İŞGÜCÜ PİYASALARI VE SOSYAL GÜVENLİK SİSTEMİNDEKİ YAPISAL DEĞİŞİMLER NETİCESİNDE KADINLARIN EMEKLİLİK GÜVENCESİZLİĞİ

Yıl 2016, Sayı: 6, 144 - 163, 01.12.2016

Sevgi Işık Erol

Öz

Sosyal güvenlik sistemi bireyleri çeşitli risklere karşı koruyan ve geleceklerini güvence altına almaya çalışan çok önemli refah düzeyi göstergelerinden birisidir. 1980’li yıllardan sonra küreselleşmenin de etkisiyle işgücü piyasalarındaki değişim, sosyal güvenlik sistemini de derinden etkilemiştir. Öyle ki, bir taraftan devletin, sosyal güvenlik sistemi üzerindeki rolü azalırken, diğer taraftan özel emeklilik sistemi yaygınlaşmaya başlamıştır. Ancak işgücü piyasasında ve sosyal güvenlik sistemindeki yapısal değişim ve dönüşümler; çalışma yaşamında var olan cinsiyet eşitsizliğini daha da derinleştirmiştir. Bilindiği gibi kadınların çalışma hayatındaki sayısı her geçen gün artmaktadır. Bu artış genellikle güvencesiz işlerde gerçekleşmektedir. Bununla birlikte, eğer kadınların istihdam edildiği işler nispeten kısa, düzensiz ve güvensiz ise kadınlar düzenli prim ödeme ilkesine dayanan sosyal güvenlik sisteminden dışlanmaktadır. Dolayısıyla kadınların önemli bir kısmı çalışma hayatının içinde yer almasına rağmen, kendi üzerlerinden sosyal güvenlik hakkına sahip olamamaktadırlar. Bu nedenle söz konusu kadınların bir kısmı bağımlı statüsünde sisteme dâhil olmaya çalışmaktadırlar. Ancak sisteme dâhil olamayan kadınlar ise güvenceden yoksun bir hayat sürmek durumunda kalmaktadırlar.

Anahtar Kelimeler

Sosyal Güvenlik Sistemi, Kamu Emeklilik Sistemi, Bireysel Emeklilik Sistemi, Kadın, Türkiye.

RETIREMENT INSECURITY OF WOMEN OWING TO STRUCTURAL CHANGES IN THE LABOR MARKETS AND THE SOCIAL SECURITY SYSTEM

Öz

The social security system is one of the most important indicators of the level of well-being that protects individuals against various risks and is trying to secure their future. After the 1980s the change in the labor market with the influence of globalization Social security system has also deeply affected. Such that, on the one hand, the role of the state on the social security system has declined, while on the other side the private pension system began to become widespread. But the structural changes and transformations in the labor market and in the social security system have further deepened the gender inequality that exists in the working life. As is known, the number of women in working life is increasing every passing day. This increase usually occurs in precarious jobs. However, if the jobs where women are employed are relatively short, irregular and insecure, women are excluded from the social security system, which is based on the principle of regular premium payment. Therefore despite an important part of women being involved in the working life, they can not have the right to social security on their own. For this reason, part of the women in question are trying to be included in the system in their addictive status. However, women who cannot be included in the system are forced to live a life without security.

Anahtar Kelimeler

Social Security System, Public Pension System, Individual Pension System, Woman, Turkey

