20. YÜZYIL BAŞLARINDA AFGANİSTAN COĞRAFYASINDA TÜRKÇENİN YABANCI DİL OLARAK ÖĞRETİMİ ÜZERİNE HAZIRLANAN BİR KİTAP: SARF-I TÜRKÎ

Yıl 2016, Sayı: 6, 61 - 83, 01.12.2016

İbrahim Gültekin

Öz

Devletler bilimde, sanatta, ticarette ve siyasette güçlü oldukları ölçüde dilleri de güçlü ve talep edilir olmaktadır. Türkçenin yabancı dil olarak talep edilir olması da Türklerin tarih sahnesinde gösterdikleri başarıyla doğru orantılı bir seyir izlemiştir. Bu çerçevede Divanu Lügati’t-Türk başta olmak üzere Türkçenin öğretimi hususunda Türklerin devlet kurdukları farklı coğrafyalarda birçok kaynak eser hazırlanmıştır. Bu eserlerin bir kısmı hakkında incelemeler yapılmakla birlikte birçoğu da henüz gün yüzüne çıkarılmış değildir. Hâlbuki bir dilin yabancı dil olarak öğretiminin sistemli bir yapıya kavuşturulması için tarihî seyirde ortaya konulan eserlerin dil öğretimi çerçevesinde tetkikine ihtiyaç vardır. Bu çalışmada, Hicrî 1326’da, Afganistan’da Muhammed Nazif’in Sarf-ı Türkî adlı kitabı, yöntem ve teknik ve ilkeler bağlamında incelenmiştir. Kitapta, yazarın esas itibarıyla dil bilgisi çeviri yöntemini kullandığı söylenebilir. Soru-cevap tekniği yanında, tümevarım, tümdengelim yöntemleri de yazarın tercihleri arasındadır. Farsça-Türkçe hazırlanan kitapta, dil bilgisi kuralları Farsça açıklanmış ve örnekler Farsça–Türkçe olarak verilmiştir. Kitabın sonunda yazar, fiillerin bütün zamanlara göre çekimini tablo hâlinde göstermiştir.

Anahtar Kelimeler

Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi, Kaynak Eserler, Sarf-ı Türkî, Yöntem, Teknik ve İlkeler

A BOOK ON TEACHING TURKISH AS A FOREIGN LANGUAGE IN AFGHANISTAN IN THE EARLY TWENTIETH CENTURY: SARF-ITURKI

Öz

The language of a country gains a reputation and becomes attractive as much as the country advances in science, art, trade and politics. The demand for Turkish as a foreign language altered in direct proportion to the historical achievements of the Turkish people. Therefore, many works particularly DîvânüLugati't-Türk that were used as resources for teaching Turkish were created in different places where Turkish people established a state. Some of these works were examined, but many have yet to be revealed. Works created in the historical process should be examined for teaching a language and ensuring a systematic structure for teaching a language. This study examined the methods and techniques in Sarf-ıTürkî, which was prepared by MuhammedNazif in Afghanistan in 1326 AH. It is fair to say that the writer used the translation method for the grammar in the book. In addition to the question-answer method, the writer also used induction and deduction. Grammar rules were explained in Persian, and the examples were presented in Persian and Turkish in this book, which was written in Persian and Turkish. The writer demonstrated the verbs in all tenses in tables at the end of the book.

Anahtar Kelimeler

teaching Turkish as a foreign language, source works, Sarf-ıTürkî, methods, techniques and principle

Kaynakça

• Aşık, A. (2003). Yabancılar için Türkçe Dil Bilgisi. 1. 2. Ciltler. Kabil.
• Bağdaş, Fatih Şükrü, “Yabancılara Türkçe Öğretiminde Türk Silahlı Kuvvetlerinin Yeri: Afganistan Örneği”, Harp Okulu, İstanbul.
• Balcı, Mustafa (2016). “Tarihî Seyirde Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi I: Cumhuriyet Dönemi Öncesi Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğretimi”, “ Türkçenin Yabancı Dil Olarak Öğreti- minde Yöntem ve Uygulamalar”, Yunus Emre Enstitüsü, Ankara.
• Barın, Erol (2010). “Yabancılara Türkçe Öğretimi Amacıyla Yazılan “Ecnebilere Mahsus” Elifbâ Kitabı Üzerine”, TÜBAR-XXVII-/2010-Bahar, Niğde.
• Can, Aydın (2002). “Atatürk Dönemi Türk-Afgan İlişkileri” Atatürkçü Yol, Ocak-Şubat 2002, sayı: 18 s. 17 - 21, Adana.
• Demirel, Ö. (2010). “Yabancı Dil Öğretimi”, Pegem A, Ankara.
• Demircan, Ömer (1990). “Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri, Ekin Eğitim Yayıncılık, İstanbul.
• Doğan, C. (2012). “Sistematik Yabancı Dil Öğretim Yaklaşımı ve Yöntemleri”, Ensar Neşriyat, İstan- bul.
• Güzel, Abdurrahman, BARIN, Erol (2013). “Yabancı Dil Olarak Türkçe Öğretimi”, Akçağ Yayınla- rı, Ankara.
• Hayri, Aysultan (2007). “Afganistan’da Türkçe Eğitiminin Tarihi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimle- ri Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
• Hengirmen, M. (2006). “Yabancı Dil Öğretim Yöntemleri ve TÖMER Yöntemi”, Engin Yayınevi, Ankara.
• Karasar, Niyazi (2006). “Bilimsel Araştırma Yöntemi”, Nobel Akademik Yayıncılık, Ankara.
• Kamgar, Dr. C. (2003). Afganistan’ın Maarifi. Afganistan-Kabil: Meyvend Yayınevi. İkinci Baskı.
• Kuğuoğlu, İbrahim H. (2012). “Öğretim İlke ve Yöntemleri”, “Öğrenme ve Öğretim İlkeleri Bölüm 2), Nobel, Ankara.
• Memiş, Raşid Muhammed- ERDEM, M. Dursun (2013). “Yabancı Dil Öğretiminde Kullanılan Yön- temler, Kullanım Özellikleri Ve Eleştiriler”, Turkish Studies , Ankara.
• Riştiya, S. K. (1967). 19.yy da Afganistan. Kabil: Devlet Matbaası, Üçüncü Baskı.
• Sarıhan, Z. (1994-1996). Kurtuluş Savaşı Günlüğü. Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Yazıcı, Orhan (2010). “Afganistan’daki Otorite Boşluğunun Tarihi Temelleri ve Bölge Güvenliği Üze- rine Etkileri”, Düzenleyen Nedim İpek ve Osman Köse, History Studies Uluslararası Ta- rih Araştırmaları Dergisi, No: 2/1.
• Yıldırım, A.- Şimşek, H. (2008). “Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri”, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Zahir, P. M; İlmî, Dr. Muhammed Y. (1960). Afganistan Maarif Tarihi. 2. Cilt. Kabil: Maarif Mat- baası. İnternet Kaynakları
• https://www.google.com.tr/search?q=afganistan+haritasi, (Erişim tarihi: 10.03.2016).
• https://tr.wikipedia.org/wiki/Afganistan, (Erişim Tarihi: 12.03.2016).