ÇOCUKLARA SESLENEN MÜZİK YAPITLARINDA TÜRK ULUSAL KİMLİĞİNİN İNŞASI

Yıl 2016, Sayı: 5, 109 - 143, 01.09.2016

Ömer Can Satır Hakan Reyhan

Öz

Yapılan bu çalışma, resmi-ideolojik söylem bağlamında Türk kimliğinin toplumun temel yapı taşı olan çocuklara müzik aracılığıyla nasıl aktarıldığını belirlemeyi amaçlamaktadır. Bu doğrultuda formal müzik eğitimi sürecinde Cumhuriyetten bugüne Türk kimliğini konu edinen müzik yapıtları belirlenerek bu eserlerin sözel ve müziksel yapıları tartışmaya açılmıştır. Çalışmanın modeli, belgesel tarama doküman incelemesi yöntemi ile durum saptamaya yönelik bilgilerin kullanıldığı, betimsel çerçevede genel durum tespitine yönelik nitel bir araştırmaya dayanmaktadır. Burada hedeflenen olgu veya hakkında bilgi içeren yazılı materyalleri veri setini ders kitaplarında basılı müzik yapıtları sağlamaktadır. Araştırmanın örneklemini ise, Cumhuriyetten günümüze Türk siyasal hayatını şekillendiren dönemler içinde ilköğretim müzik ders kitaplarında yer alan 115 eser oluşturmaktadır. Konu itibarıyla Türk kimliğine gönderme yapan müzikler başta tür olmak üzere armonik durum, tonalite-makam, ölçü-usul ve anlam evreni bağlamında analiz edilmiştir. Bu sayede kimlik inşa eden eserlerin belirlenen siyasal dönemler ekseninde anlam bakımından okul çağı çocuklarına nasıl seslendiği ve Türk kimliğinin hangi müziksel parametreler ekseninde vurgulandığı açığa çıkarılmış olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Müzik, Kimlik, Türk Kimliği, Çocuk Şarkıları.

MUSICAL PIECES APPEALING TO CHILDREN IN BUILDING THE TURKISH IDENTITY

Öz

The purpose of this study conducted is to determine how and in what way Turkish identity is being given through music to children who are one of the keystones of the society in terms of official-ideological discourse. In accordance with this purpose, musical pieces from the beginning of Republic period to the present, of which subject is Turkish identity in the process of music education, have been determined, and verbal and musical structures of those have been analyzed. The model of the study is based on a qualitative research intended to determine the general situation within a descriptive frame, where document review method and information towards situation determination have been used. In this research, the aimed fact or written materials containing information about it data set consist of published children musical pieces in the course books. The population of the research consists of the music course books published from the Republic period to the present; and the sample consists of the musical pieces in the elementary school music course books published in the periods that had shaped Turkish political life. Pieces referring to Turkish identity in terms of their semantic field have been analyzed within the context of genre being in the first place, harmonic state, tonality-makam mode , metre-tempo and semantic field. By this means, how pieces, that are building identity, appealed to school-age children in terms of musical and verbal meanings in the axis of determined political period and in the axis what musical parameters the identity was emphasized will be revealed.

Anahtar Kelimeler

Music, Identity, Turkish Identity, Children Songs.