Kaynakça

• Akyiğit, E. (2005), Yeni Mevzuata Göre Hazırlanmış İş Hukuku, Seçkin Kitabevi, Ankara.
• Asilba, N. T. (2008), “İşgücü Piyasası ve Cinsiyet Eşitsizliği Açısından Teklif Edilen Emeklilik Reformu Türkiye’deki Kadın Emeklilerin Refah Seviyelerinin Yükselmesine Katkıda Bulunabilir mi?”, 2. Ulusal İktisat Kongresi, 20–22 Şubat 2008, İzmir, 1-15.
• Bulut, M., A. Özkardaş ve Ş. Akkaşoğlu (2015), Benim Sosyal Güveliğim, Turgut Özal Üniversitesi Yayınları No: 24, Ankara.
• Çımrın, F. K. ve Z. Durdu (2015), “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Dönüşümü ve Birey- sel Emeklilik Sistemi”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt:4, Yıl:4, Sayı:8 (2015/1), s.60-75.
• Çımrın, F. K. ve Z. Durdu (2014), “Refah Devletinin Yeniden Yapılanması ve Emeklilik Sistem- lerine Etkileri”, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, Cilt:3, Yıl:3, Sayı:5 (2014/1), s.30-47.
• Demirci, L. İ. (2016), “Sosyal Güvenlik; Reformu”, Uluslararası Ekonomik Sorunlar Dergisi, Sa- yı:22, (http://www.mfa.gov.tr/sosyal-guvenlik_-reformu.tr.mfa) (27.05.2016). Egm (Emeklilik Gözetim Merkezi) (2016a), “Bireysel Emeklilik Sistemi”, (http://www.egm.org.tr/?pid=480) (29.05.2016).
• Egm (Emeklilik Gözetim Merkezi) (2016b), Bireysel Emeklilik Merkezi Gelişim Raporu 2015, (www.egm.org.tr/bes2015gr.htm) (30.05.2016).
• Egm (Emeklilik Gözetim Merkezi) (2005), Bireysel Emeklilik Merkezi Gelişim Raporu 2004, (http://www.egm.org.tr/bes2004gr/yeni/06_bolum3.pdf) (30.05.2016).
• Erdut, T. (2005), “İşgücü Piyasasında Enformelleşme ve Kadın İşgücü”, Çalışma ve Toplum, 2005/3, s.11-49.
• Filiz, Y. (2011), Esnek Çalışma Biçimlerinin Kadın İstihdamına Etkileri: Avrupa Birliği İstihdam Politi- kaları ve Türkiye Karşılaştırması, Afşaroğlu Matbaası, Ankara.
• Gerek, N. vd., (2013), İş ve Sosyal Güvenlik Hukuku, Anadolu Üniversitesi Yayın No:2808 & Açıköğretim Fakültesi Yayını No:1766, Eskişehir.
• Gökbayrak, Ş. (2010), “Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Dönüşümü”, Çalışma ve Toplum, 2010/2, s.141-162.
• Gökbayrak, Ş. (2011), “İşgücü Piyasaları ve Sosyal Güvenlikte Dönüşüm Ekseninde Kadınların Emeklilik Güvencesi”, Çalışma ve Toplum, 2011/2, s.165-190.
• Güneş, F. (2009), “Türkiye’de Yeni Liberal Ekonomi Politikaları ve Krizlerin Kadınların Emek Piyasası ve Ev İçinde Emek Kullanma Biçimleri Üzerindeki Etkileri”, Finans Politik & Ekonomik Yorumlar, Cilt:46, Sayı:532, (http://www.ekonomikyorumlar.com.tr/dergiler/makaleler/532/Sayi_532_Makale_01.pd f) (29.05.2016).
• Güvercin, C. H. (2004), “Sosyal Güvenlik Kavramı ve Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Tarihçesi”, Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Mecmuası, Cilt:57, Sayı:2, s.89-95.
• İşseveroğlu, G. ve Z. Hatunoğlu (2012), “Türkiye’de Bireysel Emeklilik Sisteminin Makro Eko- nomik Dinamiklere Etkisi Kapsamında Swot Analizi”, Muhasebe ve Finansman Dergisi, Ekim/2012, s.155-17.
• İnneci, A. (2013), “Bireysel Emeklilik Sisteminde Yapılan Yeni Düzenlemeler ve Değerlendiril- mesi” Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt:22, Sayı:1, 2013, s.105-120.
• James, E., A. C. Edwards and R. Wong (2003), The Gender Impact of Pension Reform: and Which Policies Shape This Impact, World Bank, (http://www.estellejames.com/downloads/gender-book.pdf) (30.05.2016).
• Karabıyık, İ. (2012), “Türkiye’de Çalışma Hayatında Kadın İstihdamı”, Marmara Üniversitesi İİBF Dergisi, Cilt: XXXII, Sayı:1, s.231-260.
• Kara, S., Y. Yıldız ve M. B. Karan (2015), “Bireysel Emeklilik Sistemi Katılımcılarının Risk Alma Davranışlarının Değerlendirilmesi: Türkiye Örneği”, Journal of Economics, Finance and Accounting, DOI: 10.17261, s.375-396.
