KÜLTÜREL VE TARİHSEL MİRASIN SOSYAL BİLGİLER ÖĞREMEN ADAYLARINA KATKILARI: “DERSLERDE ANLATILANLAR GERÇEKMİŞ

Yıl 2017, Sayı: 8, 123 - 142, 01.04.2017

Derya Çığır Dikyol İrem Pamuk

Öz

Kültürel ve tarihsel miras öğeleri, günümüze ulaşarak bizimle birlikte yaşamaya devam eden, ait oldukları dönemin birer tanığı olan ve bizi biz yapan önemli unsurlardır. Ancak özellikle sosyal bilgiler dersindeki tarih konularının öğretiminde bu öğelerin yeterince kullanılmıyor olması, öğrencilerin tarihi sadece kitaplarda yer alan ‘ölü’ bir bilgi yığını olarak algılamalarına sebep olmaktadır. Öğrencilerin bu öğelerle somut olarak karşılaşmaları, tarihe -Öğretmen Adayı 21’in belirttiği gibi- ‘bir adım kadar yakın olmalarını’ ve -Öğretmen Adayı 25’in belirttiği gibi- ‘kafalarında canlandırdıkları eserlerin hayat bulmasını’ sağlamaktadır. Bu çalışma, sosyal bilgiler öğretmen adaylarına kültürel miras eğitimi ile müze ve tarihsel mekânları aktif öğrenme çerçevesinde kullanmalarına yönelik bilgi, beceri ve değerler kazandırmayı ve onların bu konudaki farkındalıklarını arttırarak mesleki gelişimlerine katkıda bulunmayı amaçlamaktadır. Sosyal Bilgiler Eğitimi Anabilim Dalı’nda 1. sınıfta okuyan öğretmen adayları, ‘Arkeoloji’ ve ‘Eskiçağ Tarihi ve Uygarlığı’ derslerinde, müze eğitimine yönelik eğitim almış ve sonrasında, somut kültürel miras öğelerine ev sahipliği yapan İstanbul Arkeoloji Müzeleri’ne götürülmüşlerdir. Nitel araştırma desenlerinden eylem araştırması ile yürütülen çalışmada öğretmen adayları, İstanbul Arkeoloji Müzeleri’nde, 4 açık uçlu sorudan oluşan çalışma yapraklarını doldurmuşlardır. 38 öğretmen adayı tarafından doldurulan çalışma yaprakları ile elde edilen veriler, içerik analizine tabi tutulmuştur. “Derslerde anlatılanlar gerçekmiş”; çalışma grubundan Öğretmen Adayı 18’in cümlesi, tam da bu araştırmanın özünü yansıtan niteliktedir. Bu çalışma sonucunda, sosyal bilgiler öğretmen adaylarının kültürel ve tarihsel mirasa karşı farkındalıkları artmış ve bu alanların eğitsel olarak aktif şekilde kullanılabileceğini deneyimlemişlerdir. Öğretmen adaylarının pek çoğu, meslek hayatlarında kültürel ve tarihsel miras öğelerini kullanmak istediklerini, bunun yaparak yaşayarak öğrenme boyutunda ne kadar önemli olduğunun farkına vardıklarını belirtmişlerdir.

Anahtar Kelimeler

kültürel ve tarihsel miras eğitimi, sosyal bilgiler, tarih, müze eğitimi

CONTRIBUTIONS OF CULTURAL AND HISTORICAL HERITAGE TO SOCIAL STUDIES TEACHER CANDIDATES : “THE THINGS TOLD IN LESSONS HAD BEEN REAL”

Öz

Cultural and historical heritage elements are important factors that they reach today and continue live with us, they are witnesses to the term they belong and they make us who we are. However, as they are not used enough in teaching history subjects of social studies lesson, students perceive the history only as a “dead” data stack placed in the book. Perceptibly encountering with these elements provides them to “be as close as a step” to history, as Teacher Candidate 21 stated; and “invigorating of works that they portray in their minds” as Teacher Candidate 25 stated. This study aims to bring social studies teacher candidates in knowledge, skill and value to use museum and historical places in frame of active learning and to contribute for their professional developments by increasing their awareness of this subject with the cultural heritage education. Teacher candidates studying in 1st grade in department of Social Studies, took education related to museum education in lessons of “Archeology” and “History and Civilization of Ancient Ages” and then they brought to Istanbul Archaeological Museums hosting perceptible cultural heritage elements. In study which is conducted with action research from qualitative research methods, teacher candidates filled their worksheets consisting 4 open ended questions in Istanbul Archeological Museum. The data obtained with worksheets filled by 38 teacher candidates, are subjected to content analyze. “The things told in lessons had been real”; this statement written by Teacher Candidate 18 is totally in characteristics of reflecting nature of this study. As a result of this study, awareness of social studies teacher candidates to cultural and historical heritage increased and they experienced to actively use these fields as an educational aspect. Most of the teacher candidates stated that they want to use cultural and historical heritage elements in their professional lives and by doing this they realized how important they are in learning through experience.

