlarını arttırıcı uygulamalar ile öneriler üzerinde durulacaktır. Kadınlar için “pozitif ayrımcılık” olarak ifade edilen cinsiyet kotasının Türkiye’deki ve diğer ülkelerdeki uygulamalarını, Türkiye’deki siyasi partiler ile siyasilerin cinsiyet kotasına bakışını, onu destekleme ve ona karşı çıkma nedenlerini inceleyeceğiz. İlk kez 7 Haziran 2015 genel seçimlerinde TBMM’de kadın temsil oranı % 18’e ulaşmıştır ancak yeterli değildir. Sonuç olarak, kadınların daha aktif bir şekilde siyasette yer alması için çeşitli yollar denense de henüz istenilen orana ulaşılamamıştır.

Anahtar Kelimeler

Kadın, TBMM, Siyasi Partiler, Genel Seçimler, Cinsiyet Kotası.

REPRESENTATION RATIO OF WOMEN IN TURKISH GRAND NATIONAL ASSEMBLY AND PLACE IN POLITICAL PARTIES

Öz

It is a known fact that women who constitute half of population in Turkey are not same rate in TGNA. As women are in many areas, they stays in the background in politics as well. Aim of this study is to evaluate place of women in TGNA and in political parties in Turkey and to examine this in particular through the general elections of 7 June and 1 November 2015. In accordance with this purpose, short historical process of the situation of Turkish woman in politics and representation of women in the parliament and political parties from the first years of the republic to present day will be examined, factors that prevent women from actively participating in politics, with practices and proposals to increase participation of politics will be discussed. We will examine the gender quota, which is expressed as “positive discrimination” for women, practices in Turkey and other countries, reasons for supporting and opposing, view of gender quota of political parties and politicians in Turkey. Female representation rate reached 18% for the first time in the general elections of June 7, 2015 but it is not enough. As a result, various ways were tried to take a more active role of women in politics but not yet reached desired rate.

Anahtar Kelimeler

Woman, TGNA, Political Parties, General Elections, Gender Quota.