Kaynakça

• Akalın, B. (1945). Köy Enstitülerinde Müzik Eğitimi Kılavuzu. İstanbul: MEB Basımevi.
• Akçura, Y. (2015). Üç Tarz-ı Siyaset. (A. Tekin, Dü.) İstanbul: Bilge Kültür Sanat.
• Aktürk, Ş. (2006). Etnik Kategori ve Milliyetçilik: Tek-Etnili, Çok Etnili ve Gayri-Etnik Rejimler. Doğu Batı, 23-53.
• Alkan, T., & Ergil, D. (1980). Siyaset Psikolojisi. Ankara: Turhan Kitabevi.
• Althusser, L. (1994). İdeoloji ve Devletin İdeolojik Aygıtları. (Y. Alp, & M. Özışık, Çev.) İstanbul:İletişim Yayınları.
• Anderson, B. (2009). Hayali Cemaatler: Milliyetçiliğin Kökenleri ve Yayılması. İstanbul: Metis Yayınları.
• Arca, M. Z. (1940). Musiki Öğretici ve Nota Lektürü. İstanbul: Börhaneddin Matbaası.
• Ataman, A. M. (1951). Musiki Dersleri. Ankara: Güney Matbaacılık ve Gazetecilik.
• Atrek, F. H. (1935). İlk Okulda Şarkılarım. İstanbul: Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
• Atrek, F. H. (1946). Ortaokul Müzik Kitabı. İzmir: Meşher Basımevi.
• Atrek, F. H. (1949). İlkokul Müzik Kitabı. İzmir: Bilgi Matbaası.
• Aydın, S. (2009). Terzinin Biçtiği Bedene Uymazsa: Türk Kimliğinin Yaratılması ve Ulusal Kimlik Sorunu Üzerine. Ankara: Özgür Üniversite.
• Aydın, Ş. (1997). İlköğretim Müzik 6. Sınıf. Ankara: Küre Yayıncılık.
• Aydın, Ş. (1999). İlköğretim Müzik 7. Sınıf. Ankara: Küre Yayıncılık.
• Aydıntan, Z., & Egüz, S. (1976). Türkü ve Şarkılarla Yeni Müzik Eğitimi. İstanbul: Helvacıoğlu Kitabevi.
• Aydoğan, S. (1982). Yaşasın Müzik. Ankara: Önder Matbaası.
• Aydoğan, S. (1992). Hayat Kaynağımız Müzik. Ankara: Arkadaş.
• Bilgin, N. (1994). Sosyal Bilimlerin Kavşağında Kimlik Sorunu. İzmir: Ege Yayıncılık.
• Can, M. C. (1993). Türk Müziğinde Makam Üzerine Bir İnceleme. Kayseri: (Yüksek Lisans Tezi) Erciyes Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Cangal, N. (1999). Armoni. Ankara: Arkadaş.
• Canselen, F. (1952). Müzik I. İstanbul: Osmanbey Matbaası.
• Canselen, F. (1958). Ortaokul Müzik III. İstanbul : Berksoy Matbaası.
• Canselen, F. (1974). Ortaokul Müzik I. Ankara: Öğretmen Matbaası.
• Castells, M. (2008). Enformasyon Çağı:Ekonomi,Toplum ve Kültür; Kimliğin Gücü (İkinci Cilt). (E. Kılıç, Çev.) İstanbul: Bilgi Üniversitesi Yayınları.
• Copeaux, E. (2013). Türk Tarih Tezinden Türk-İslam Sentezine. (A. Berktay, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Coşkuner, İ. (1956). İlk Öğretmen Okullarında Müzik I. ve II. Devre. İstanbul: Maarif Basımevi.
• Çam, M., & Yıldız, H. (1996). Müzik 6: İlköğretim Okulları İçin Ders Kitabı. Ankara: Pasifik Ders Kitapları.
• Çelik, M., & Şendağ, B. A. (2014). İlköğretim Müzik 6-7-8. Ankara: MEB.
• Çolak, Y. (2014). Devletin Kimlik Krizi ve Çeşitliliği. Ankara: Kadim Yayınları. Deliorman, L. (1999). Marşlarımız. İstanbul: MEB.
• Erdost, M. İ. (1991). Ulus, Uluslaşma, Demokratikleşme. Ankara: Onur Yayınları.
• Ergun, D. (2000). Kimlikler Kıskacında Ulusal Kişilik. Ankara: İmge Yayınları.
• Ergun, D. (2004). Türk Birey Kuramına Gir. Ankara: İmge Yayınları.
• Erol, A. (2005). Popüler Müziği Anlamak:Kültürel Kimlik Bağlamında Popüler Müzikte Anlam. İstanbul : Bağlam Yayıncılık.
• Feridun, M. A. (1929). İlk Musiki Kitabı. İstanbul: Tefeyyüz Kitaphanesi.
• Gazimihal, M. R. (1961). Musiki Sözlüğü. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Güray, C. (2011). Bin Yılın Mirası Makamı Var Eden Döngü: Edvar Geleneği. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Güvenç, B. (2008). Türk Kimliği:Kültür Tarihinin Kaynakları. İstanbul: Boyut Yayıncılık.
• Hacıosmanoğlu, S. (2014). Osmanlı'da Çocuk Musikisi. İstanbul: Fanus Yayınları.
