GÜNCEL DANIŞTAY İÇTİHADI BİRLEŞTİRME KARARI ÇERÇEVESİNDE DAVANIN İHBARI VE DAVAYA MÜDAHALENİN İDARİ YARGIDA HUKUKİ NİTELİĞİ

Yıl 2025, Sayı: Advanced Online Publication, 33 - 72

Mert Dönmez

https://doi.org/10.59909/khm.06.01.002

Öz

İdari yargılama usulümüzde davacı ve davalı dışında üçüncü kişilerin davaya katılımlarını düzenleyen ihbar ve müdahale kurumları, temel olarak taraflar dışında yargılamada menfaat sahibi üçüncü kişilerin yargısal süreçte korunmasını amaçlamaktadır. İhbar kurumu, devam eden bir yargılamada üçüncü kişilerin menfaatlerinin bu davadan etkilenebileceği öngörüsüyle, taraflarca veyahut mahkeme tarafından resen haberdar edilmesi anlamına gelmektedir. Müdahale ise davadan haberdar olan üçüncü kişilerin hem kendi menfaatini daha iyi koruyabilmek hem yargılamanın sağlıklı bir şekilde yürütülebilmesine katkı sağlamak amacıyla dahil olması noktasında önemli bir işleve sahiptir. Ancak belirtilmelidir ki, ihbar ve müdahale kurumlarının hukuki niteliği ve idari yargı pratiğine uygun olup olmadığı akademik tartışmaya müsaittir. Özellikle İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 31’inci maddesindeki yollama nedeniyle Hukuk Muhakemeleri Kanunu 64’üncü ve 67’nci maddesi arasında düzenlenen davaya müdahalenin idari yargıda fer’i müdahale niteliğinde mi olacağı yoksa idari yargının asli müdahaleye de olanak verip vermediği incelemeye açıktır. Öte yandan müdahilin hak ve yetkileri bakımından da uzun süre içtihat ve öğreti içerisinde farklı görüş ve yorumlar ortaya çıkmıştır. Bu tartışmalara ise 2023 yılında Danıştay İçtihadı Birleştirme Kurulu’nun vermiş olduğu karar yeni bir boyut kazandırmış, müdahalenin idari yargıdaki konumu ve sınırları hakkında açıklık getirilmiştir. Bu makalede, ihbar ve müdahale kurumları İdari Yargılama Usulü Kanunu hükümleri ve yargı içtihatları ışığında incelenmekte; söz konusu içtihadı birleştirme kararı çerçevesinde güncel durum değerlendirilmekte ve uygulamada karşılaşılan sorunlara ilişkin çözüm önerileri sunulmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İhbar , Müdahale , Müdahilin kanun yoluna başvuru hakkı , Mahkemeye erişim hakkı , İdari yargılama hukuku

THE LEGAL NATURE OF NOTIFICATION AND INTERVENTION IN ADMINISTRATIVE ADJUDICATION WITHIN THE FRAMEWORK OF THE RECENT UNIFICATION OF CASE LAW DECISION OF THE COUNCIL OF STATE ARTICLE

Öz

In our administrative judicial procedure, the institutions of notification and intervention, which regulate the participation of third parties beyond the claimant and the defendant, essentially aim to safeguard the interests of those affected by the proceedings. notification refers to informing third parties whose interests may be influenced by the outcome of a pending case, either by the parties themselves or ex officio by the court. Intervention, in turn, allows third parties who have become aware of the case to participate, both to better protect their own interests and to contribute to the sound conduct of the proceedings. Nevertheless, the legal nature of these institutions and their suitability for administrative judicial practice remain subject to academic debate. In particular, due to the reference in Article 31 of the Administrative Procedure Law to the Code of Civil Procedure, it is open to discussion whether intervention, as regulated between Arnticles 64 and 67 of the latter Code, should be regarded solely as ancillary intervention in administrative proceedings or whether principal intervention is also permissible. Moreover, divergent views have long emerged in doctrine and case law concerning the rights and powers of the intervenor. This debate gained a new dimension with the decision delivered in 2023 by the Plenary Session of the Chambers for the Unification of Case Law of the Council of State, which clarified the position and limits of intervention in administrative adjudication. This article examines notification and intervention in light of the Administrative Procedure Law and judicial precedents, evaluates the current situation in the context of the unification decision, and proposes solutions to practical challenges.

