MAKEDONCADAKİ TÜRKİZMLER ÜZERİNE YAPILAN ÇALIŞMALAR: ÇERÇEVE, DEĞERLENDİRME VE KAYNAKÇA DENEMESİ

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 26, 182 - 213, 25.03.2021

Doğan Yücel

Öz

Güney Slav dillerininm Doğu koluna mensup Makedonca, XIV-XIX. yüzyıllar arasında yaklaşık 500 yıl Türkçe ile -Türkçenin “üst dil” olduğu- bir etkileşim içerisinde bu-lunmuştur. Makedonya, Balkanların en küçük kara parçalarından birisidir. Ana dili Ma-kedonca olan konuşur sayısı da oldukça sınırlıdır. Ayrıca Makedonya Osmanlıdan en son ayrılan Balkan dilidir. Bu gibi sebeplerle Makedoncadaki Türkizmler konusu diğer Balkan dillerine göre daha geç başlamıştır. Makedoncadaki Türkçe kelime ve unsurlara dair bir asra yakın süredir araştırmacılar birçok telif ortaya koymuşlardır. Bu çalışmaları yapan araştırmacıların milliyeti, eserlerin makale ve tebliğ gibi türleri, teliflerin vücuda getirildiği diller açısından miktarları bütüncül bir bakış açısıyla verilmiş ve kıyaslamaları yapılmıştır. Makedoncaya Türkizmlerin geçiş âmilleri ile Türkizmlerin derleme kaynak-larına dair 70 ve bizatihi Makedoncadaki Türkizmlere matuf 241 adet olmak üzere toplam 311 eser bu derlemede yer almaktadır. Kaynakça, dijital makale ve tez sitelerinin veri tabanları ve basılı eserlerin kaynakçalarının taranması ile hazırlanmıştır. Anılan bu ça-lışmalara dört kademeli, 55 alt başlıklı bir çerçeve çizilmeye çalışılmış ve sonunda tablolar hâlinde tasnifleri yapılmıştır: tespit, tasnif, tahlil, ihya. Derleme sonucunda; Makedon ve Türk müelliflerin en fazla eseri kaleme aldıkları, Makedonya ve Türkiye’nin en çok telifin yapıldığı ülkeler olduğu gibi sonuçlara ulaşılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Makedon dili, Türkizmler, Balkan dilleri, Türkizmler kaynakçası.

TURKISM STUDIES CONDUCTED IN THE MACEDONIAN LANGUAGE: FRAMEWORK, EVALUATION AND BIBLIOGRAPHY

Öz

Macedonian belonging to the Eastern branch of the Southern Slavic languages, interacted with Turkish for about 500 years between the 14th and 19th centuries, in which Turkish was the "superstratum." Macedonia is one of the smallest land parts of the Balkans. The number of native speakers is quite limited. Also, Macedonia is the last independent Balkan language to leave the Ottoman. For these reasons, the issue of Turkisms in Macedonian started later compare to other Balkan languages. For nearly a century on Turkish words and elements in Macedonian, researchers have published many studies. The nationalities of the researchers who wrote these works, the types of the studies such as thesis, articles or conference papers, and quantities in terms of the languages in which the studies have been written, were given in this article with a holistic view in comparison tables. A total of 311 works, 70 of which are on borrowing factors and sources, besides 241 directly on Turkism studies, are listed in this study. These works were tried to put in a frame with 55 subtitles in four stages, and eventually, their classifications were made in tables: identification, classification, analysis, reclamation. As a result of the compilation, Macedonian and Turkish authors of most of the articles they penned, Macedonia and Turkey have concluded that most countries do work.

Kaynakça

• Ahmetaj, M. (2010). Balkanlara Yönelik Türkiye’de Yapılan Tezler Bibliyografyası. Balkan Araş-tırmaları Dergisi, (1)2, Ek.
• Aksel Kutlar, H. (1995). Balkan Dillerindeki Türkçe Kültür Kelimeleri. (Basılmamış Yüksek Lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, SBE, Cilt 1-2, İzmir.
• Elezović, G. (1932-1935) Речник косовско-метохиског дијалекта I (Rečnik Kosovsko Metohiskog Dijalekta). СДЗб Српски дијалектолошки зборник IV (1932); II VI (1935). Beograd.
• Jašar-Nasteva, О. (1962). Турските лексички елементи во македонскиот јазик, (Turskite leksićni elementi vo Makedonskiot jazik). (Yayımlanmamış Doktora Tezi). Skopje, XXXIV, 519 str.
• Jašar-Nasteva, О. (2001). Турските лексички елементи во македонскиот jазик. (Turskite leksićni elementi vo Makedonskiot jazik). Институт за македонски Jазик Крсте Мисирков. Скопjе: Посебна идание книга, 31.
• Karaağaç, G. (2008). Türkçe Verintiler Sözlüğü. TDK Yay.
• Kutlar, H. (1999). Balkan Ülkelerindeki Türkçe Alıntılar ve Sözlükler Üzerine Kısa Kaynakça. Kebikeç, 4(7-8), 85-93.
• Lokotsch, K. (1927). Etymologisches Wörterbuch Der Europäischen Wörter Orientalischen Ursprungs. Heidelberg: Carl Winter's Universitätsbuchhandlung.
• Miklosich, F. (1884). Die Türkischen Elemente in der Südosteuropaischen Sprachen (Griechish, Albanisch, Rumunisch, Bulgarisch, Serbisch, Kleinrussisch, Grossrussisch, Polnisch). I-II Halfte, Wien.
• Miklosich, F. (1885). Die türkischen Elemente in den südost und osteuropäischen Sprachen. Denkschriften der philologisch-historischen Classe der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften 35, 105–192.
• Miklosich, F. (1888-1889). Nachtrag zu der Unter dem Gleichen Titel im XXXIV und XXXV Bande der Denkscriften Gedrucken Abhandlung, Wien.
• Miklosich, F. (1889). Die türkischen Elemente in den südost und osteuropäischen Sprachen. Denkschriften der philologisch-historischen Classe der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften, 37, 1-88.
• Miklosich, F. (1890). Die türkischen Elemente in den südost und osteuropäischen Sprachen. Denkschriften der philologisch-historischen Classe der kaiserlichen Akademie der Wissenschaften Wien, 38, 1-194.
• Škaljić, A. (1966). Turcizmi u Srpskohrvatskom Jeziku. Svjetlost.
• Uzun, C., Özek, F. (2019). Balkanlarla ilgili Türkiye’de yapılmış çalışmalar-I. Çukurova Araştır-maları, 5(1), 22-52. http://dx.doi.org/10.18560/cukurova.1117
• Uzun, C. (2019). Balkanlarla ilgili Türkiye’de yapılmış çalışmalar-II. Çukurova Araştırmaları, 5(2), 150-178. http://dx.doi.org/10.18560/cukurova.1148
• Xhanari-Latifi, L. (2015). Balkan dillerindeki ortak türkizmalar sözlüğü. Pamukkale Üniversitesi Yayınları, No: 30.
• Елезовић (Elezović), Г (G). (1931). О именима и пореклу старијих муслиманских породица у Скопљу, (O Imenima i Poreklu Starijih Muslimanskih Porodica u Skoplju). Зборник за ефноћрафију и фолклор Јужне Србије и суседних области 1, 1-22. Скопље.