LÂDİK GÖLÜ HAVZASINDA ARAZİ KULLANIMI (SAMSUN)

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 27, 257 - 280, 25.06.2021

Muhammet Bahadır Ali Uzun

Öz

Bu çalışmada Samsun ili sınırları içerisinde yer alan, tektonik kökenli Lâdik Gölü Havzası’nda arazi kullanımındaki değişimler incelenmiştir. Havza ülkemizdeki önemli sulak alanlardan biri olup koruma statüsündedir. Çalışma farklı yıllarda Lâdik Gölü Havzası’nda yapılan arazi gözlemleri ve incelemelerine dayalı olarak ele alınmıştır. Son yıllarda arazi kullanımındaki değişimlerin incelenmesinde kullanılan Landsat uydu görüntülerinin farklı dönemlerde çekilmiş yersel çö-zünürlüğü 30 metre olan görüntüleri kullanılmıştır. Uydu görüntülerine kontrollü sınıflandırma tekniği uygulanmıştır. Analizlerin daha doğru sonuç vermesi için, arazi çalışmaları ile elde edilen 162 referans noktası uydu görüntülerine işlenmiş ve sınıflandırmada kullanılmıştır. Uydu görüntülerinin aralığı (1987-2017) 30 yıl olup, 2010 ve 2017 yıllarına ait iki farklı uydu görüntüsü ile de yıl içindeki değişimler tespit edilmiştir. Havza sınırları içerisinde 17 adet yerleşim merkezinde toplam 11434 kişi yaşamaktadır. Bu nüfusun 8970’i Lâdik ilçe merkezinde, geriye kalan 2464’ü ise kırsal kesimde yaşamaktadır. Havzadaki insanların temel geçim kaynağını tarım ve hayvancılık faaliyetleri oluşturmaktadır. Havzada hemen her dönemde orman alanları en geniş alanı oluşturmuş, tarım alanları ise orman alan-larını izlemiştir. Fundalık alanlar 2000’den sonra azalmış, boş araziler ise kırsaldaki boşalmaya bağlı olarak artmıştır. Havzada tarım arazileri 30 yıllık dönemde 5 km2, orman alanları ise 6 km2 artmıştır. Fundalık sahalar yarı yarıya azalarak 1987’de 31 km2 iken, 2017’de 15 km2’ye gerilemiştir. Yerleşim alanları az da olsa hemen her yıl artmıştır. Havzada en fazla değişim tarım arazilerinde olmuştur. Özellikle orman ve fundalık alanların tahrip ederek açılan tarlaların verimi düşük olduğu için birkaç yıl ekilmiş, daha sonraki yıllar boş bırakılmıştır. Bu durum erozyonal süreçlerin etkili olmasına neden olmuştur. Lâdik gölünün alansal değişimi incelendiğinde en geniş alana 2010 yılında nisan görüntüsünde ulaştığı görülmektedir (11,7 km2). Gölün alanı ise en fazla 2017 yılında daralmıştır. Temmuz görüntüsünde 7,8 km2 olan gölün alanı, kasım görüntüsünde ise 4,8 km2’ye düşmüştür. Göl alanındaki değişimlere göre son on yılda daralma eğiliminde olduğu tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Lâdik Gölü, alansal değişim, arazi kullanımı.

LAND USE IN LADIK LAKE BASIN (SAMSUN)

Öz

In this study, the land use changes on the tectonic Lâdik Lake Basin located on Samsun province are investigated. The watershed is one of the important wetlands in our country and has a protection status. The study is based on the field observations and investigations carried out on the Lâdik Lake Basin in different years. 30 meters resolution Landsat satellite images, which has been used in the in-vestigation of changes in land use in recent years, are used. Controlled classification technique is applied to satellite images. In order to provide more accurate results, 162 reference points obtained by field studies are processed into satellite images and used for classification. The range of satellite images is 30 years (1987-2017) and the changes within a year are determined by two different satellite images belonging to the years 2010 and 2017. A total of 11434 people live in 17 settlement centers within the basin borders. 8970 of this population live in Lâdik district center and the remaining 2464 live in rural areas. The main livelihood of the people in the basin is agriculture and husbandry. In almost every part on the basin, forest areas constituted the largest area and agricultural areas followed forest areas. Shrubby areas decreased after 2000 and vacant land increased due to rural migration. Agricultural land in the basin increased by 5 km2 and forest areas increased by 6 km2 in 30 years. Shrubbery areas decreased by half from 31 km2 in 1987 to 15 km2 in 2017. Settlement areas have increased almost every year. The most change in the basin was in agricultural lands. Especially because of the low yield of the fields that have gained deforestation and degrade of shrublands, people planted them for a few years and the remaining years were left empty. This has caused increase in erosional processes. When the spatial change of the Lâdik Lake is examined, it is seen that it reached the largest area in April in 2010 (11,7 km2). The area of the lake degraded in 2017 at most. The area of the lake, which was 7.8 km2 in July, decreased to 4.8 km2 in November. According to the changes in the lake area, it has been determined that the tendency to shrink in the last decade.

