7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL BİLGİLER DERSİNDEKİ DEĞERLERİ KAZANMA DURUMLARININ İNCELENMESİ

Yıl 2016, Sayı: 6, 84 - 105, 01.12.2016

Esma Kapan Nazlı Gökçe

Öz

Bu araştırmanın amacı, 7.sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki değerleri kazanma düzeylerini ve değerleri kazanma düzeylerinde etkili olan faktörleri belirlemektir. Bu doğrultuda verilerin toplanmasında nitel ve nicel araştırma yöntemlerinin birlikte kullanıldığı karma yöntem deseni benimsenmiş, yakınsayan paralel desen kullanılmıştır. Araştırmanın amaçları doğrultusunda 2012-2013 eğitim öğretim yılı sonunda, 462 7. sınıf öğrencisine Sosyal Bilgiler Dersi Değerler Eğitimi Ölçeği uygulanmıştır. Aynı zamanda 18 sosyal bilgiler öğretmeni ile yarı yapılandırılmış görüşme yapılmıştır. Ölçek ile elde edilen verilerin çözümlenmesinde frekans, yüzde ve aritmetik ortalamanın yanı sıra gruplar arası ortalama karşılaştırması için t testi ve tek yönlü varyans analizi teknikleri kullanılmıştır. Yarı-yapılandırılmış görüşme ile elde edilen verilerin çözümlenmesi ise içerik analizi yöntemi ile yapılmıştır. Araştırmada nicel ve nitel veriler; eş zamanlı olarak toplanmış, ayrı ayrı analiz edilmiş ve daha sonra bir araya getirilerek birbiriyle ilişkilendirilmiştir. Araştırmanın sonunda 7.sınıf öğrencilerinin sosyal bilgiler dersindeki değerleri kazanma düzeylerinin; uygulanan ölçeğe ve sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre farklılaştığı görülmüştür. Ölçekten elde edilen verilere göre öğrencilerin değerleri kazanma düzeyleri kısmen yeterli, sosyal bilgiler öğretmenlerinin görüşlerine göre ise çoğunlukla yetersiz bulunmuştur. Öğrencilerin sosyal bilgiler dersinde yer alan değerleri kazanma düzeylerinin cinsiyet, aile aylık gelir durumu, anne öğrenim düzeyi, baba öğrenim düzeyi, sosyal bilgiler dersi başarı notu gibi değişkenlere göre anlamlı farklılıklar gösterdiği tespit edilmiştir. Sosyal bilgiler öğretmenleri de öğrencilerin sosyal bilgiler dersinde yer alan değerleri kazanma düzeylerini etkileyen faktörleri okul içi ve okul dışı faktörler açıklamışlar ve aile, çevre ve kitle iletişim araçları gibi okul dışı faktörlerin okul içi faktörlere göre daha etkili olduğunu vurgulamışlardır.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Bilgiler, Değerler Eğitimi, 7. Sınıf Öğrencileri, Sosyal Bilgiler Öğretmenleri, Karma Yöntem.

7. SINIF ÖĞRENCİLERİNİN SOSYAL BİLGİLER DERSİNDEKİ DEĞERLERİ KAZANMA DURUMLARININ İNCELENMESİ

Öz

The aim of this study is to determine to what extent 7th graders gain the values within social studies course and the factors influential over their level of gaining. Thus, mix method, which combines both qualitative and quantitative research methods, has been adopted, and this research has been designed in accordance with convergent parallel design. Congruently with the aims of this research, 462 7th graders were administered Social Studies Course Value Education Scale at the end of 2012-2013. Simultaneously, semi-structured interviews were held with 18 social studies teachers. Research data collected via the scale has been analyzed via frequency, percentage, and arithmetic mean along with t-test and one-way variance analysis in order to compare means across groups. Data recorded during semi-structured interviews has been examined through content analysis. In this research, qualitative and quantitative data was collected simultaneously, analyzed separately, and then brought together again to relate with each other. At the end of the research, it has been found that the levels of 7th graders in terms of gaining values within social studies course differed with respect to the scale and to social studies teachers’ opinions. Based on the data obtained from the scale, students’ level in terms of gaining the values was partially adequate whereas it was mostly inadequate according to social studies teachers’ opinions. Moreover, it has been determined that the levels of students in gaining values within social studies course differs across several variables such as gender, monthly income of families, mother’s educational background, father’s educational background, and their academic success in social studies course. Social studies teachers, on the other hand, grouped the factors influencing students’ levels of gaining the values within social studies course as in-school and outside-the-school factors, and have underpinned that outside-the-school factors such as family, environment, and mass media devices are more effective than in-school factors.