• Karadeniz, O. (2011), “Türkiye’de Atipik Çalışan Kadınlar ve Yaygın Sosyal Güvencesizlik”, Çalışma ve Toplum, 2011/2, s.83-127.
• Kar, M. ve A. Y. Elveren (2008), “Özel Emeklilik Sistemlerinde Cinsiyete Dayalı Gelir Farkı: Türkiye Örneği”, TİSK Akademi 2008/I, s.68-99.
• Keig (2014), Çalışma Yaşamında Eğretilik, Eğreti İstihdam ve Atipik İstihdam İlişkisi, KEİG Yayınları, İstanbul.
• Dilik, S. (1985), “Atatürk Döneminde Sosyal Politika”, Ankara Üniversitesi SBF Dergisi, Cilt: 40, Sayı:1, s.93-102.
• Kızılgöl, Ö. A. (2012), “Kadınların İşgücüne Katılımının Belirleyicileri: Ekonometrik Bir Analiz”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 13 (1) 2012, s.88-101.
• Korkmaz, E. vd. (2007), Sosyal Güvenlikte Yeni Yaklaşım: Bireysel Emeklilik, İTO Yayınları Yayın No: 2006-21, İstanbul. Levent, R. (2013), “Dünyada ve Türkiye’de Sosyal Güvenliğin Gelişimi”, (http://www.isvesosyalguvenlik.com/dunyada-ve-turkiyede-sosyal-guvenligin- gelisimi/) (31.05.2016).
• Lordoğlu, K. (1998), “Enformel İstihdam ve Sosyal Güvenlik Sorunu”, Ekonomik Yaklaşım, Cilt:9, Sayı:31, Kış 1998, s.5-23.
• Metin, Ş. (2011), Kayıt Dışı İstihdam ve Esnek Üretim Sürecinde Kadın Emeğinin Durumu: Türkiye’de Ev-Eksenli Çalışma, Afşaroğlu Matbaası, Ankara.
• Oran, S. (2010), “Sosyal Güvenliğin Dönüşümünde Emeklilik Sistemlerinin Yeniden Yapılandı- rılması”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Dönem Projesi, Ankara Üniversitesi, S.B.E), Ankara.
• Oral, A. İ. vd., (2013), Sosyal Güvenlik Hukuku, Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2872 Açıköğre- tim Fakültesi Yayını No: 1829, Eskişehir.
• Özkan, G. S. ve B. Özkan (2010), “Kadın Çalışanlara Yönelik Ücret Ayrımcılığı ve Kadın Ücret- lerinin Belirleyicilerine Yönelik Bir Araştırma”, Çalışma ve Toplum, 2010/1, s.91-104.
• Salantur, Ş. B. (2015), “Bireysel Emeklilik Katılımcılarının Sistemden Erken Çıkma Riskinin De- ğerlendirilmesi”, (Yayınlanmamış Doktora Tezi Hacettepe Üniversitesi S.B.E.), Ankara.
• Sgk (Sosyal Güvenlik Kurumu) (2016), “Kurumsal Tarihçe”, (http://www.sgk.gov.tr) (01.06.2016).
• Tepekule, U. (2008), “Türkiye’de Sosyal Güvenlik Sisteminin Yeniden Yapılandırılması Çerçe- vesinde Reform Sürecinin Değerlendirilmesi”, (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi S.B.E.), İzmir.
• Tüik (2016), “İstatistiklerle Kadın 2015”, Haber Bülteni, Sayı:21519, 7 Mart 2016, (http://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=21519) (30.05.2016).
• Tüik (2015), “Hayat Tabloları, 2013-2014”, Haber Bülteni, Sayı:18618, 07 Ekim 2015, (ttp://www.tuik.gov.tr/PreHaberBultenleri.do?id=18618) (29.05.2016).
• Topalhan, T. (2010), “Türkiye’de Altıncı Yılında Bireysel Emeklilik Sistemi ve Uygulama Sonuç- ları”, Kamu-İş Dergisi, Cilt:11, Sayı:2, s.165-210.
• Uyanık, Y. (2003), “İşgücü Piyasalarında Esneklik ve Bölünme”, Kamu-İş Dergisi, Cilt:7, Sayı:2, s.2-17.
• Wıllıamson, J. B. and S. E. RIX (1999), “Social Security Reform: Implications For Women”, Cen- ter for Retirement Research at Boston College
• (http://crr.bc.edu/wp
• content/uploads/1999/12/wp_1999-07.pdf) (30.05.2016).
• Yay, S. (2014), “Tarihsel Süreçte Türkiye’de Sosyal Devlet”, 21. Yüzyılda Eğitim ve Toplum Dergi- si, Cilt:3, Sayı:9, s.147-161.
• Yiğit, Y. (2005), “Türkiye’de İşsizlik Sigortası’nın Uygulama Alanı ve Sigorta Yardımlarına Hak Kazanmanın Koşulları”, Çalışma ve Toplum, 2005/2, s.75-102.
• Yüksel, İ. (2004), “Çalıma Yaşamı Kalitesinin Tipik ve Atipik İstihdam Açısından İncelenmesi”, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 5(I), s.47-58.