CLASSICAL TURKISH LITERATURE "TATAR" KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA “ TATAR ”

Yıl 2017, Sayı: 9, 413 - 425, 01.06.2017

Buse Atalay

Öz

It is actually found in the Orhon inscriptions on behalf of the Tatars, a Mongolian nation. After Mongol domination, some Turkish-speaking communities, and sometimes even Turkish-speaking tribes in Central Asia, are called "Tatars". As a result of the identification of the Tatars and the Mongols, the expression "Tatar" caused the mind to first come to have negative characteristics. Therefore, in Classical Turkish poetry, as a concept to "Tatar": warrior skills such as burning, raiding, looting have been loaded and these qualities have been strengthened with war instruments like arrow, navek, tarace. On the other side, the expression "Tatar" meant East Turkestan: Positive statements such as Tatar, Musk-i Tatar and Ahu-yu Tatar were used. In this study, Tatar expression used in the divans of classical Turkish literature will be evaluated by the poets and "Tatar" is focused on the relation of charm.literature by poets. Their purpose will be assessed and "Tatar" - the relationship with the guru will be emphasized.

Anahtar Kelimeler

çeşm, gamze, nâfe, ahu, Tatar .

KLASİK TÜRK EDEBİYATINDA “ TATAR ” CLASSICAL TURKISH LITERATURE "TATAR"

Öz

Aslında bir Moğol ulusu olan Tatarların adına Orhon yazıtlarında rastlanmıştır. Moğol hâkimiyetinden sonra Türkçe konuşan bir kısım topluluklara, hatta bazen Orta Asya’daki Türkçe konuşan bütün kavimlere “Tatar” denmiştir. Tatar ile Moğolların özdeşleştirilmesi sonucunda “Tatar” ifadesi, akıllara ilk olarak olumsuz özellikler gelmesine neden olmuştur. Bundan dolayı, Klasik Türk şiirinde “Tatar”a kavram olarak: yakıp yıkan, akıncı, yağmalayan gibi savaşçı vasıflar yüklenmiş ve ok, navek, taraç gibi savaş aletleriyle bu vasıflar güçlendirilmiştir. Diğer taraftan “Tatar” ifadesiyle ile Doğu Türkistan kast edilmiş: nafe- i Tatar, misk-i Tatar, ahû-yu Tatar gibi olumlu ifadelerler kullanılmıştır. Bu çalışmada Klasik Türk edebiyatı alanındaki divanlarda geçen Tatâr ifadesinin, şairler tarafından kullanımı değerlendirilecek ve “Tatar” – gâmze ilişkisi üzerinde durulmuştur.

Anahtar Kelimeler

çeşm, gamze, nâfe, ahu, Tatar .

Kaynakça

• Akkaya, H. (1996). Nevres-İ Kadim Divanı.Harvard University.
• Akkuş, M. (1993). Nef ‘î Divanı. Ankara: Akçağ.
• Altun, K. (1999). Gelibolulu Mustafa Âlî ve DîvânıVâridâtü'l-enîka. Niğde: Özlem.
• Avşar, Z. Revani. Divanı. T. C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler Ve Yayımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri.
• Aynur, H.(1999).15.YY. Şairi Çâkerî ve Dîvânı İnceleme-Tenkitli Metin. İstanbul: Yenilik Basımevi.
• Çavuşoğlu, M. ve M. Ali Tanyeri M.A.(1981). Hayretî Dîvanı Tenkidli Basım. İstanbul: İstanbul Edebiyat Fak.
• Gökalp, H. (2001). Fasîhî Divanı: inceleme-metin. Çukurova Üniversitesi, Adana.
• Gölpınarlı, A.(1972). Nedîm Divan. İstanbul: İnkılâp ve Aka.
• Güfta, H.(1992). Hazık Mehmed Efendi'nin Hayatı, Edebî Şahsiyeti, Eserleri Ve Divanı'nın Tenkitli Metni. Atatürk Üniversitesi, Erzurum.
• İpekten, H.(1974).Karamanlı Nizâmî Hayatı Edebî Kişiliği ve Divanı. Ankara: Atatürk Üniversitesi Yayınları No. 208.
• İsen. M.(2009). Usûlî Divanı. Ankara: Akçağ.
• Karaköse, S. (2001). Said Giray Divanı .Denizli.
• Levend, A.S. (1984), Divan Edebiyatı Kelimeler ve Remzler, Mazmunlar ve Mefhumlar. İstanbul: En- derun.
• Macit, M. (2001). Erzurumlu Zihnî Divânı. Ankara: Kültür Bakanlığı.
• Onay, A. T. (2014) Divan Şiiri Sözlüğü, Ankara: Berikan.
• Önge, D. (2013) Klasik Türk Şiirinde Haberleşme, Fatih Sultan Mehmet Vakıf Üniversitesi, İstan- bul.
• Pala, İ. (2010). Ansiklopedik Divan Şiiri Sözlüğü. İstanbul: Kapı.
• Sarac, Y. (2002).Emri Divanı. İstanbul: Eren.
• Sefercioğlu, M.N.(2001). Nev’î Divanı’nın Tahlili. Ankara: Akçağ Yayınları.
• Şentürk, A.A (2016).Osmanlı Şiir Kılavuzu. İstanbul: OSEDAM
• Tolasa, H.(1973). Ahmet Paşa’nın Şiir Dünyası. Ankara: Atatürk Üniversitesi.
• Tulum, M., Tanyeri, A. (1977) Nev‘i, Divanı.
• Türkoğlu, İ. ‘Tâtârlar Maddesi’, İslâm Ansiklopedisi, C 40, 2011,s 168-170
• Yakar, H.İ. (2002). Gelibolulu Sun‘î Dîvânı ve Tahlili, Doktora tezi. İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Yazıcı, T. (1993 )‘ Cengiz Han Maddesi’ , İslam Ansiklopedisi, C.5, s: 367-369
• Yenikale, A.Sünbül-Zâde VehbîDivanı. T. C. Kültür Ve Turizm Bakanlığı Kütüphaneler Ve Ya- yımlar Genel Müdürlüğü, Kültür Eserleri
• Yeniterzi, E(2013). Klasik TÜRK Şiirinde Ülke ve Şehirlerin Meşhur Özellikleri. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, Klâsik Türk Edebiyatının Kaynakları Özel Sayısı,3
• Zülfe, Ö.(2004). Yakînî [ö. 1568] Dîvân, Tenkitli Metin-Tetkik-Dizin. Marmara Üniversitesi/ Türki- yat Araştırmaları Enstitüsü, Türk Dili ve Edebiyatı Ana Bilim Dalı, Eski Türk Edebiyatı Bilim Dalı, İstanbul.