THE EXTRATERRITORIAL APPLICATION OF HUMAN RIGHTS IN OCCUPIED TERRITORIES: AN EXAMINATION IN THE CONTEXT OF THE 2024 SOUTH AFRICA V. ISRAEL CASE

Yıl 2025, Cilt: 5 Sayı: 2, 557 - 583, 30.10.2025

Egemen Demirer

https://doi.org/10.59909/khm.05.02.004

Öz

This article explores the implications of Israel’s policies and actions in the Occupied Palestinian Territories, including East Jerusalem and Gaza, concerning the extraterritorial application of human rights treaties. It examines states’ cross-border human rights obligations through the lens of the provisional measures issued in South Africa v. Israel under the Convention on the Prevention and Punishment of the Crime of Genocide, as well as the 2024 Advisory Opinion on the Legal Consequences of Israel’s Actions in the Occupied Territories. Focusing on the intersection of humanitarian law and human rights law, the study highlights Israel’s responsibility to uphold both legal frameworks in areas under its effective control. It critically analyzes Israel’s rejection of the extraterritorial applicability of human rights treaties, contrasting this stance with the jurisprudence of the International Court of Justice (ICJ) and other legal authorities. The article advocates for a complementary application of human rights law alongside humanitarian law to ensure comprehensive legal protection in occupied territories. Additionally, the study addresses the practical challenges of safeguarding human rights under occupation, with particular attention to movement restrictions, property demolitions, and forced displacement. Finally, it underscores the role of the international community in ensuring compliance with human rights norms and preventing violations in the region.

Anahtar Kelimeler

Human Rights Treaties , Extraterritorial Applicability , International Court of Justice , Self-Determination , Legal Obligations

İŞGAL ALTINDAKİ TOPRAKLARDA İNSAN HAKLARININ SINIR ÖTESİ UYGULANMASI: 2024 GÜNEY AFRİKA V. İSRAİL DAVASI ÇERÇEVESİNDE BİR İNCELEME

Öz

Bu makale, İsrail’in Doğu Kudüs ve Gazze dahil İşgal Altındaki Filistin Topraklarındaki politikaları ve uygulamalarının insan hakları sözleşmelerinin ülke dışındaki uygulanabilirliği bağlamındaki etkilerini incelemektedir. Güney Afrika v. İsrail davasında Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme kapsamında verilen geçici tedbir kararları ve 2024 tarihli İşgal Altındaki Topraklardaki İsrail Eylemlerinin Hukuki Sonuçlarına İlişkin Danışma Görüşü temel alınarak, devletlerin uluslararası insan hakları hukuku kapsamındaki sınır ötesi yükümlülükleri ele alınmaktadır. Analiz, insancıl hukukun ve insan hakları hukukunun etkileşimine odaklanarak, İsrail’in etkin kontrolü altındaki topraklarda her iki rejimi de uygulama yükümlülüğüne dikkat çekmektedir. İsrail’in insan hakları sözleşmelerinin sınır ötesi geçerliliğini reddeden argümanlarını eleştiren makale, Uluslararası Adalet Divanı (UAD) ve diğer otoriteler tarafından verilen kararlarla bu pozisyonu karşılaştırmakta ve insan hakları ile insancıl hukukun eşzamanlı uygulanabilirliğini savunmaktadır. Makale ayrıca, işgal altındaki topraklarda insan haklarını koruma konusunda yaşanan pratik zorlukları vurgulamaktadır. Hareket özgürlüğünün kısıtlanması, mülklerin yıkılması ve nüfusun yerinden edilmesi gibi sorunlara odaklanmaktadır. Uluslararası toplumun, insan haklarına uygunluğu sağlama ve ihlallerin önlenmesi konusundaki rolüne işaret edilmektedir.

Anahtar Kelimeler

İnsan Hakları Sözleşmeleri , Sınır Ötesi Uygulanabilirlik , Uluslararası Ceza Mahkemesi , Self-Determinasyon , Hukuki Yükümlülükler.