Anahtar Kelimeler

Notice of the litigation to third party , interventions in trial , intervener’s right to resort to legal remedies , right of access to a court , law of administrative procedure

Kaynakça

• Aksoylu, Özge. “İdari Yargılama Hukukunda Müdahilin Bağımsız Olarak Kanun Yoluna Başvurma Hakkı”, GSÜHD, S.1, (2020), s.55-117.
• Akyıldız, Ali. “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin İdari Yargılama Hukukunda Uygulanması Bağla-mında Ehliyet (Objektif Ehliyet), Davaya Katılma (Asli ve Fer’i Müdahale) ve Davanın İhbarı Müesse-sesi”, Danıştay ve İdari Yargı Günü Sempozyumu 155. Yıl, Danıştay Yayınları No: 115, 2023.
• Akyılmaz, Bahtiyar ve Sezginer, Murat ve Kaya, Cemil. Türk İdari Yargılama Hukuku, 9. Baskı, Seçkin Yayınları, 2023.
• Alan, Nuri. “İdari Yargının Dünü, Bugünü, Sorunlar ve Çözümü”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl: 1998, Sayı: 2.
• Arslan, Ramazan ve Yılmaz, Ejder ve Taşpınar Ayvaz, Sema ve Hanağası, Emel. Medeni Usul Hukuku, Güncel-lenmiş 7. Baskı, Yetkin Yayınları, 2021 Ankara.
• Aslan, Zehreddin. Madde Sistematiği ile İdari Yargılama Hukuku, Güncellenmiş 5. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2024 Ankara.
• Atalı, Murat ve Ermenek, İbrahim ve Erdoğan, Ersin. Medeni Usul Hukuku, Gözden Geçirilmiş ve Güncellenmiş 6. Bası, Yetkin Yayınları, 2023 Ankara.
• Atay, Ender Ethem. İdari Yargılama Hukuku, Güncellenmiş 3. Baskı, Seçkin Yayınları, 2024 Ankara.
• Azrak, Ali Ülkü. “İptal Davalarının Objektif Niteliği Üzerine Düşünceler”, Onar Armağanı, İstanbul Üniversite-si Hukuk Fakültesi Yayınları, 1977 İstanbul.
• Candan, Turgut; Dinç, M. İlhan. “İdari Yargılama Usulünde Davanın İhbarı (Duyurulması)”, Danıştay Dergisi, Yıl: 22, Sayı: 84-85.
• Candan, Turgut. Açıklamalı İdari Yargılama Usulü Kanunu, 10. Baskı, Yetkin Yayınları, 2023.
• Candan, Turgut. İdari Yargılama Usulü Kanunu, Adalet Yayınevi, 2011.
• Çağlayan, Ramazan. İdari Yargılama Hukuku, Güncellenmiş 10. Baskı, Seçkin Yayınları, 2018.
• Çapar, Asuman. “Müdahilin Tek Başına Kanun Yoluna Başvurmasına İlişkin Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 2021/4 ve 2023/1 Sayılı 03.02.2023 Tarihli Kararına İlişkin Bir Değerlendirme”, Selçuk Hukuk Kongresi III, Kamu Hukuku Bildirileri Tam Metin Kitabı, C. II, Ankara, 2024.
• Çıtak, Halim Alperen. İdare Hukukunun İçtihadi Karakteri, Doktora Tezi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversite-si Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, 2019.
• Dinç, Güney. “İdari Yargı'da Davaların İhbarı Konusunda Öneriler”, İzmir Barosu Dergisi, Yıl: 57, Sayı: 3, 1992
• Duran, Lütfi. “İdari Yargı Adlileşti”, İdare Hukuku ve İlimleri Dergisi, 3, (1-3), s. 53-83.
• Erkut, Celal. “İdari Yargının Yeniden Yapılandırılmasında Yargılama Hukuku Kurallarının Etkinleştirilmesi Sorunu”, İdari Yargının Yeniden Yapılandırılması ve Karşılaştırmalı İdari Yargılama Usulü Sempozyumuna Sunulan Tebliğ, 11-12 Mayıs 2001.
• Görgün, Şanal ve Börü, Levent ve Kodakoğlu, Mehmet, Medeni Usul Hukuku, 28.07.2020 tarih ve 7251 sayılı Kanunla Değiştirilmiş, Güncellenmiş 11. Baskı, Yetkin Yayınları, 2022 Ankara.
• Gözübüyük, A. Şeref. Yönetsel Yargı, Turhan Kitabevi, 34. Bası, 2015 Ankara.
• Gözübüyük, Şeref ve Tan, Turgut. İdare Hukuku, C. 2, İdari Yargılama Hukuku, Güncelleştirilmiş 4. Bası, Tur-han Kitabevi, Ankara 2010.
