Hâcû-yi Kirmânî’nin Gazellerinde Hz. Yûsuf

Yıl 2021, Cilt: 7 Sayı: 28, 507 - 525, 25.09.2021

Yasemin Yaylalı

Öz

İran edebiyatının önemli şairlerinden olan Hâcû-yi Kirmâni, Kirmân’da dünyaya gelmiştir. İyi bir eğitim almış olan Hâcû-yi Kirmânî, bilhassa ast-ronomi alanında uzmanlaşmıştır. Hâcû, şiirlerinde yaşadığı dönemin ilimlerinin ıstılahlarını kullanmıştır. Hâcû, doğduğu yer olan Kirmân’dan ayrılarak Azerbaycan, Suriye, Mısır gibi çeşitli ülkelere uzun süreli yolculuklar yapmıştır. Şiirde özellikle kendine mahsus bir tarz oluşturduğu gazel türünde büyük başarı göstermiştir. Söz konusu çalışmada Hâcû-yi Kirmânî’nin Dîvân’ında yer alan gazelleri irdelenmiş; Hz. Yûsuf kıssasıyla ilgili olanlar Farsçadan Türkçeye çevrilerek incelenmiştir. Hâcû’nun gazellerde yer alan Hz. Yûsuf kıssasıyla ilişkili Hz. Yakûb, Bünyâmin ve Züleyhâ gibi kişiler; Mısır, Ken’ân gibi ülkeler ve gömlek, koku, güzellik, zindan ve kuyu gibi kavramlar saptanmış; bunlara dair gerekli bilgiler verilmiştir. Tüm bunları Hâcû-yi Kirmânî’nin hangi manada ve ne şekilde kullandığı örnekleriyle açıklanarak dikkatlere sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

Gazel, Yûsuf, gömlek, koku, kuyu.

Hz. Joseph in Ghazals of Khwaju Kermani

Öz

Khwaju Kermanı, one of the most important poets of Iranian literature, was born in Kerman. Khwaju, who had a good education, specialized especially in astronomy. In his poems, Khwaju used the knowledge of the period in which he lived. Khwaju left Kerman, his birthplace, and made long-term trips to various countries such as Azerbaijan, Syria and Egypt. He has shown great success in poetry, especially in the genre of ghazal, in which he has created a unique style. In this study, the ghazals contained in the Divan of Khwaju Kermanı were examined; Joseph (as) will appear. Those related to the story of Yusuf were translated from Persian into Turkish and studied. Khwaju is a prophet in the ghazals. A Prophet associated with the story of Joseph. People such as Yaqub, Binyamin and Zulayha; countries such as Egypt, Ken’an, and concepts such as shirts, smells, beauty, Dungeons and wells were identified; they were given the necessary information. All these Khwaju what sense and how the examples are explained and presented to the attention.

Anahtar Kelimeler

Ghazal, Joseph, shirt, smell, well.