Kaynakça

• Alain Pellet. "The Palestinian Declaration and the Jurisdiction of the International Criminal Court." Journal of International Criminal Justice 8, no. 4 (Eylül 2010): 984.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Al-Skeini ve Diğerleri v. Birleşik Krallık, Başvuru No. 55721/07, 7 Temmuz 2011, Karar.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Hassan v. Birleşik Krallık, Başvuru No. 29,750/09, 16 Eylül 2014, Karar.
• Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi. Osman v. Birleşik Krallık, Başvuru No. 23452/94, 28 Ekim 1998, Karar.
• Barghouti, Omar. "BDS: Upholding International Law, Asserting Palestinian Rights." Palestine Yearbook of International Law 17 (2013–2014): 122.
• Benvenisti, Eyal. Occupation and Territorial Administration. November 2015. Forthcoming in Routledge Handbook of the Law of Armed Conflict, edited by Rain Liivoja and Timothy Maccormack, GlobalTrust Working Paper 11/2015.
• Benvenisti, Eyal. The International Law of Occupation. Princeton, NJ: Princeton University Press, 2004.
• Birleşmiş Milletler. Birleşmiş Milletler Çocuk Hakları Sözleşmesi, 20 Kasım 1989, 1577 UNTS 3.
• Birleşmiş Milletler. Birleşmiş Milletler Şartı. 24 Ekim 1945. 1 UNTS XVI.
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar (XXV), 30 Kasım 1970.
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar 9 Aralık 1970, 2675 (XXV).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar 9 Aralık 1975, 3452 (XXX).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar 53/136, 9 Aralık 1998 (85. Toplantı).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar 54/152, 17 Aralık 1999 (83. Toplantı).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar 55/87, 4 Aralık 2000.
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar 56/142, 19 Aralık 2001 (88. Toplantı).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar 57/198, 18 Aralık 2002 (77. Toplantı).
• Birleşmiş Milletler Genel Kurulu (BMGK). Karar A/ES-10/273, 13 Temmuz 2004.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. Celiberti v. Uruguay, 29 Temmuz 1981 (UN Doc. CCPR/C/13/D/56/1979).
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. Lopez Burgos v. Uruguay, 29 Temmuz 1981 (UN Doc. CCPR/C/13/D/52/1979).
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. Genel Yorum No. 29: Acil Durum Hallerinde (md. 4)., CCPR/C/21/Rev.1/Add.11, 31 Ağustos 2001.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. Genel Yorum No. 31: Sözleşmeye Taraf Devletler Üzerine Yüklenen Genel Hukuki Yükümlülüğün Niteliği., HRC, 26 Mayıs 2004 (UN Doc. CCPR/C/21/Rev.1/Add.13).
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. Sonuç Gözlemleri: İsrail, 18 Ağustos 1998, CCPR/C/79/Add.93.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. Sonuç Gözlemleri: İsrail, 31 Ağustos 2001, E/C.12/1/Add.69.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. BM Belgesi, CCPR/C/21/Rev.1/Add.9, 2 Kasım 1999.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. BM Belgesi, CCPR/C/21/Rev.1/Add.11, 31 Ağustos 2001.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. BM Belgesi, CCPR/CO/78/ISR, 21 Ağustos 2003.
• Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Komitesi. BM Belgesi, CERD/C/ISR/CO/14-16, 9 Mart 2012.
• Birleşmiş Milletler Soykırım Sözleşmesi Davası. Güney Afrika v. İsrail, 29 Aralık 2023, 2023/77.
• Cenevre Sözleşmesi (IV). Savaş Zamanında Sivil Kişilerin Korunmasına İlişkin, Cenevre, 12 Ağustos 1949.
• Dördüncü Cenevre Sözleşmesi'ne Taraf Yüksek Sözleşen Devletler Konferansı. Uluslararası Kızılhaç Komitesinin Beyanı, Cenevre, 5 Aralık 2001.
• Duvar Davası Danışma Görüşü. Uluslararası Adalet Divanı (UAD) Raporu, (2004) 167. § 78.
• Dünya İnsan Hakları Konferansı. Viyana İnsan Hakları Konferansı Bildirgesi ve Eylem Programı, 25 Haziran 1993.
• Goldman, Robert. “Extraterritorial Application of the Human Rights to Life and Personal Liberty, Including Habeas Corpus, During Situations of Armed Conflict.” In Research Handbook on Human Rights and Humanitarian Law, edited by Robert Kolb and Gloria Gaggioli, 112. Cheltenham, UK: Edward Elgar, 2013.
• Hughes, David. "The Writing on the Wall: Rethinking the International Law of Occupation." By Aeyal Gross, British Yearbook of International Law, Volume 87, Issue 1, 2017, Pages 283–288.
• Lahey Sözleşmesi (IV). Kara Savaşlarında Savaş Hukuku ve Adetlerine İlişkin Ekli Yönetmelikler, 1907, Madde 43.
• Lubell, Noam. Human Rights Obligations in Military Occupation, s. 318.
• Lubell, Noam. "The UAD Advisory Opinion and the Separation Barrier: A Troublesome Route." Israel Yearbook on Human Rights 35 (2005): 283–314.
• Oxford Public Interest Lawyers. Legal Consequences of Israel's Construction of a Separation Barrier in the Occupied Territories, Şubat 2004.
• Uluslararası Adalet Divanı (UAD). Kongo Cumhuriyeti Topraklarındaki Silahlı Faaliyetler (Demokratik Kongo Cumhuriyeti v. Uganda), Karar, 19 Aralık 2005, UAD Raporları 2005.
• Uluslararası Adalet Divanı (UAD). Nükleer Silah Kullanımı veya Kullanım Tehdidinin Hukuka Uygunluğu Hakkında Danışma Görüşü, 8 Temmuz 1996, UAD Raporları 1996.
• Uluslararası Adalet Divanı (UAD). Doğu Timor (Portekiz v. Avustralya), Karar, 30 Haziran 1995, UAD Raporları 1995.
• Uluslararası Adalet Divanı (UAD). Kosova’nın Tek Taraflı Bağımsızlık İlanının Uluslararası Hukuka Uygunluğu Hakkında Danışma Görüşü, 22 Temmuz 2010, UAD Raporları 2010.
• Uluslararası Adalet Divanı (UAD). İşgal Altındaki Filistin Topraklarında Duvar İnşasının Hukuki Sonuçları Hakkında Danışma Görüşü, 9 Temmuz 2004, UAD Raporları 2004.
• Uluslararası Adalet Divanı (UAD). Gazze Şeridi’nde Soykırım Suçunun Önlenmesi ve Cezalandırılmasına Dair Sözleşme’nin Uygulanması (Güney Afrika v. İsrail), Geçici Tedbir Kararı, 26 Ocak 2024, UAD Raporları 2024.
• Uluslararası Ceza Mahkemesi. Roma Statüsü, 17 Temmuz 1998, 2187 BM Antlaşmaları Serisi (U.N.T.S.) 3. Uluslararası Ekonomik, Sosyal ve Kültürel Haklar Sözleşmesi. 1966.
• Uluslararası Irk Ayrımcılığının Ortadan Kaldırılmasına İlişkin Uluslararası Sözleşme. 21 Aralık 1965, 2106 (XX).