ŞAVŞAT PERİBACALARININ (ARTVİN) JEOMORFOLOJİSİ VE JEOTURİZM POTANSİYELİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 26, 145 - 160, 25.03.2021

Muhammet Bahadır Fatih Işık

Öz

Peribacaları, yarı kurak sahalarda özellikle volkan külü ve volkan tüfü gibi yumuşak kayaçların yağmur ve sel sularıyla aşındırılması sırasında aşınımdan sonra geriye kalmış yerşekilleridir. Şavşat peribacaları piroklastik anakaya üze-rinde, doğu ladini (Picea Oriantalis) bitki örtüsü altında, 1500 m yükseklikte ve gü-neye bakan yamaçlarda oluşmuşlardır. Çalışmanın temel amacı bu peribacalarının oluşumunu, gelişimini ve jeoturizm potansiyelini incelemektir. Çalışmada, arazi gözlemleri, coğrafi bilgi sistemleri ve uzaktan algılama tekniklerinden yararlanıl-mıştır. Artvin ili Şavşat ilçesi Meşeli Köyü’nde yer alan peribacalarını diğer yöre-lerimizdeki oluşumlardan ayrı kılan az biliniyor olması ve asıl olarak nemli iklim koşulları altında yemyeşil ormanın içinde oluşmuş olmalarıdır. Bu özelliği ile ade-ta saklı bir jeomorfolojik miras niteliği taşımaktadır. Ayrıca Şavşat peribacaları Ka-ragöl-Sahara Milli Parkı içerisinde olup, bilimsel ve turizm amaçlı değerlendirilecek önemli jeomorfositlerden biridir. Bu açıdan turizm döngüsü içerisinde kullan, bozma-koru, kazan ve sürdür ilkelerini yörede hayata geçirerek daha canlı bir tu-rizm merkezi oluşturulabilir. Beraberinde kırsal kalkınmada turizmi, öncü sektöre dönüştürülebilir.

Anahtar Kelimeler

Peribacası, Jeomorfosit, Turizm, Şavşat, Artvin.

GEOTURISM POTENTIAL AND GEOMORPHOLOGY OF FAIRY CHIMNEYS IN ŞAVŞAT DISTRICT (ARTVİN)

Öz

Fairy chimneys are landforms which remains in semi-arid areas after soft rocks such as volcanic ash and volcanic tuff are eroded by rain and flood waters. Şavşat fairy chimneys were formed on the pyroclastic bedrock, under Picea orientalis flora, at an altitude of 1500 meters and on the southern slopes. The main purpose of the study is to examine the formation, development and geotourism potential of these fairy chimneys. In the study, field observations, geographical information systems and remote sensing techniques were used. What distinguishes fairy chimneys located in Meşeli Village of Şavşat district of Artvin from others in our other regions is that they are little known and mainly formed in a lush green forest under humid climatic conditions. With this feature, it can be said that these fairy chimneys are a hidden geomorphological heritage. In addition, Şavşat fairy chimneys are in Karagöl-Sahara National Park and are one of the important geomorphic sites which can be used for scientific and touristic purposes. In this respect, a more vibrant tourism center in the region can be created by implementing the principles of "use", "not break-protect", "win and sustain" in the tourism cycle. Thus, tourism in rural development can be transformed into a leading sector.