Kaynakça

• Altındal, A. (2004). Türkiye’de Kadın (8. Baskı). İstanbul: Alfa Yayınları.
• Arat, Y. (1998). 75 Yılda Kadınlar ve Erkekler. Ayşe Berktay Hacımirzaoğlu (Ed.), Türkiye’de Kadın Milletvekillerinin Değişen Siyasal Rolleri, 1934-1980 içinde (s. 249- 266). İstanbul
• Tarih Vakfı Yayınları.
• Aritman, C. (2010). 2820 Sayılı Siyasi Partiler Kanunu’nda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun Teklifi. http://www2.tbmm.gov.tr/d23/2/2-0815.pdf Erişim Tarihi: 5 Ocak 2017. Arslan, R. (2015, 9 Haziran). 98 Kadın Milletvekili Başarı Değil. http://www.bbc.com/turkce/haberler/2015/06/150608_kadin_kader_gs2015 Erişim Tarihi: 22 Aralık 2016. Atakan, B. (2015, 3 Kasım). Kadın Milletvekili Sayısı 81’e Düştü. http://www.milliyet.com.tr/kadin-milletvekili-sayisi-81-e-gundem-2141969/ Erişim Tarihi: 20 Aralık 2016.
• Ayata, A. G. ve Gölgelioğlu, Ö. (2010). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kazanımlar. Şeyda Öztürk (Ed.), Fırsat Eşitliği mi Sonuçta Eşitlik mi? 2000’li Yıllarda Kadın Kotası Tartışmaları içinde (s. 137-158). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Aydemir, D. ve Aydemir, E. (2011, Haziran). Türk Siyasetinde Kadınlar: Çok Oluyoruz USAK Raporları No: 11-05, Ankara: USAK Yayınları. https://books.google.com.tr/books?id=s5HHAgAAQBAJ&pg=PP1&lpg=PP1&dq=T%C3 %BCr+Siyasetinde+Kad%C4%B1nlar:+%C3%87ok+Oluyoruz &source=bl&ots=Cebn2a W7eo&sig=kNZq4E64NXVkZYLyWEuuk3VgkjY&hl=tr&sa=X&ved=0ahUKEwiQivnsk8 DUAhVjMZoKHYGaAE8Q6AEIMDAD#v=onepage&q=T%C3%BCrk%20Siyasetinde%2 0Kad%C4%B1nlar%3A%20%C3%87ok%20Oluyoruz &f=false Erişim Tarihi: 22 Aralık 2016 Cumhuriyet Halk Partisi Tüzüğü.
• http://chpkadin.chp.org.tr/Assets/dosya/tuzuk2016
• pdf Erişim Tarihi: 5 Şubat 2017.
• Çadır, M. (2011). Kadının Siyasal Yaşama Katılımında Siyasi Parti Kadın Kollarının Rolü (TBMM’de Grubu Bulunan Siyasi Partiler Bağlamında Ankara İl Örneği). Ankara: T.C. Başbakanlık Kadının Statüsü Genel Müdürlüğü.
• http://kadininstatusu.aile.gov.tr/data/
• ac369dc524d057a5f9/mustafa_cadir_tez.pdf
• Çağlar, N. (2011). Kadının Siyasal Yaşama Katılımı ve Kota Uygulamaları. Süleyman Demirel Üniversitesi Vizyoner Dergisi, 3 (4), 56-79. http://dergipark.gov.tr/download/article- file/213982
• Dahlerup, D. (2005). Women in Parliament: Beyond Numbers A Revised Edition. Julie Bal- lington and Azza Karam (Editörler), Increasing Women’s Political Representation: New Trends in Gender Quotas içinde (s. 141-184). Stockholm: International IDEA Handbook Series. http://www.idea.int/sites/default/files/publications/women-in- parli- ament-beyond-numbers-a-revised-edition.pdf#page=139 Erişim Tarihi: 5 Ocak 2017.
• Demir, Z. Kadınların Siyasete Katılımı ve Katılımı Arttırmaya Yönelik Stratejiler. KADEM-Kadın Araştırmaları Dergisi. http://kadinarastirmalari.kadem.org.tr/kadinlarin-siyasete- kati- limi-ve-katilimi-artirmaya-yonelik-stratejiler/ Erişim Tarihi: 5 Ocak 2017.
• Eroğul, C. (1991). Devlet Yönetimine Katılma Hakkı. Ankara: İmge Kitabevi.
• Esen, A. T. ve Memişoğlu, O. (2017, 25 Eylül). Siyasetin Cinsiyeti. TEPAV. http://www.tepav.org.tr/upload/files/1271250684r7712.Siyasetin_Cinsiyeti.pdf Erişim Tarihi: 25 Aralık 2016.
• Gökçimen, S. (2008). Ülkemizde Kadınların Siyasal Hayata Katılım Mücadelesi. Yasama Dergisi, (10),http://www.yasader.org/web/yasama_dergisi/2008/sayi10/Ukemizde_Kadinlarin_Si yasi_Hayata.pdf
• Göksel, B. (1993). Çağlar Boyunca Türk Kadını ve Atatürk. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Gökulu, G. (2013, Mayıs). Türkiye’de Kadınların Siyasal Temsili ve Kota Tartışmaları. JASSS/The
• Journal of Academic Social Science Studies, 6 (5), 347-370. doi: http://dx.doi.org/10.9761/JASSS1506
• Gören, Z. Kota Düzenlemelerinin Anayasaya Uygunluğu. http://www.anayasa.gov.tr/files/pdf/ anayasa_yargisi/anyarg16/zgoren.pdf Erişim
• Tarihi: 20 Aralık 2016.
• Gül, S. S. (2015, 8 Kasım). 1 Kasım Seçimlerinin Gerçek Kaybedenleri. http://kazete.com.tr/makale/1- kasim-secimlerinin-gercek-kaybedenleri_1084 Erişim Tarihi: 26 Aralık 2016.
• Gül, S. S. ve Altındal, Y. (2015). Türkiye Siyasetinin Eril Anatomisi: 2015 Seçimlerini Kota Uygu- lamaları Üzerinden Yeniden Düşünmek. Toplum ve Demokrasi, 9 (19-20), 51-71. http://www.toplumvedemokrasi.org.tr/index.php/tdd/article/view/183/286
• Hangi Parti Kaç Kadın Aday Gösterdi? (2015, 19 Eylül).http://t24.com.tr/haber/hangi-parti-kac- kadin-aday-gosterdi,310143 Erişim Tarihi: 21 Aralık 2016.