Anahtar Kelimeler

Lâdik Lake, land change, land use.

Kaynakça

• Aktaş, C., Bahadır, M. (2017). Salıpazarı (Samsun) İlçesinde Arazi Kullanımının Zamansal ve Mekânsal Değişimi. The Journal Of Academic Social Science Studies, 60, 435-450.
• Arpat, E., Saraçoğlu, F. (1973). “Türkiye'deki Bazı Önemli Genç Tektonik Olaylar”, Cumhuriyet'in 50. Yılı Yerbilimleri Kongresi, 17-19 Aralık, Ankara.
• Avcı, S. (1998). Filyos Çayı Havzasında (Karabük-Filyos Arası) Mekânsal Sorunlar ve Bazı Çözüm Önerileri. Türk Coğrafya Dergisi, 33, 447-488.
• Avcı, S., Döker, M. F. (2005). “Ömerli Havzası-İstanbul'da Mekânsal Değişimin Uzaktan Algılama Metodları ile Belirlenmesi”, Ege Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, 27- 29 Nisan, İzmir.
• Bahadır, M. (2013a). Işıklı Gölü Havzası’nda Doğal Ortam Koşulları ve Arazi Kullanımına Yan-sıması. İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Coğrafya Dergisi, 26, 1-20.
• Bahadır, M. (2013b). Samsun İli İklim Özelliklerinin Enterpolasyon Teknikleri ile Analizi. Anadolu Doğa Bilimleri Dergisi, 4 (1): 28-46.
• Bahadır, M. (2018). “Lâdik Gölü Havzası’nda Doğal Ortam Bozulmaları”, The 2nd International UNIDOKAP Black Sea Symposium on BIODIVERSITY, 28-30 November, Samsun.
• Bahadır, M., Uzun, A., Bağcı, H. R., ve Hatipoğlu, Ş. C., 2018, ‘’Ladik Gölü Havzasında Arazi Kullanımı ve Göl Alanının Zamansal ve Mekansal Değişimi (Samsun)’’, 8. Türkiye Ku-vaterner sempozyumu, Bildiri Özleri Kitabı, Sayfa 92-93, İstanbul.
• Balcı Akova, S. (2002a). Ergene Havzasının Coğrafi Potansiyeli. İstanbul: Çantay Yayınları.
• Balcı Akova, S. (2002b). Ergene Havzasında Mekânsal Kullanımlar. İstanbul: Çantay Yayınları.
• Başer, V. (2019). Yaylalardaki Arazi Kullanım Değişiminin Coğrafi Bilgi Sistemi ile Analizi: Giresun Örneği, BEÜ Fen Bilimleri Dergisi, 8 (1): 167-175.
• Erinç, S. (1959). Bölge Planı Nasıl Yapılır?. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 10, 36-51.
• Erinç, S. (1963). Tatbiki Coğrafya ve Planlama. Şehircilik Konferansları 1962-1963 Yaz Yarıyılı, İstanbul: İTÜ Mimarlık Fakültesi Şehircilik Kürsüsü Yayınları 1, 1-37.
• Erol, O. (1959). Mihalıççık Dağlarının Jeomorfolojisi ve Araziden Faydalanma. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 17 (3-4): 519-531.
• Esen, F. (2019). Coğrafi Bilgi Sistemleri (CBS) ve Uzaktan Algılama (UA) ile Bingöl Şehri ve Çevresindeki Yerleşmelerin Mekânsal Gelişimi için Uygun Alanların Tespit Edilmesi. Anemon Muş Alparslan Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2): 101–112.
• Göksel, Ç., Bektaş Balçık, F. (2019). Land Use and Land Cover Changes Usıng Spot 5 Pansharpen Images; A Case Study in Akdeniz District, Mersin-Turkey. Turkish Journal of Engineering (TUJE), 3 (1): 32-38.
• Gözenç, S. (1979). Bolu Depresyonu ve Yakın Çevresinde Araziden Yararlanma. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Gözenç, S. (1969). Bolu Ovası ve Yakın Çevresinde Araziden Yararlanma, ‘Land Use’. Yayın-lanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Gözenç, S. (1973). Bolu Depresyonunda (Büyüksu Çevresinde) Topraktan Faydalanma. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 18-19, 189-200.
• Gözenç, S. (1975). Arazinin Kullanılması ve Değerlendirilmesinin Coğrafi Yönden Tetkiki. İstan-bul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 169-180.