Anahtar Kelimeler

cultural and historical heritage education, social studies, history, museum education

Kaynakça

• Akçalı, A. A. ve Aslan, E. (2007). Yerel tarih ve tarih öğretimindeki rolü. Dokuz Eylül Üniversitesi Buca Eğitim Fakültesi Dergisi, 21, 80-88.
• Akkuş, A. ve Meydan, A. (2014). Sosyal bilgiler öğretiminde tarihi ve coğrafi mekân uygulama- larının değerlendirilmesi. Uluslararası Avrasya Sosyal Bilimler Dergisi, 13 (4), 14-31.
• Akmehmet, T. K. ve Ödekan, A. (2006). Müze eğitiminin tarihsel gelişimi. İTÜ Dergisi, 3 (1), 47- 58.
• Aktekin, S. (2008). Müze uzmanlarının okulların eğitim amaçlı müze ziyaretlerine ilişkin görüş- ler. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 9 (2), 103-111.
• Avcı, M. ve Memişoğlu, H. (2016). Kültürel miras eğitimine ilişkin sosyal bilgiler öğretmenleri- nin görüşleri. İlköğretim Online, 15 (1), 104- 124. [Online]: http://ilkogretim- online.org.tr/vol15say1/v15s1m7.pdf adresinden 10 Mart 2016 tarihinde indirilmiştir.
• Ata, B. (2015). Okul dışı sosyal bilgiler öğretiminde müzeler. A. Şimşek ve S. Kaymakçı. (Ed.). Okul dışı sosyal bilgiler öğretimi. (171-186). Ankara: Pegem Akademi.
• Bolla, P. (2012). Sanat ve estetik. (K. Koş, Çev.). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Costello, P. J. M. (2003). Action research. London: Continuum.
• Demircioğlu, İ. H. ve Tokdemir, M. A. (2008). Değerlerin oluşturulma sürecinde tarih eğitimi: Amaç, işlev ve içerik. Değerler Eğitimi Dergisi, 6 (15), 69-88. [Online]: http://etarih.com/tarih/i_h_demircioglu/0012_DEGER_EGITIMI.pdf. adresinden 10 Mart 2016 tarihinde indirilmiştir.
• Demircioğlu, İ. H. (2010). Tarih öğretiminde öğrenci merkezli yaklaşımlar (Genişletilmiş 3. Baskı). Ankara: Anı Yayıncılık. Dünya Kültürel ve Doğal Mirasın Korunması Sözleşmesi. (Tarihsiz). http://teftis.kulturturizm.gov.tr/TR,14269/dunya-kulturel-ve-dogal-mirasin-korunmasi- sozlesmesi.html.
• Gezer, H. (2010). Mekânı kavrama sürecinde algılama bileşenleri. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 21, 1-10.
• Glesne, C. (2014). Nitel araştırmaya giriş. (A. Ersoy ve P. Yalçınoğlu, Çev. Ed.). Ankara: Anı Ya- yıncılık.
• Ekiz, D. (2003). Eğitimde araştırma yöntem ve metodlarına giriş. Nitel, nicel ve eleştirel kuram metodo- lojileri. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Erzen, J. N. (2012). Çoğul estetik. İstanbul: Metis Yayınları.
• Göğebakan, Y. (2011). Ülkemizde kültür ve kültür varlıklarının korunmasının mimari ve kent ölçeğinde yansımaları. İnönü Üniversitesi Sanat Ve Tasarım Dergisi, 1 (2). 199-210.
• Gültekin, T. (2011). Sanat eğitiminde estetik değerlerin gelişimi sürecinde çocuk ve iletişim. Akademik Bakış Dergisi, 24. [Online]: http://www.akademikbakis.org/eskisite/24/03.pdf. adresinden 10 Mart 2016 tarihinde indirilmiştir.
• Güven, İ., Bıkmaz, F., Demirhan- İşcan, C. ve Keleşoğlu, S. (2014). Tarih derslerine yönelik öğ- renme- öğretme stratejileri. İ. Güven (Ed.). Tarih öğretimi. Kuram ve uygulama. (181-330). Ankara: Pegem Akademi.
• Kabapınar, Y. (2012). Kuramdan uygulamaya hayat bilgisi ve sosyal bilgiler öğretimi. Ankara: Pegem Akademi.
• Kitson, A., Husbands, C., Steward, S. (2011). Teaching and learning history 11- 18. Understanding the Past. Maidenhead: Open University Press.
• Leland, L. M. (2006). Mimarlığın öyküsü, ögeleri ve anlamı. (E. Akça, Çev.). İstanbul: Kabalcı Yayı- nevi.