• Günday, Metin. “Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin İdari Yargıda Uygulama Alanı”, İdari Yargının Yeniden Yapılandırılması ve Karşılaştırmalı İdari Yargılama Usulü, Sempozyum, Ankara 11-12 Mayıs 2001, 13. Yıl, Danıştay Tasnif ve Yayın Bürosu Yayın No: 63, Ankara 2003.
• Kalafat Ahmet. “İdari Yargılama Usulü Kanunu’na Göre Üçüncü Şahısların Davaya Katılması (Fer’i Müdaha-le)”, TBB Dergisi, S. 73, (2007), s. 196-216.
• Kalafat, Ahmet. “İdari Yargılama Usulü Kanunu’na Göre Davanın İhbarı” İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, S. 14, (2008), s. 157-173.
• Kaplan, Gürsel. İdari Yargılama Hukuku, 8. Baskı, Ekin Yayınları, Bursa 2022.
• Karavelioğlu, Celal. İdari Yargılama Usulü Kanunu, Değişiklik – Açıklama ve En Son İçtihatlarla, 4. Baskı, Top-Kar Matbaacılık, 1999 Trabzon.
• Karslı, Abdurrahim. Medeni Muhakeme Hukuku, Yenilenmiş ve Gözden Geçirilmiş 5. Baskı, Filiz Kitabevi, 2020 İstanbul.
• Kaya, Cemil. Kiracıların Sübjektif Dava Ehliyeti Konusunda Danıştay Kararlarının Değerlendirilmesi, İÜHFM, C: LXIX, S. 1-2.
• Kodakoğlu, Mehmet. “Hukuk Muhakemeleri Kanunu Hükümlerinin İdari Yargılama Hukukuna Uygulanması Bağlamında Asli Müdahale Sorunu”, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, S. 28, (2017/3), s. 24-32.
• Kuru, Baki; Hukuk Muhakemeleri Usulü, IV. Cilt, Altıncı Baskı, Demir Yayınları, 2001.
• Kuru, Baki. Hukuk Muhakemeleri Usulü, II. Cilt Beşinci Baskı, 1990.
• Mazlum, İsmet. Medeni Usul Hukukunda Asli Müdahale, Doktora Tezi, Çankaya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, 2018.
• Onar, Sıddık Sami, İdare Hukukunun Umumi Esasları, Cilt: III, 1966.
• Pekcanıtez Hakan ve Nedim Meriç, Medeni Usul Hukukunda Fer’i Müdahale, 2. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, 2020 İstanbul.
• Pekcanıtez, Hakan ve Muhammet Özekes ve Mine Akkan ve Hülya Taş Korkmaz. Pekcanıtez Usûl, Medeni Usul Hukuku, Cilt I, 15. Bası, On İki Levha Yayıncılık, 2017 İstanbul.
• Pekcanıtez, Hakan ve Muhammet Özekes ve Mine Akkan ve Hülya Taş Korkmaz. Pekcanıtez Usûl, Medeni Usul Hukuku, Cilt II, 15. Bası, On İki Levha Yayıncılık, 2017 İstanbul.
• Pekcanıtez, Hakan, “İdari Yargıda Fer’i Müdahil Hükmü Tek Başına Temyiz Edebilir mi? (Karar Tahlili)”, Prof. Dr. Turhan Tufan Yüce’ye Armağan, Dokuz Eylül Ünv. Yay., (2001), s.591-601.
• Şimşek, Tacettin. “İdari Yargılama Hukukunda Davalı Yanında Müdahilin Tek Başına Kanun Yollarına Başvu-ruda Bulunma Hakkı” TBB Dergisi, S. 134, (2018), s. 177-216.
• Tanrıver, Süha. Medeni Usul Hukuku, (Cilt I), Temel Kavramlar ve İlk Derece Yargılaması, Tümüyle Gözden Geçirilmiş, Yenilenmiş ve Genişletilmiş 6. Bası, 2024 Ankara.
• Tansuğ Çağla. İdari Yargılama Hukukunda Yargılamanın Yenilenmesi, Beta Yayınevi, İstanbul, 2016.
• Tosun, Mehmet ve Tan, Emre. İdari Yargıda Davaya Müdahale (Uygulama ve Teori Açısından İnceleme), Uyuşmazlık Mahkemesi Dergisi, S: 5, (2013).
• Üstün, Kamile Türkoğlu, İdari Yargılama Usulüne Hâkim Olan İlkeler, 2019, Seçkin Yayıncılık, Ankara.
• Yasin, Melikşah. İdari Yargılama Usulünde Davaya Müdahale, İÜHFM, C. LXIX, S. 12.
• Yenice, Kazım ve Esin, Yüksel. Açıklamalı – İçtihatlı – Notlu İdari Yargılama Usulü, Arısan Matbaacılık, 1983 Ankara.
• Yıldırım, Ramazan. İdari Yargılama Hukuku, Güncellenmiş 14. Baskı, Seçkin Yayıncılık, 2022.
• Yılmaz, Ejder. Hukuk Muhakemeleri Kanunu Şerhi, Değiştirilmiş 2. Baskı, Yetkin Yayınları, 2013 Ankara.
• Zabunoğlu, Yahya Kazım. İdare Hukuku (Cilt 2), Yetkin Yayınları, 2012.