• Gözenç, S. (1978). Küçük Menderes Havzasında Arazinin Kullanılışı ve Sınıflandırılması. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Basımevi.
• Gözenç, S. (1980). Arazi Kullanma Haritalarında Standardizasyon ve Türkiye İçin Bir Örneği. İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Hatipoğlu, Ş. C., Bahadır, M. (2020). Turnasuyu Havzasında (Ordu) Arazi Kullanımının Za-mansal Değişimi. Mavi Atlas, 8(1): 169-188.
• Kayan, İ. (1999). “Kemalpaşa Çevresinde Geçmişten Günümüze Arazi Kullanımı ve Günü-müzdeki Sorunlar”, Kemalpaşa Kültür ve Çevre Sempozyumu, 3-5 Haziran, İzmir.
• Ketin, İ. (1969). Türkiye'nin Genel Tektonik Durumu ile Başlıca Deprem Bölgeleri Arasındaki İlişkiler. Maden Tetkik Arama Dergisi, 71: 129-134.
• Ketin, İ. (1969). Kuzey Anadolu Fayı Hakkında. Maden Tetkik Arama Dergisi.
• Lahn, E. (1948). Türkiye Göllerinin Jeolojisi ve Jeomorfolojisi Hakkında Bir Etüt. MTA Enstitüsü Ya-yınları, Ankara.
• Mater, B. (1977). Datça Yarımadasında Arazi Sınıflandırılması. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 20-21, 189-210.
• Mater, B. (1982). Urla Yarımadasında Arazinin Sınıflandırılması ile Kullanılışı Arasındaki İlişkiler. İstanbul: Edebiyat Fakültesi Matbaası.
• Özçağlar, A. (1994). Çarşamba Ovası ve Yakın Çevresinde Araziden Faydalanma. Ankara Üni-versitesi Türkiye Coğrafyası Araştırma ve Uygulama Merkezi Dergisi, 3, 93- 128.
• Özdemir, M. A., Tonbul, S. (1995). Şiro (Örmeli) Çayı Havzası ve Yakın Çevresinde (Malatya Güneydoğusu) Arazi Kullanımı, Sorunlar ve Öneriler. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt 7 (1–2): 145–172.
• Özdemir, M. A., Bahadır, M. (2008). “Armutlu Yarımadasında Arazi Kullanımının Zamansal Değişimi”, 2. Uzaktan Algılama ve Coğrafi Bilgi Sistemleri Sempozyumu, 13-15 Ekim, Kayseri.
• Özdemir, M. A., Bahadır, M. (2008). Yalova İlinde Arazi Kullanımının Zamansal Değişimi (1992-2007). İstanbul Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Dergisi, Sayı 17, 1-15.
• Özdemir M. A., Bahadır, M. (2010). Uzaktan Algılama ile Acıgöl Havzası’nda Arazi Kullanımı-nın Zamansal Değişim Analizi (1975-2005). The Journal Of International Social Research, 3 (12): 335-351.
• Öztürk, D., Gündüz, U. (2019). Samsun ile Arazi Kullanımı/Örtüsünün Mekânsal-Zamansal Değişimlerinin Fraktal Analiz Kullanılarak Belirlenmesi. Uludağ Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 24 (2): 643-660.
• Soyaslan, İ. İ., Hepdeniz, K. (2016). Coğrafi Bilgi Sistemleri ve Uzaktan Algılama Kullanılarak Burdur İli Arazi Kullanımının Zamansal Değişiminin Belirlenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 7(2): 94-101.
• Tunçdilek, N. (1985). Türkiye’de Relief Şekilleri ve Arazi Kullanımı. İstanbul: İstanbul Üniversitesi Deniz Bilimleri ve Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• Turoğlu, H. (1998). Sinop Şehri Ve Çevresinde Arazi Kullanımı - Jeomorfoloji İlişkisi. Türk Coğ-rafya Dergisi, 33, 519-528.
• Tümertekin, E. (1961). Bölge Planlamasında Coğrafyacının Rolü. İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 11, 51-55.
• Tümertekin, E. (1973). Yerleşme Planlaması (Şehir-Köy İlişkileri). İstanbul Üniversitesi Coğrafya Enstitüsü Dergisi, 18-19, 71-85.