Anahtar Kelimeler

Social Studies, Value Education, 7th Graders, Social Studies Teachers, Mix Method.

Kaynakça

• Akbaş, O. (2004). Türk milli eğitim sisteminin duyuşsal amaçlarının ilköğretim II. kademedeki gerçekleşme derecesinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Akbaş, O.(2008). Sosyal bilgilerde değerler ve öğretimi. B. Tay ve A. Öcal, (Ed.), Özel öğretim yöntemleriyle sosyal bilgiler öğretimi, içinde (s. 335-360). Ankara: Pegem Akademi Yayın- ları.
• Aladağ, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler öğretiminde değerler eğitimi yaklaşımlarının öğrencilerin sorumluluk değerini bilişsel düzeyde kazanmalarına etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, An- kara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Astill, B. R., Feather, N. T. & Keeves, J. P. (2002). A Multilevel Analysis of the effects of parents, teachers and schools on student values. Social Psychology Education, 5, 345-363.
• Atbaşı, C.(2007). İlköğretim II. kademe (6.ve7.sınıfta) sosyal bilgiler dersinin öğretimi ve öğretiminde yaşanan güçlükler (Aksaray örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Konya: Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü
• Balcı, N. (2008). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin etkililiği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Balcı, F. A. & Yanpar Yelken, T. (2013). İlköğretim sosyal bilgiler programında yer alan değerler ve değerler eğitimi uygulamaları konusunda öğretmen görüşleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 14 (1), 195-213.
• Başcı, Z. (2012). Beşinci sınıf sosyal bilgiler dersinde değer eğitiminin öğretmen görüşlerine göre ince- lenmesi (Erzurum örneği). Yayınlanmamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Baydar, P. (2009). İlköğretim beşinci sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında belirlenen değer- lerin kazanım düzeyleri ve bu süreçte yaşanılan soruların değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Adana: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Baysal, N. (2013). Ortaokul sosyal bilgiler derslerinde değerler eğitimi uygulamalarının öğretmenler yönüyle değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Beldağ, A. (2012). İlköğretim yedinci sınıf sosyal bilgiler dersindeki değerlerin kazanılma düzeyinin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi (Erzurum ili örneği). Yayınlanmamış doktora tezi, Erzurum: Atatürk Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Bulach, C. R. & Butler, J. D. (2002). The occurence of behaviors associated with sixteen character values. Journal of Humanistic Counseling, Education and Development, 41, 200-214.
• Can, Ö. (2008). Dördüncü ve beşinci sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi uy- gulamalarına ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Hacettepe Üni- versitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Creswell, W. J. & Plano Clark, V.L. (2014). Karma yöntem araştırmaları: Tasarımı ve yürütülmesi. Y. Dede ve S.B. Demir, (Çev.) Ankara: Anı Yayıncılık.
• Çelik, F. (2010). 5. sınıf Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında sorumluluk, estetik ve doğal çevreye duyarlılık değerlerinin kazandırılmasına ilişkin öğrenci ve öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi, Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Çengelci, T. (2010). İlköğretim beşinci sosyal bilgiler dersinde değerler eğitiminin gerçekleştirilmesine ilişkin bir durum çalışması. Yayımlanmamış doktora tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Deveci, H. & Dal, S. (2008). Primary school teachers' opinions on the efficacy of social studies program in value gain. Humanity & Social Sciences Journal, 3(1 ), 1-11.
• Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlâki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Doğanay, A. & Sarı, M. (2004). İlköğretim ikinci kademe öğrencilerine temel demokratik değer- lerin kazandırılma düzeyi ve bu değerlerin kazandırılması sürecinde açık ve örtük programın etkilerinin karşılaştırılması. Eğitim Yönetimi, 10 (39), 356 – 383.
• Doğanay, A. (2009). Değerler eğitimi. C. Öztürk, (Ed.), Sosyal bilgiler öğretimi: Demokratik vatan- daşlık eğitimi, içinde (s. 225-256). Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Ediger, M. (1998). Trends and issues in teaching elementary school social studies. College Student Journal, 32(3), 347-363.