• Mamur, N. (2012). Kitsch olgusunun sanat eğitiminde estetik beğeniler açısından sorgulanması. Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 8 (3), 70-79.
• Marcus, A. S., Stoddard, J. D., Woodward, W. W. (2012). Teaching history with museums: Strate- gies for K-12 social studies. New York: Routledge.
• MEB. (2005). Sosyal bilgiler 4.-5. sınıf programı. Ankara: MEB Yayınları.
• MEB. (2008). İlköğretim 1-8. sınıflar Türkçe, matematik, sosyal bilgiler, hayat bilgisi ile fen ve teknoloji dersi öğretim programlarında müze ile eğitim. Ankara: MEB Yayınları.
• Mortara, M., Catalano, C. E., Bellotti, F., Fiucci, G., Houry Panchetti, M. ve Petridis, P. (2013). Learning cultural heritage by serious games. Journal Of Cultural Heritage, 15 (3). [Onli- ne]: http://dx.doi.org/10.1016/j.culher.2013.04.004 adresinden 5 Şubat 2016 tarihinde in- dirilmiştir.
• Nietzsche, F. (1998). Böyle buyurdu zerdüşt. (A. T. Oflazoğlu, Çev.). İstanbul: Cem Yayınevi.
• Oruç, S. ve Altın, B. N. (2008). Müze eğitimi ve yaratıcı drama. Çukurova Üniversitesi Eğitim Fa- kültesi Dergisi, 35 (3), 125-142.
• Paetsch, L.-K. (2014). Das Museum als außerschulischer Lernort. Hamburg: Diplomica Verlag.
• Pandel, H. J. (2013). Geschichtsdidaktik. Eine Theorie für die Praxis. Schwalbach: Wochenschau Verlag.
• Patton, M. Q. (2014). Nitel araştırma ve değerlendirme yöntemleri. (M. Bütün ve S. B. Demir, Çev. Ed.). Ankara: Pegem Akademi.
• Pinto, H. (2008). Kimlik sorunu: Çocukların yerel tarih mirası ile ilgili görüşleri. M. Safran ve D. Dilek (Ed.). 21. yüzyılda kimlik, vatandaşlık ve tarih eğitimi. (118-131). İstanbul: Yeni İnsan Yayınevi.
• Saban, A. (2006). Lisansüstü öğrencilerin nitel araştırma metodolojisine ilişkin algıları. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 469-485.
• Sternberg, S. (1989). The art of participation. N. Berry, S. Mayer. (Eds.). Museum education: His- tory, theory and practice. (154- 171). Virginia: National Art Education Association.
• Şahan, M. (2005). Müze ve eğitim. Türk Eğitim Bilimleri Dergisi, 3 (4).487-501.
• Tarhan, M. T. (1995). Tarih yazımında arkeolojinin önemi. İstanbul: Arkeoloji ve Sanat Yayınları.
• Tezcan- Akmehmet, K. ve Ödekan, A. (2006). Müze eğitiminin tarihsel gelişimi. İTÜ Dergisi/b, 3 (1). 47-58.
• Timuçin, A. (1998). Estetik. İstanbul: İnsancıl Yayınları.
• Treinen, H. (1981). Das Museum als Massenmedium- Besucherstrukturen, Besucherinteresse und Museumsgestaltung. ICOM/CECA (Hrsg.). Museumspädagogik. Museumsarchitektur für den Besucher. (13-33). Hannover: Postskriptum Verlag.
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2011). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Ya- yıncılık.
• Yılmaz, K. (2009). Lisans düzeyinde sosyal bilgiler eğitiminde karşılaşılan sorunlar ve çözüm önerileri: Öğretmen adaylarının görüşleri. Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 31-53.
• Yılmaz, K. ve Çeltikçi, C. (2013). İlköğretim 3. sınıf öğrencilerine soyut ve çok boyutlu kavram- ların kazandırılması: Bir eylem araştırması. Turkish Studies, 8 (6), 895-924. [Online]: http://turkishstudies.net/Makaleler/1052866588_53Y%C4%B1lmazKaya%20sos.-895- 924.pdf. adresinden 5 Şubat 2016 tarihinde indirilmiştir.
• Zacharias, W. (1995). Orte, Ereignisse, Effekte der Museumspädagogik. Horizonte des musealen Bildungsauftrags und Spekulationen zur Topographie kultureller Erfahrung. (71-99). K. Fast. (Hrsg.). Handbuch museums-pädagogischer Ansätze. Wiesbaden: Springer Fachme- dien.