Kaynakça

• Atalay, İ.; Ieleıcz, M.; Baleanu, D.; Erdeli, G. ve Marin, I. (2005). "Cappadocia: Earth Pillars (Fairly Chimneys) and Badland Topography Region of Turkey", Natural Environment and Civilization, Proceedings of the Third Turkish-Romanian Geographical Academic Semi-nar, 15-24 September 2004, Balıkesir.
• Atalay, İ.; Tetik, M. ve Yılmaz, Ö. (1985). Kuzey Anadolu’nun Ekosistemleri. Ormancılık Araştırma Enstitüsü Yayınları, Teknik Bülten Seri 141: 1–154.
• Atasoy, A. (2018), “Ulucak (Uşak) Peribacalarının Doğal Ortam Özellikleri”, TÜCAUM 30. Yıl Uluslararası Coğrafya Sempozyumu, 3-6 Ekim 2018. Ankara.
• Bahadır, M. ve Işık, F. (2018). “Şavşat Peribacalarının Jeoturizm Potansiyeli (Artvin)”, Uluslara-rası Artvin Sempozyumu, Bildireler Kitabı, ss. 143-154. Artvin.
• Doğan, U.; Şenkul, Ç. ve Yeşilyurt, S. (2019). First Paleo-Fairy Chimney Findings in the Cappa-docia Region, Turkey: a Possible Geomorphosite. Geoheritage,11: 653–664.
• Doğaner, S. (1995). Peribacalarının Turizm Bakımından Önemi. Türk Coğrafya Dergisi, S. 30, 25-39.
• Ekinci, D. ve Doğaner, S. (2012). “Jeomorfoturizm Açısından Simav (Yeniköy) Peribacaları”, UJES 2012, III. Ulusal Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiriler Kitabı, Hatay.
• Emre, Ö. ve Güner, Y. (1988). Ürgüp Yöresi Peribacalarının Morfojenezi. Jeomorfoloji Dergisi, S.16, ss. 23-30.
• Erinç, S. (2012). Jeomorfoloji – I. (Güncelleyenler: Ahmet ERTEK ve Cem GÜNEYSU) İstanbul: Der Yayınları. Güncellenmiş, Yeni Baskı.
• Kopar, İ. (2010). Akdağ ve Topuz Dağı (Nevşehir) Civarındaki Peribacaları Gövdesinde Oluşan Oksidasyon Kabuğu ve Morfojenetik Önemi. Türk Coğrafya Dergisi, S. 54, 53-68.
• Kuzucuoğlu, C. (2019). Geology and geomorphology of the Cappadocia volcanic Province, Tur-key. Mediterranean Geoscience Reviews S. 1: 163–166.
• Orhan, F. ve Doğanay, H. (2017). Türkiye’nin Sakin Şehirlerinden Biri Olan Şavşat’ın Turizm Potansiyelinin Belirlenmesi ve Değerlendirilmesi. Iğdır Üniv. Sosyal Bilimler Dergisi, S. 12/Temmuz, 303-326.
• Özdemir, M. A. (2019). “Afyonkarahisar (Seydiler) Peribacaları”, Uluslar Arası Jeomorfoloji Sempozyumu Bildiri Kitabı, (Ed. İsa Cürebal), Sayfa, 229-244.
• Polat, S. ve Güney, Y. (2013). Damsa Çayı Vadisinde (Cemil-Şahinefendi Köyleri Arası) Kaya Düşmesi Olayı İle Peribacası Oluşumu Arasındaki İlişki. Marmara Coğrafya Dergisi, S. 28, 18-46.
• Reynard, E. (2002). “Institutional Resource Regime (IRR) A tool for managing the protection and exploitation of Geomorphological Sites”, Geomorphological Sites: research, assestment and improvement Workshop Proceeding, Modena (Italy) 19-22 June 2002.
• Sarıkaya, M. A.; Çiner A. ve Zreda, M. (2015). Fairy Chimney Erosion Rates On Cappadocia İgnimbrites, Turkey: Insights From Cosmogenic Nuclides. Geomorphology, 234, 182–191.
• Sever, R. (2002), Sürdürülebilirlik Bakımından Şavşat Ormanları. Doğu Coğrafya Dergisi, S. 8, 75-95.
• Somuncu, M. ve Yiğit, T. (2008). "Göreme Milli Parkı ve Kapadokya Kayalık Sitleri Dünya Mirası Alanı’ndaki Turizmin Sürdürülebilirlik Perspektifinden Değerlendirilmesi", TÜCAUM V. Coğrafya Sempozyumu, ss: 387-402, Ankara.
• URL - 1: https://www.ntv.com.tr/galeri/seyahat/karadenizin-kapadokyasi-savsat-peribacalari,1XZetbr1GkatFkWYmbk75w/NhRU0KOwF0uF00uMPzf-7A (Erişim Tarihi: 14.02.2021).
• URL - 2: https://www.hurriyet.com.tr/seyahat/karadenizin-kapadokyasi-ilgi-goruyor-41681742 (Erişim Tarihi: 14.02.2021).
• Uzun, A. (2016). “Jeomorfolojiye Giriş Ders Notları.”(Yayımlanmamış).
• Yılmaz, H. (2010). “Artvin Kenti ve Çevresinin Ekoturizm Açısından Değerlendirilmesi”, III. Ulusal Karadeniz Ormancılık Kongresi, 20-22 Mayıs 2010, Cilt: IV, 1595-1605.
• Yılmaz, Ö. (2001). Afyon’un Peribacaları. Türk Coğrafya Dergisi, S. 36, ss.105-127.