MUKEBBIRES IN OTTOMAN’S WESTERNIZATION PERIOD MOSQUE ARCHITECTURE

Yıl 2017, Sayı: 7, 407 - 420, 01.02.2017

Yusuf Çetin

Öz

As a prominent factor of mosque architecture during Ottoman’s Westernization period, the purpose of this work is to elaborate on mükebbire, an architectural element which is usually ignored when the mosques are introduced or only confined to the place where it is located. After describing the function and the definition of mükebbire, the overall development of the Ottoman mosque architecture is evaluated and the characteristics reflecting the artistic styles of the periods is emphasized by making typological classifications of mükebbires in terms of material and design. It is observed that mükebbires, whose surviving examples from Ottoman mosque architecture can only be seen after 16th Century, are one of the indispensable architectural elements of Ottoman mosque architecture especially during the Westernization period. Mükebbires, appearing as a trendy architectural element in the mosques built in Anatolia, notably the ones in İstanbul, attract considerable attention sometimes with a simple and functional form and sometimes with their intense decor reflecting the artistic style and taste of the period that they were constructed in.

Anahtar Kelimeler

Westernization period, Ottoman mosque architecture, mükebbire, mükbire.

BATILILAŞMA DÖNEMİ OSMANLI CAMİ MİMARİSİNDE MÜKEBBİRELER

Öz

Batılılaşma dönemi Osmanlı cami mimarisinin önemli bir elemanı olan mükebbireler ile ilgili yapılan bu çalışmanın amacı, camiler tanıtılırken genellikle görmezden gelinen, ya da sadece bulunduğu yer belirtilmekle yetinilen bu mimari elemanın ayrıntılı olarak ele alınmasıdır. Mükebbirenin tanımı ve işlevi açıklandıktan sonra Batılılaşma dönemi Osmanlı cami mimarisindeki genel gelişim değerlendirilmiş, bu döneme ait tespit edilebilen mükebbirelerin malzeme ve tasarım bakımından tipolojik sınıflandırmaları yapılarak dönemlerinin sanat anlayışını yansıtan özellikleri üzerinde durulmuştur. Osmanlı cami mimarisinde günümüze ulaşabilen örneklerini XVI. yüzyıldan itibaren görmeye başladığımız mükebbirelerin özellikle Batılılaşma dönemi Osmanlı cami mimarisinin vazgeçilmez mimari elemanlarından birisi olduğu görülmektedir. Başta İstanbul camileri olmak üzere bu dönemde Anadolu’da inşa edilen camilerde de adeta bir moda beğenisi halinde cepheleri hareketlendiren bir mimari eleman olarak yaygın biçimde karşımıza çıkan mükebbireler bazen yalın ve işlevsel bir form ile bazen de yapıldığı dönemin sanat anlayışı ve zevkini yansıtan yoğun bezemeleri ile dikkat çekmektedirler.

Anahtar Kelimeler

Batılılaşma dönemi, Osmanlı cami mimarisi, mükebbire, mükbire.

Kaynakça

• Aktepe, M. Münir (1973). “İzmir’in Hisar veya Yakup Bey Camii”, Tarih Dergisi, S. 27, İstanbul: s. 85-98.
• Arık, Rüçhan (1973). Batılılaşma Dönemi Türk Mimarisi Örneklerinden Anadolu’da Üç Ahşap Camii, Ankara:Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Arık, Rüçhan (1988). Batılılaşma Dönemi Anadolu Tasvir Sanatı, Ankara: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Arseven, C. Esad (1993), “Mükebbire” Mad., Sanat Ansiklopedisi, C. 3, Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları: İstanbul.
• Aslanapa, Oktay (1986). Osmanlı Devri Mimarisi, İnkılap Kitabevi: İstanbul.
• Eyice, Semavi (1981). “XVIII. Yüzyılda Türk Sanatı ve Türk Mimarisinde Avrupa
• Neoklasik Üslubu”, Sanat Tarihi Yıllığı, S. 9-10, İstanbul, s. 169-180.
• Gürbiyık, Cengiz (2016) . “Turgutlu Irlamaz Köyü Camii”, Celal Bayar Üniversitesi
• Sosyal Bilimler Dergisi, C.14, S.3. s. 147-164.
• Karaziz, Şener, Dilek (2014). “Soma Hızır Bey (Çarşı) Camii Duvar Resimleri
• Üzerine Bir Değerlendirme”, Turkish Studies-International Periodical For The
• Languages, Literature and History of Turkish or Turkic, Volume 9/10Fall2014, p.715-738
• Kuban, Doğan (1954). Türk Barok Mimarisi Hakkında Bir Deneme, İTÜ Mimarlık Fakültesi Yayın- ları: İstanbul.
• Ödekan, Ayla (1993). “Ampir Üslubu”, Dünden Bugüne İstanbul Ansiklopedisi, C.1, İstanbul, s. 247-248.
• Öz, Tahsin (1997). İstanbul Camileri C.I-II, Türk Tarih Kurumu Yayınları: Anakara.
• Özkan, Süha (1973. “Mimar Vedat Tek (1873-1942)”, Mimarlık, S.11-12, Kasım-Aralık 1973, s. 45- 51.
• Renda, Günsel (1977). Batılılaşma Dönemi Türk Resim Sanatı 1700–1850, Ankara: Hacettepe Üni- versitesi Yayınları.
• Semerci, M. Özcan (2009). İzmir’in Mükebbireli Camileri, Fidan, S. 63, Nisan-Haziran 2009, s. 23.
• Sezer, Mustafa (2016). “IV. Türk-İslam Sanatları Anabilim Dalı Koordinasyon Toplantısı ve Türk İslam Sanatlarında Terminoloji Sorunu Çalıştayı Hakkında Bir Değerlendirme”, Bülent Ecevit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, C.3, S. 1, s. 295-299.
• Yavuz, Yıldırım (1981). “Mimar Kemalettin Bey (1870-1927)”, O.D.T.Ü. Mimarlık Fakültesi Dergi- si, C.7, S. 1, Bahar, s. 53-76. İNTERNET KAYNAKLARI
• http://earsiv.sehir.edu.tr:8080/xmlui/bitstream/handle/11498/13887/001581551010.pdf?sequence= 1&isAllowed=y (Erişim tarihi: 03.02.2017)
• http://www.mustafacambaz.com/details.php?image_id=31417 (Erişim tarihi: 03.02.2017)