• Hilmi, F. (1935). İlk Okulda Şarkılarım. İstanbul: Kağıtçılık ve Matbaacılık Anonim Şirketi.
• Illich, I. (2015). Şenlikli Toplum. (A. Kot, Çev.) İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• İnan, A. (1981). Mustafa Kemal Atatürk'ten Yazdıklarım. Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Karaduman, S. (2010). Modernizimden Postmodernizme Kimliğin Yapısal Dönüşümü. Journal of Yasar University, 17(5), 2886-2899.
• Karpat, K. (2013). Kısa Türkiye Tarihi. İstanbul: Timaş.
• Okyay, E. (1969). Okul Müzik Eğitimi. Ankara: Üç Er Ofset Matbaacılık.
• Öktem, M. H. (1947). İlk Okullarda Müzik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Özdemir, N., & Koç, Y. (2008). İlköğretim Müzik 6-7-8 Öğretmen Kılavuz Kitabı. Ankara: MEB Devlet Kitapları.
• Özkan, İ. H. (1994). Türk Musikisi Nazariyatı ve Usulleri. İstanbul: Ötüken.
• Öztürk, O. M. (2006). Zeybek Kültürü ve Müziği. İstanbul: Pan.
• Öztürkmen, A. (2009). Türkiye'de Folklor ve Milliyetçilik. İstanbul: İletişim Yayınları.
• Sağer, T. (2002). Cumhuriyetten Günümüze Okul Şarkıları Üzerine Bir İnceleme. Ankara: Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Doktora Tezi.
• Satır, Ö. C. (2008). İlköğretim Müzik Ders Kitaplarında Yer Alan Çocuk Şarkılarının Öğrencilerin Gelişim Düzeylerine Uygunluğu Açısından İncelenmesi. Ankara: Ankara Üniversitesii Eğitim Bilimleri Enstitüsü Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.
• Say, A. (2001). Müziğin Kitabı. Ankara: Müzik Ansiklopedisi Yayınları.
• Sever, S. (2003). Çocuk ve Edebiyat. Ankara: Kök Yayıncılık.
• Signel, K. L. (2006). Makam: Türk Sanat Musikisinde Makam Uygulaması. (İ. Gökçen, Çev.) İstanbul: YKY Yayınları.
• Smith, A. D. (2014). Milli Kimlik. (B. S. Şener, Çev.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Somer, M. (2014). Milada Dönüş, Ulus Devletten Devlet Ulusa Türk ve Kürt Meselesinin Üç İkilemi. İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Sözer, V. (1986). Müzik ve Müzisyenler Ansiklopedisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Sun, M., & Seyrek, H. (2002). Okulöncesi Eğitimde Müzik. İzmir: Müzik Eserleri Yayınları.
• Sun, M., & Sun, İ. M. (1984). Elli Yılın En Güzel Okul Şarkıları. İstanbul: Adam Yayıncılık.
• Şenel, S. (2012). Türkü. İslam Ansiklopedisi (s. 612-616). içinde İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı.
• Tangör, S. (1940). Müzik I. İstanbul: Ahmet İhsan Basımevi.
• Tanrıkorur, C. (2003). Müzik Kültür Dil. İstanbul: Dergah Yayınları.
• Tunalı, İ. (2002). Sanat Ontolojisi. İstanbul: İnkılap.
• Uçan, A. (2005). Müzik Eğitimi: Temel Kavramlar-İlkeler-Yaklaşımlar ve Türkiye'deki Durum. Ankara: Evrensel Müzikevi.
• Ün, E. Z., & Sevenay, T. (1974). Ortaokullarda Müzik. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yaşar, N., Özdemir, A., Eren, E. Ö., & Öztürk, S. (2007). İlköğretim Müzik 2 Öğretmen Kılavuz Kitabı. İstanbul: MEB Devlet Kitapları.
• Yaşar, N., Özdemir, A., Eren, E. Ö., & Öztürk, S. (2007). İlköğretim Müzik 3 Öğretmen Kılavuz Kitabı. İstanbul: MEB Devlet Kitapları.
• Yavuzoğlu, N. (2009). Türk Müziğinde Makamlar ve Seyir Özellikleri. İstanbul: Pan Yayıncılık.
• Yıldırım, A., & Şimşek, H. (2005). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Yıldırım, S., Akkuş, B., & Tanrıkorur, C. (1989). Ortaokullar İçin Müzik 1-2-3. Ankara: MEB.
• Yıldız , H., & Çam, M. (1996). Müzik 6: İlköğretim Okulları İçin Ders Kitabı. Ankara: Pasifik Yayınları.
• Zeki. (1929). Çocuklara ve Gençlere Teganni Dersleri. İstanbul: Devlet Matbaası.