• Ercan, İ. (2001). İlköğretim sosyal bilgiler programlarında ulusal ve evrensel değerler, Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fidan, N. K. (2013). Sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimi: nitel bir araştırma. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (3), 361-388.
• Finck, C., Hansen, C. & Jensen, J. (2003). Improving student achievement through character education. Chicago, Illionis: Master of Arts Action Research Project. Saint Xavier Uni- versity&IRI/Skylight Professional, Field-Based Masters Program (SO 034560, ED 477 142).
• Golzar, F. A. (2006). İlköğretim 5. sınıf öğrencilerine yönelik sorumluluk ölçeğinin geliştirilmesi ve sorumluluk düzeylerinin cinsiyet denetim odağı ve akademik başarıya göre incelenmesi. Yayın- lanmamış yüksek lisans tezi. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). Sosyal bilgiler dersinde yer alan değerlere ilişkin öğrenci tutumlarının değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 8(1), 95-134.
• Husu, J. & Tirri, K. (2007). Developing whole school pedagogical values-a case of going through the ethos of good schooling, Teaching and Teacher Education, 23, 390-401.
• İşcan, C. D. (2007). İlköğretim düzeyinde değerler eğitimi programının etkililiği. Yayınlanmamış dok- tora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Keskin, Y. (2008). Türkiye’de sosyal bilgiler öğretim programlarında değerler eğitimi: tarihsel gelişim, 1998 ve 2004 programlarının etkililiğinin araştırılması. Yayınlanmamış doktora tezi, İstan- bul: Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Kılcan, B. (2009). İlköğretim 6. sınıf sosyal bilgiler öğretim programında yer alan değerler öğretimine ilişkin öğretmen görüşleri (Kırşehir ili örneği). Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Niğde: Niğde Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuş, D. (2009). İlköğretim programlarının, örtük programın ve okul dışı etmenlerin değerleri kazandır- ma etkililiğinin 8. sınıf ilköğretim öğrencilerinin ve öğretmenlerinin görüşlerine göre incelenme- si. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitü- sü.
• Mccoy, P. (2011). Urban youth culture: finding engagement in city school spaces by listening to youths’ education values. Ph.D. thesis. New York University. Pro Quest Dissertations and Thesis, UMI Number 3454480.
• Memişoğlu, H. (2013). İlköğretim 4. ve 5. sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersinde değerler eğitimine ilişkin görüşleri. International Journal of Social Science, 6(3), 405-425.
• Mikulics, M. P. (1998). A systematic classification of approaches in values/ethics/moral/character educa- tion, Ph.D thesis, United States International University. ProQuest Dissertations and Thesis, AAT 9904085.
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis, Second edition. London: Sage Publications.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2005). İlköğretim sosyal bilgiler dersi öğretim programı. (4-5-6-7. Sınıflar). Ankara: Devlet Kitapları Müdürlüğü Basımevi
• Owens, V. (2005). Values disparity and academic achivement among ugandan adolescents. Jo- urnal of Beliefs and Values, 26(3), 311-315.
• Öksüz, Y. (2011). 11-12 yaş çocuklarının değerleri kazanım düzeylerinin bazı değişkenler açı- sından karşılaştırılması: samsun-lancashıre örneği. The Journal of Academic Social Science Studies, 4(2), 61-78.
• Prencipe, A. (2001). Children’s reasoning about the teaching of values, Master thesis, University of Toronto. ProQuest Dissertations and Thesis, AAT MQ58877.
• Rainey, T. R. (1999). Perceptions from a select sample of rural, east-central illinois, high school social studies teachers on their role as value educators, Ph.D thesis, University of Illinois). ProQuest Dissertations and Thesis, AAT 9953117.
• Ryan, K. (1993). Mining the values in the curriculum. Educational Leadership, 51(3), 16-18.
• Sarı, E. (2005). Öğretmen adaylarının değer tercihleri: Giresun eğitim fakültesi örneği. Değerler Eğitimi Dergisi, 3 (10), 73-88.