• HDP Seçim Bildirgesi’ni Açıkladı. (2015, 22 Nisan). http://www.trthaber.com/haber/ gun- dem/hdp-kadin-secim-bildirgesini-acikladi 180309.html Erişim Tarihi: 25 Aralık 2016.
• http://www.quotaproject.org/ Erişim Tarihi: 10 Haziran 2017.
• Işıldak, M. (2016, 8 Mart). Küresel, Toplumsal Cinsiyet Uçurumu 2015 Raporu ve Türkiye. http://www.haberankara.com/yazarlar/muratcan-isildak/kuresel-toplumsal-cinsiyet- ucurumu-2015-raporu-ve-turkiye/615/ Erişim Tarihi: 20 Aralık 2016.
• İnan, A. (1975). Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri (3. Baskı). İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• KA.DER (2015, 11 Haziran). 25. Dönem Seçimlerinde Kadın Vekiller. Kadın Adayları Destekleme Derneği: Ankara Şubesi. http://www.kaderankara.org.tr/25-donem-secimlerinde-kadin- vekiller/ Erişim Tarihi: 20 Aralık 2016.
• Kadın Kotası Ruanda’yı Çok Değiştirdi. (2007, 4 Ekim). http://acikradyo.com.tr/arsiv- iceri- gi/kadin-kotasi-ruandayi-cok-degistirdi Erişim Tarihi: 5 Ocak 2017. Kadınlar Parlamentoda Eşit Temsil İstiyor. (2006, 7 Eylül). http://www.tr.undp.org/content/turkey/tr/home/presscenter/articles/2006/09/07/women -demand-equal-representation-in-the-parliament.html Erişim Tarihi: 26 Aralık 2016.
• Kırkpınar, L. (2001). Türkiye’de Toplumsal Değişme ve Kadın. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• KONDA (2011, Mart). Siyasette Kadın Temsili Araştırması. http://kasaum.ankara.edu.tr/ fi- les/2013/11/2011_04_KONDA_Siyasette_Kadin_Temsili_R
• aporu.pdf Erişim Ta
• rihi: 25 Aralık 2016.
• Koray, M. (1992). Türkiye’de Kadın Olgusu. Necla Arat (Haz.), Kadın Siyaset Kota içinde (s. 199- 244). İstanbul: Say Yayınları.
• Kovanlıkaya, Ç. (2001). Yerli Bir Feminizme Doğru. Aynur İlyasoğlu-Necla Akgökçe (Yayına Hazırlayanlar), Erkek Parlamentonun Kadın Siyasetçileri içinde (s. 423-453). İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Öymen, A. (2012, 29 Şubat). Kadınlar ve Gençler. http://www.radikal.com.tr/yazarlar/altan- oymen/kadinlar-ve-gencler-1080227/ Erişim Tarihi: 25 Aralık 2016.
• Pınarcıoğlu, N. Ş. (2017). Eril Siyasette Kadın Temsili (Mi?), Batman Üniversitesi Yaşam Bilimleri Dergisi,7(1/1),12-24. http://www.yasambilimleridergisi.com/makale/pdf/1480941127.pdf
• Sayın, A. (2007). Parlamentoya Girmek İçin Erkek Olmak Şart Toplum ve Demokrasi, 1 (1), 153- 160. http://www.toplumvedemokrasi.org.tr/index.php/tdd/article/view/10/220
• Sitembölükbaşı, Ş. (2007). Kadınların Siyasal Hayata Etkin Katılımının Bir Aracı Olarak Se- çimlerde Kota Uygulamaları, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi 12 (1), 13-36. http://dergipark.ulakbim.gov.tr/sduiibfd/article/view/5000122647/5000112952
• Tekeli, Ş. (1982). Kadınlar ve Siyasal –Toplumsal Hayat. İstanbul: Birikim Yayınları.
• Tunaya, T. Z. (2003). İslamcılık Akımı. İstanbul: İstanbul Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• TÜİK (2012, Haziran). Milletvekili Genel Seçimleri, 1923-2011. Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası.http://www.tuik.gov.tr/Kitap.do?metod=KitapDetay&KT_ID=12&KITAP_ID= 152 Erişim Tarihi: 20 Aralık 2016. Türkiye 81 Kadın Milletvekili ile Dünyada 127. Sırada (2016, 8 Aralık). http://www.haberturk.com/gundem/haber/1333962-turkiye-81-kadin-milletvekili-ile- dunyada-127-sirada Erişim Tarihi: 21 Aralık 2016.
• TÜSİAD ve KAGİDER (2008, Temmuz). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Eşitsizliği: Sorunlar, Öncelikler ve Çözüm Önerileri. http://akgul.bilkent.edu.tr/Tusiad/KADINRAPOR.pdf Erişim Tarihi: 20 Aralık 2016.
• Usal, Z. O. (2010). Türkiye’de Toplumsal Cinsiyet Çalışmaları: Eşitsizlikler, Mücadeleler, Kaza- nımlar. Şeyda Öztürk (Ed.), Uluslararası İnsan Hakları Hukuku Merceğinden Kadının Siyasal Hayata Katılımı ve Bazı Kota Uygulamaları içinde (s. 159-177). İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Yılmaz, E. S. A. Cinsiyet Eşitliği ve Adalet Perspektifinden Türkiye’de Kadının Siyasal Alana Katılımı. KADEM-Kadın Araştırmaları Dergisi. http://kadinarastirmalari.kadem.org.tr/ cinsiyet-esitligi-ve-adalet-perspektifinden-turkiyede-kadinin-siyasal-alana-katilimi/ Eri- şim Tarihi: 5 Ocak 2017. YSK (2015). http://www.ysk.gov.tr/ysk/content/conn/YSKUCM/path/Contribution%20Folders/Habe rDosya/2015MV-24ve25DonemAdayCinsiyet.pdf Erişim Tarihi: 20 Aralık 2016.
• WNP Women in National Parliaments. http://www.ipu.org/wmn-e/classif-arc.htm Erişim Tarihi: 10 Hazian 2017.
• WNP (2017). Women in National Parliaments: Situation as of 1st June 2017 http://www.ipu.org/wmn-e/arc/classif010617.htm Erişim Tarihi: 10 Haziran 2017.