Kaynakça

• Çakan, İ. L. ve Solmaz, N. M. (2008). Kur’ân-ı Kerim’e göre peygamberler ve tevhid mücadelesi. Ensar Neşriyat.
• Çelebi, İ. (2008). Rüya. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi (C 35, ss. 306-309). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Devletşâh-i Semekandî. (1382 hş). Tezkiretu’ş-şuarâ (Nşr.: Edward Browne). Esâtîr.
• Güçlü, B. (2013). Mevlâna’nın eserlerinde Yûsuf’un gömleğinin kokusu. Marife. 13 (3), 151-167.
• Gündüz, Ahmet. (2016). Yusuf suresi bağlamında üç gömlekli hayat sürecinden bazı ayrıntılar. Harran Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 35 (21), 93-110.
• Gündüzöz, S. (2004). Kur’ân anlatımında paradigmatik yapı: Yusus kıssası örneği. Ekev Akademi Dergisi. 8(18), 61-73.
• Hâcû-yi Kirmânî. (1389 hş). Gazeliyyât-i Hâcû-yi Kirmânî (Nşr.: Hamîd-i Mazherî). Ferhengî-yi Kirmân.
• Hâcû-yi Kirmânî. (1374 hş). Dîvân-ı kâmil-i Hâcû-yi Kirmânî (Nşr.: Saîd-i Kaniî). Behzâd.
• Pervînî, H. ve Zare Burmî, M. (1391 hş). Mekân, zamân, rûyâ ve şahsiyet der sûre-i Yûsuf. Pejuheşha-yi Meyân-i Rişte-i Ku’ân-ı Kerîm. 3 (2), 7-26.
• Pervînî, H. ve Emînî, Y. (1391 hş). Anâsır-ı edebî ve hünerî der dâstân-i Yûsuf Ez Nigâh-i Seyyid Kutub. Mütalaat-ı Edebî-yi Mütûn-i İslâmî, Edebiyyat-i Dinî. 1(1), 9-31.
• Harman, Ö. F. (2013). Ya’kûb. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C 43, ss. 274-276). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Harman, Ö. F. (2013). Yûsuf. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C 44, ss. 1-5). Türkiye Diyanet Vakfı.
• İçli, A. (2013). Yusuf kıssası ve Beyrek hikâyesinde gömlek sembolizmi. Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi. 6(26), 267-274.
• İsen, M. (1992). Beytülahzân. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C 6, ss. 88). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kırca, C. (1989). Ahsenü'l-Kasas. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C 2, ss. 178). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Kotan, H. (2019). Fâlnâme Dânyâl ‘Aleyhi’s-selâm (metin-inceleme-sözlük). Atatürk Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Enstitüsü Dergisi. 65, 131-152.
• Köksal, M. A. (2013). Peygamberler tarihi I-II. Türkiye Diyanet Vakfı.
• Küçük, A. (1992). Bünyâmin. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C 6, s. 490-491). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Müdîrî, L. ve Mâlmir, M. İ. (1393 hş). Teemmülî ber te’vîlât-i dâstân-i Yûsuf der mütûn-i irfânî ber pâye-i ümmehât-i mütûn-i nazm ez karn-i şeşum tâ nohum. İrfân-i İslâmî. 11(42), 111-144.
• Hacızâde, M. ve Ferhâdî, R. (1397 hş). Berresi-yi kıssa-yi Yûsuf ber esâs-i nazariye-yi tahlîl-i goftmân-i intikâdî-yi Norman Farklof. Pejuheşha-yi Edebî-Kur’ânî. 6(4), 25-42.
• Onay, A. T. (2000). Eski türk edebiyatında mazmunlar ve izahı. Akçağ Yayınları.
• Pala, İ. (2002). Ansiklopedik divan şiiri sözlüğü. Leyla ve Mecnun Yayınları.
• Polater, K. (2007). Kur’ân ve Kitâbı Mukaddes’e göre Yûsuf kıssası. Dinbilimleri Akademik Araştırma Dergisi. 7(2), 9-50.
• Mürevvetî, S. ve Sâkî, S. (1390 hş). Berresî-yi tatbîkî-yi kıssâ-i hazret-i Yûsuf der Kur’ân-ı Kerîm ve Tevrât. Marifet-i Edyân, 3(2): 5-24.
• Şemîsâ, S. (1387 hş). Ferheng-i işârât I-II. Mîtrâ.
• Şemîsâ, S. (1386 hş). Ferheng-i telmîhât, Mîtrâ.
• Tokmak, N. (1996). Hâcû-yi Kirmânî. İçinde Türkiye Diyanet Vakfı İslâm Ansiklopedisi. (C 14, ss. 520-521). Türkiye Diyanet Vakfı.
• Turan, M. (2014). Yûsuf peygamber kıssasında “kadın unsuru” bağlamındaki algılara eleştirel bir yaklaşım. ERUIFD. 19 (2), 55-80.
• Zebîhullâh-i Safâ. (1386 hş). Târîh-i edebiyyât der Îrân (CİLT 3). Firdevs.