• Sarı, M. (2007). Demokratik değerlerin kazanımı sürecinde örtük program: Düşük ve yüksekokul yaşam kalitesine sahip iki ilköğretim okulunda nitel bir çalışma. Yayınlanmamış doktora tezi, Ada- na: Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Sarıcan, E. (2006). 1998 İle 2004 sosyal bilgiler dersi öğretim programlarının vatandaşlık değerleri açı- sından karşılaştırılması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul: Marmara Üniversite- si Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Simmons, C. (1999). A comparative study of educational and cultural determinants of adoles- cent values. Journal of Beliefs & Values, 20(2), 208-218.
• Şahin, H. K. (2010). İlköğretim okullarında sosyal bilgiler dersini yürüten 4. ve 5. Sınıf öğretmenlerinin sosyal bilgiler dersi öğretim programında yer alan değerlerin kazandırılmasına ilişkin görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Taştan, N. (2004). Çatışma çözme ve akran arabuluculuğu eğitimi programlarının ilköğretim altıncı sınıf öğrencilerinin çatışma çözme ve akran arabuluculuğu becerilerine etkisi. Yayınlanmamış doktora tezi. Ankara: Ankara Üniversitesi eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Tarkoçin, S., Berktaş, D. ve Balat, G. U. (2013). Okul öncesi öğretmenlerinin sınıf içi etkinliklerde çocuklarla olan iletişimlerinde kullandıkları değerlerin incelenmesi, Pegem Journal of Education & Instruction, 3(2), 37-49.
• TAYLOR, M. J. (1996). Voicing their values: pupils' moral and cultural experience. J. M. Hals- tead and M. J. Taylor (Eds). In Values education and education in values in (p.121-142). London and New York: Routledge Falmer.
• Tepecik, B. (2008). Sosyal bilgiler dersinde sorumluluk değerinin kazandırılmasına ilişkin öğretmen görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Eğitim Bi- limleri Enstitüsü.
• Thornberg, R. (2008).The lack of professional knowledge in values education. Teaching and Teac- her Education: An International Journal of Research and Studies, (24) 7, 1791-798.
• Titus, D. L. (1994). Values Education in American Secondary Schools. (Speeches/Meeting Pa- pers), (ERIC Document Reproduction Service No. ED381423).
• Tokdemir, M. A. (2007). Tarih öğretmenlerinin değerler ve değer eğitimi hakkındaki görüşleri. Yayın- lanmamış yüksek lisans tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Türnüklü, A. (2000). Eğitim bilim araştırmalarında etkin olarak kullanılabilecek nitel bir araş- tırma tekniği: Görüşme. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 6(24), 543-559.
• Uçar, S. (2009). Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programındaki değerlerle ilgili kazanımlara yönelik öğ- retmen görüşlerinin değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Adana: Çukuro- va Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Veugelers, W. & Kat, E. (2003). Moral task of the teacher according to students, parents and teachers. Educational Research and Evaluation, 9(1), 75-91.
• Yazar, T. (2010). İlköğretim Sosyal Bilgiler Dersi Öğretim Programında değerler eğitiminin mevcut durumunun belirlenmesi ve öğretmenlere yönelik bir program modülü geliştirme. Yayınlan- mamış doktora tezi, Mersin: Mersin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Yeşil, R. & Aydın, D. (2007). Demokratik değerlerin eğitiminde yöntem ve zamanlama. Türkiye Sosyal Araştırmalar Dergisi, 11 (2), 65-84.
• Yeşilyurt, E. & Kurt, İ. (2012). Değerleri kazandırmasındaki etkililik açısından resmi ve örtük program ile okul dışı etmenlerin öğrenci görüşleri doğrultusunda değerlendirilmesi. Turkish Studies, 7(4), 3253-3272.
• Yıldırım, K. (2009). Values education experiences of turkish class teachers: a phenomeonological approach. Eurasian Journal of Educational Research, 35, 165-184.
• Yıldırım, A & Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (Genişletilmiş 9. bas- kı). Ankara: Seçkin Yayınevi.
• Yiğittir, S. (2009). İlköğretim sosyal bilgiler dersi 4 ve 5.sınıf değerlerinin kazanılma düzeyi. Yayınlan- mamış doktora tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Yiğittir, S. & Öcal, A. (2011). Lise tarih öğretmenlerinin değerler ve değerler eğitimi konusun- daki görüşleri. KMÜ Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 13(20): 117-124.
• Varol, Ç. (2013). Sosyal bilgiler derslerindeki değerler eğitimi uygulamalarına ilişkin öğretmen görüşle- ri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara: Gazi Üniversitesi eğitim Bilimleri enstitü- sü.