IRK BİTİG’DE SİMGELERLE AKTARILAN 8 ÖĞRETİ

Yıl 2016, Sayı: 5, 63 - 79, 01.09.2016

Turgay Sebzecioğlu

Öz

Bu çalışmada, bir bilgelik kitabı olan Irk Bitig’de yer alan 3, 10, 18, 42, 45, 47, 53 ve 60’ıncı ırk’ların sembolik anlatımlarla örtükleşmiş öğretileri çözümlenmeye çalışılmıştır. Çözümlenen metinlere anlambilim ve edimbilim düzlemlerinde bakılınca aslında ırk’ların fal ile ilişkili olmadığı, okuruna Türk töresi ve evrensel erdemlerden süzülen mesajlar aktarmaya çalıştığı anlaşılmıştır. Bu çalışma, Irk Bitig’in sakladığı kadim öğretiler evrenine bir giriş denemesidir. Başkaca çalışmalar, öğretilerin çok daha ayrıntılı ve kabul edilebilir metin çözümlemelerini ortaya koyabilir. Bu nedenle, bu çalışmada ortaya konan görüşler mutlak doğruluk düzeyinde değil, araştırılması gereken savlar olarak sunulmuştur. Bu tür çalışmalar, büyük olasılıkla, tarih boyunca Türklerin çeşitli dinlere müntesip olup farklı renklere boyansalar da kadim törelerini kutsal sandık gibi daima belleklerinde ve benliklerinde taşıdıklarını, girdikleri dinlerde bulunan evrensel erdemleri benimseyerek sürdürdüklerini daha açık bir biçimde ortaya çıkaracaktır.

Anahtar Kelimeler

Eski Uygur Türkçesi, Irk Bitig, öğreti kitabı, Türk töresi, evrensel erdemler, bağlam odaklı metin çözümlemesi

THE EIGHT VIRTUES NARRATED IN IRK BITIG THROUGH SYMBOLS

Öz

In the present study, it was tried to analyze virtues of the 3rd, 10th, 18th, 42nd, 45th, 47th, 53rd and 60th Irks mentioned in the Irk Bitig, a wisdom book, which correspond to symbolic narrations. When analyzed texts were considered from the points of semantics and pragmatics, it was realized that “ırks” were not related with fortune; and they were trying to transfer messages to their readers, distilled from Turkic tradition and universal wisdom. This study is a trial to enter universe of archaic teaching hidden by the Irk Bitig. Other studies could reveal more detailed and acceptable decipherments of other teachings. Therefore, opinions presented in this study were given as theories requiring investigation instead of the one with absolute accuracy level. Such studies, quite likely, will unveil clearly that although Turks have changed their colors as they have adopted various faiths along their histories, they inherit their ancient traditions like relic in their memories and self; and maintained universal virtues captured from the faiths they adopted in the history.

Anahtar Kelimeler

Old Uyghur Turkish, Irk Bitig, wisdom book, The Turkic Custom, Universal virtues, context-oriented text analysis

Kaynakça

• Aydoğanlar, E. (2012). Irk Bitig’de Hayvan Adları ve Hayvanlarla İlişkili Kavramlar.
• Uluslararası Sosyal ve Ekonomik Bilimler Dergisi [IJSES] 2 (1): s. 27-30. Bayat, F. (2007a). Türk Mitoloji Sistemi 1 (Ontolojik ve Epistemolojik Bağlamda Türk Mitolojisi).
• İstanbul: Ötüken Yayınları. Bayat, F. (2007b). Türk Mitoloji Sistemi 2 (Kutsal Dişi - Mitolojik Ana, Umay Paradigmasında İlkel Mitolojik Kategoriler - İyeler ve Demonoloji). İstanbul: Ötüken Yayınları.BEYDİLİ, C. (2015).
• Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap-Yayın. Beydili, C. (2015). Türk Mitolojisi Ansiklopedik Sözlük. Ankara: Yurt Kitap-Yayın.
• Ergin, M. (2004). Dede Korkut Kitabı I. Ankara: Türk Dil Kurumu.
• Gülensoy, T. (2007). Türkiye Türkçesindeki Türkçe Sözcüklerin Köken Bilgisi Sözlüğü- Etimolojik
• Sözlük Denemesi-II (O-Z). Ankara: TDK. Orkun, H. N. (1994). Eski Türk Yazıtları. Ankara: TDK.
• Ögel, B. (2010). Türk Mitolojisi (I. Cilt). Ankara: Türk Tarih Kurumu.
• Ögel, B. (2016). Türklerde Devlet Anlayışı. İstanbul: Ötüken Neşriyat.
• Kaya, M. (2011). Mitolojiden Efsaneye (Türk Mitolojisinin Türkiye’deki Efsanelerde İzleri). İstanbul: Bağlam.
• Roux, J. P. (2005). Orta Asya’da Kutsal Bitkiler ve Hayvanlar. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Roux, J. P. (2011). Türklerin ve Moğolların Eski Dini. İstanbul: Kabalcı Yayınevi.
• Roux, J. P. (2015). Eski Türk Mitolojisi (çeviren: Musa Yaşar Sağlam). Ankara: BilgeSu.
• Sayce, A. H. (2013). Antik Mısır ve Babil Tanrıları (çeviren: Şebnem Duran). İzmir: İlya Yayınevi.
• Sebzecioğlu, T. (2016a). Irk Bitig’de Kağanlık (Kanlık) Öğretisi, Türk & İslam Dünyası
• Sosyal Araştırmalar Dergisi [TİDSAD], S. 7, s. 80-97. Sebzecioğlu; T. (2016b). Irk Bitig’deki 38’inci Irk’ın Çevirisine İlişkin Bir Öneri ve Aktardığı
• “Kağan Eşi” Öğretisi, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, C. 9, S. 45, s. 188-198. Seçkin, K. (2015). Irk Bitig: Toplumsal İyi ve Toplumsal Kötünün İnşasında İdeolojik Bir Fal
• Kitabı. Teke, Sayı: 4/4, Aralık 2015, s. 1433-1450.
• Şirin User, H. (2007). Runik Harfli Türk Yazıtlarında Av. Dil Araştırmaları Dergisi, Cilt: 1 Sayı: 1 Güz 2007, s. 49-59.
• Tekin, T. (1998). Orhon Yazıtları (Kül Tigin, Bilge Kağan, Tunyukuk). İstanbul: Simurg.
• Tekin, T. (2010). Orhon Yazıtları. Ankara: TDK.
• Tekin, T. (2013). Irk Bitig (Eski Uygurca Fal Kitabı). Ankara: Türk Dil Kurumu Yayınları.
• Türk Dil Kurumu (2003). Divan-i Luqat-i it-Türk Dizini (hazırlayan: TDK).
• Türk Dil Kurumu (2016). Güncel Türkçe Sözlük. www.tdk.gov.tr (erişim tarihi: 08.09.2016).
• Yıldırım, F. ve diğ. (2013). Yenisey-Kırgızistan Yazıtları. Ankara: BilgeSu.